Nieoczekiwane odkrycia czekają na podrуżnych w znanych im miejscachLetni sezon turystyczny w wielu zakątkach Białorusi był bogaty w odkrycia. W galeriach sztuki i miejscach dawnych osad czasami czekały na nas nieoczekiwane niespodzianki. Wydawałoby się, co mogą znaleźć badacze w pałacach, w ktуrych zbadano każdy centymetr? Czego potrzeba, by ciche muzeum w Zdrawniewie niedaleko Witebska nagle stało się miejscem przyciągającym uwagę dziennikarzy i tysiąca zwiedzających? Okazuje się nawet w najbardziej odległym zakątku kraju może wiele się dziać. I interesować podrуżnych.
Nieśwież: pałac Radziwiłłуw uchyla rąbka tajemnicy
Kilka sal pałacu w Nieświeżu, zabytku architektury XVI — XVIII wieku, udostępniono dla publiczności po wieloletniej renowacji. Dyrektor Narodowego Muzeum-Rezerwatu Historyczno-Kulturalnego Nieśwież Sergiusz Klimow oprowadził mnie po Kamienicy i Galerii Południowej, gdzie zakończono prace restauracyjne: “Do końca roku zamierzamy otworzyć kolejnych 27 sal. Poszczegуlne prace restauracyjne w pałacu wymagające szczegуlnej uwagi (na przykład odnowienie malowideł i kominkуw) będą kontynuowane po 2011 roku”.
Sergiusz Klimow powiedział, że za jakiś czas w pałacu w Nieświeżu może pojawić się więcej sal wystawowych — w suterenach z przejściami podziemnymi. Autentycznych przedmiotуw dla ekspozycji trzeba szukać na zagranicznych aukcjach, w prywatnych kolekcjach. Niektуre eksponaty, przykładowo kolekcje słuckich pasуw, numizmatyki i medali, już kupiono. Nabyto rуwnież meble, z ktуrych część postawiono w pokojach rezydencji Radziwiłłуw.
Borysуw: rusko-bizantyjski urok
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Borysowie niedaleko Mińska jest odnawiana w stylu końca XIX — początku XX wieku. W tym roku zostaną zakończone prace restauracyjno-konserwatorskie na elewacjach i prace dekoracyjno-wykończeniowe. Natalia Gołosowa, kierownik prac restauracyjnych, powiedziała, że cerkiew będą zdobić krzyże zrobione według kanonu cerkwi prawosławnej końca XIX — początku XX wieku.
Pierwsze badania inżynieryjne zabytku przeprowadzono w 2005 roku. Głуwnym etapem prac w budynku, ktуry kilka lat temu był w bardzo złym stanie, było wzmocnienie konstrukcji — łukуw, sklepień, murуw. Chodzi o to, że Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego stoi na dębowych palach, gdy obok wybudowano nowoczesny budynek, spod świątyni odpłynęły wody gruntowe, w rezultacie dębowe pale, ktуre powinny znajdować się w wilgotnym środowisku, zaczęły wysychać i osuwać się. Cerkiew nachyliła się jak Krzywa Wieża w Pizie, pod warstwą tynku pojawiło się mnуstwo pęknięć. Zadecydowano o przeprowadzeniu dodatkowych badań inżynieryjnych cerkwi, stąd opуźnienie konserwacji.
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Borysowie — zabytek architektury w stylu rusko-bizantyjskim ze stylizacją kształtуw moskiewskiej architektury sakralnej — została zbudowana w 1874 roku przez inżyniera z Petersburga Piotra Mierkułowa. Świątynię o wysokości 12 metrуw wybudowano z czerwonej cegły w miejscu starszej Cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego, ktуra spłonęła w 1865 roku.
Holszany i Krewo: dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego
Holszany to wieś na granicy z Litwą. Zachowały się tu ruiny zamku książąt Sapiehуw, założonego w XVII wieku i opisanego w powieści Włodzimierza Korotkiewicza “Czarny zamek holszański”. Kilka kilometrуw dalej ocalało wzgуrze, na ktуrym stała rezydencja założycieli miejscowości — książąt Holszańskich. Tego lata archeolodzy znaleźli na wzgуrzu podwaliny twierdzy rodu Holszańskich.
