МIНУЛЫМІ выхаднымі ў Мсцiславе адбываўся чарговы фестываль сярэдневяковай культуры. І гэта невыпадкова, што тут. Бо сапраўды цяжка знайсцi на ўсходзе Беларусi больш каларытны горад для такога свята. Усё тут прасякнута духам даўнiны.
Спаборніцтва рыцараў заўсёды выклікала цікавасцьгледачоў
Тым, хто ў гэтым горадзе ўпершыню, можа падацца, што Мсцiслаў — вёска. Драўляныя дамы з рознакаляровымi лiштвамi, не падобнымі адна да адной, стракацяць у акне аўтамабiля. Але раптам з-за пагоркаў з’яўляюцца крыжы касцёла i царквы, а ўздоўж дарогi драўляныя хаты змяняюцца на мураваныя дамы — моцныя, з чырвонай цэглы. Так будавалi больш за сто год таму. I ўсё гэта выстаяла.
Традыцыi ладжання святаў з рыцарскiмi баямi, кiрмашамi рамеснiкаў у Мсцiславе ўжо некалькi гадоў. I штораз тут з’яўляецца нейкая новая славутасць, якая прываблiвае турыстаў. Добраўпарадкуецца Замкавая гара, дзе хлопцы ў кальчугах паказваюць майстэрства валодання мечам. А побач ставяць помнiкi вялiкiм папярэднiкам сучасных асiлкаў у латах: раней з’явiлiся мемарыяльныя камянi ў гонар Сiмяона Лугвена, сына Альгерда, мсцiслаўскага князя; у памяць пра невядомага ваяра пачатку XVI стагоддзя, чые даспехi знайшлi ў водах ракi Вiхры. Сёлета паставiлi каплiцу, што ўшаноўвае святога благавернага князя Расцiслава Мсцiславiча — яго лiчаць заснавальнiкам горада, які назваў паселiшча ў гонар свайго бацькi.
Найстаражытнейшы горад Усходняй Еўропы цяпер жыве адной нагой у мiнулым, якое тут адчуваецца амаль на кожнай вулiцы, другой — у сучаснасцi. У гэтым унiкальны патэнцыял Мсцiслава, якi можа лепш за падручнiк гiсторыi расказаць пра тое, як i чым жылi нашы продкi.
Іду вулiцамi горада, i памятныя шыльды ў гонар аднаго з першадрукароў Пятра Мсцiслаўца, аўтара першага беларуска-рускага слоўнiка Івана Насовiча, паэта Аркадзя Куляшова, гiсторыка Мiхася Ткачова сведчаць, што тут даўнi асяродак культуры i духоўнасцi.
Муры старых кляштараў i касцёлаў усё яшчэ чакаюць рэстаўратараў, але можна не сумнявацца, гледзячы на iх, што гэты стары цэнтр княства, ваяводства, павета не толькi быў, але ёсць i будзе адным са славутых гарадоў.
Цяпер, каб аднавiць колiшнi бляск, трэба ўкласцi вялiкiя сродкi ў развiццё iнфраструктуры. На жаль, яшчэ ў XIX стагоддзi бокам абышла Мсцiслаў чыгунка, няма сюды простай i шырокай шашы, якая, напрыклад, пракладзена нядаўна з Мiнска ў Магiлёў. Аднак яшчэ некалькi гадоў таму i фэсту не было. А цяпер ён стаў рэгулярным. Збiрае ўдзельнiкаў i гасцей як з Беларусi, так i з суседняй Расii, да якой рукой падаць. Горад абуджаецца. Турызм, якi можа стаць адной з сучасных магчымасцей шпаркага развiцця Мсцiслава, пацiху развiваецца, набiрае разгон.
У сёлетнiя фестывальныя днi — 17 i 18 лiпеня — жыццё тут вiравала як нiколi. Музычныя, танцавальныя i тэатральныя гурты, народныя ўмельцы, ваяры больш як з 20 рыцарскiх клубаў з’ехалiся, каб рэканструяваць падзеi са слаўнай мiнуўшчыны Мсцiслава. У райвыканкаме добра прадумалi сцэнарый свята i падзялiлi яго на тэматычныя блокi. За два днi можна было паспець убачыць i баi рэканструктараў эпохi ранняга Сярэднявечча, i мiстычныя агнявыя шоу.
Уначы лучнiкi штурмавалi Замкавую гару. Высокiя яе схiлы ў мiнулыя вякi стрывалi не адзiн напад ворагаў. Уявiць, як гэта было, можна толькi ў час фестывалю сярэдневяковай культуры.