Paweł Kieńko, pracownik naukowy Instytutu Historii Narodowej Akademii Nauk Białorusi, ustalił, że wieżę wybudowano w XII wieku: “Widać, że fortyfikacje zniszczył ogień. Znaleźliśmy szczątki ludzkie, odcięte palce, kawałki nуg. W murach wieży jest pełno grotуw strzał. Grodzisko (jego wysokość wynosi około 25 metrуw) kilka razy niszczył ogień. Na głębokości 2 metrуw znaleziono warstwy kulturalne V, końca X, XI i XII wieku. Zachowała się w nich srebrna blaszka pasa nabijanego mężczyzny bojownika. Dotychczas podobne znaleziono tylko w starożytnej stolicy Litwy — grodzisku Kernavė między Wilnem a Kownem. Za prawdziwy sukces uważamy grot strzały Gunуw z V wieku — narodu koczowego, ktуry zburzył Rzym”. Oznacza to, że Holszany były niegdyś bardzo ważnym miejscem nie tylko w historii Białorusi, ale i całej Europy.
Tego lata archeolodzy pracowali także pod murami krewskiej cytadeli niedaleko Holszan. Budowali ją wielcy książęta litewscy w XIV wieku. W 1385 roku w tej twierdzy Polska i Litwa zawarły sojusz polityczny, ktуry doprowadził do zjednoczenia dwуch państw.
Drysa: pozdrowienia od ostatniego poganina
Z dna rzeki Drysa (powiat rosoński, obwуd witebski) mińscy nurkowie wspуlnie z połockimi archeologami podnieśli starożytną rzeźbę, ktуrą przodkowie Białorusinуw ubуstwiali przed przyjęciem chrześcijaństwa w 988 roku.
Zdaniem specjalistуw to unikatowe znalezisko na skalę światową. Drewniana rzeźba, ktуra nie ma odpowiednikуw w Europie Wschodniej, leżała około tysiąca lat na odcinku znajdującym się dziś pod wodą na głębokości 3 — 4 metrуw. Wysokość starożytnej rzeźby wynosi około 1 metra 20 centymetrуw. Kierownik Katedry Historii Połockiego Uniwersytetu Państwowego Denis Duk opowiedział, że rzeźba waży około 150 kilogramуw: “Została zrobiona z wielkiej gałęzi dębu. Rzeka wspaniale zachowuje drewno, zwłaszcza dąb. Miejsce, gdzie znaleziono rzeźbę, w starożytności było gęsto zaludnionym obszarem. W okolicy jest dużo kopcуw, najstarsze datowane VI wiekiem”. Obecnie rzeźba znajduje się w Instytucie Historii Narodowej Akademii Nauk, gdzie zostanie ustalony jej wiek.
Grodno: blask ołtarza kościoła jezuitуw
W sierpniu w Grodnie odbyło się uroczyste otwarcie odnowionego po pożarze 2006 roku ołtarza kościoła katedralnego. Ogień uszkodził reliefowe kolumny, część balustrady, zdobienie i cztery rzeźby.
Odnowić rzeźby udało się na podstawie zdjęć. Renowacją ołtarza zajmowali się białoruscy rzeźbiarze, pozłacaniem specjaliści z Wilna. Kierownikiem naukowym prac był głуwny konserwator Zamku Krуlewskiego w Warszawie Paweł Sadlej.
Kościуł katedralny w Grodnie poświęcono w 1705 roku. To jedna z najstarszych świątyń katolickich na Białorusi. Centralny ołtarz to ponad 20 figur, ktуre w latach 1730. wykonał rzeźbiarz z Krуlewca Schmidt.
Uroczystą mszę i poświęcenie odnowionego ołtarza odprawił Mitropolita Miński i Mohylewski Arcybiskup Tadeusz Kondrusiewicz. Według proboszcza świątyni księdza Jana Kuczyńskiego po odnowieniu centralnego ołtarza konserwatorzy nie opuszczą świątyni, będą kontynuować prace nad innymi elementami wykończenia.
Łohojsk: drewniany feniks
Na starym grodzisku Łohojska położonym w malowniczym parku hrabiуw Tyszkiewiczуw powstanie rycerska osada. Pomysł zbudowania drewnianego zamku rycerskiego i miasta mistrzуw powstał po wspуlnym kolegium resortуw sportu i turystyki oraz kultury. Aleksander Warykisz, jeden ze znanych przewodnikуw i pionier animacji w białoruskiej turystyce, już kiedyś chciał wybudować zamek rycerski niedaleko Rakowa. Poparły go lokalne władze. Obecnie ma nadzieję, że podobny projekt zostanie zrealizowany w Łohojsku: “To idealne miejsce — o ciekawej historii, niedaleko Mińska i ośrodkуw narciarskich, gdzie zimą przyjeżdża mnуstwo turystуw. Przedłuży to sezon, zamek rycerski będzie mуgł pracować przez cały rok. Lokalne władze są otwarte na propozycje, gotowe pomуc w budownictwie, udostępnić sprzęt i pracownikуw. Obecnie trwa sporządzenie projektu. W Ministerstwie Kultury skierowano nas do Instytutu Historii NAN Białorusi i do archeologуw. Najpierw w miejscu planowanej budowy zostaną przeprowadzone prace wykopaliskowe. Jeśli uda nam się odnaleźć fragmenty, nowe budynki zostaną wybudowane zgodnie z dawnymi granicami. Myślę, że na realizację planуw potrzeba około pуłtora roku”.
Zdrawniewo: powrуt Repinуw
Witebsk i okolice odwiedzili francuscy krewni rosyjskiego malarza Ilji Repina. Byli tu po raz pierwszy: czworo prawnukуw wielkiego mistrza — Ivan, Serge, Nadine i Michel Diakonoff oraz młodzi krewni w piątym pokoleniu. Wszyscy są potomkami wnuczki malarza Tatiany Repiny-Jaziewej, ktуra po rewolucji październikowej zamieszkała w majątku dziadka Zdrawniewo niedaleko Witebska, i Ivana Diakonoff, syna miejscowego duchownego Dymitra Diakonoff. Tatiana i Ivan mieli czworo dzieci — Walentego, Cyryla, Halinę i Romana, ktуrych potomkowie przyjechali na Białoruś, by poznać historię swojego rodu.
Repinowie-Diakonoff odwiedzili wieś Wierchowoje (za życia słynnego malarza wieś nazywała się Słoboda, pуźniej Repino). Odwiedzili cmentarz, gdzie pochowano ojca Ilji Repina Jefima Repina i duchownego Dymitra Diakonoff. Miejscowi częstowali francuskich gości sokiem brzozowym i pokazali im ponad stuletnią topolę, ktуra rosła za życia ich przodka Ivana Diakonoff.
Następnie była podrуż do muzeum-majątku Zdrawniewo. Muzeum powstało w miejscu dawnego majątku należącego do Ilji Repina. Malarz kupił go w 1892 roku i do 1902 roku lubił tu wypoczywać latem z rodziną. W Zdrawniewie namalował słynne obrazy “Białorusin”, “Noc księżycowa”, “Pojedynek” i “W słońcu”. Obecnie są tu akwarele, rysunki, obrazy święte, autentyczne zdjęcia, listy, książki Repina.
W dawnym majątku rodowym Francuzi poznali potomkуw chłopa Sidora Szawrowa, z ktуrego Repin malował obraz “Białorusin”. Najstarszy przedstawiciel rodu — 59-letni Ivan Diakonoff z Lyonu, inżynier korporacji France Telecom — podarował muzeum wiersze napisane przez jego babcię Tatianę, wnuczkę Repina.
Wizyta potomkуw Repina przyciągnęła uwagę całego świata do dziedzictwa malarza szanowanego na Białorusi. W Obwodowym Muzeum Sztuki w Witebsku oraz Narodowym Muzeum Sztuki w Mińsku wystawiono obrazy rosyjskiego malarza.
Wiktor Andrejew
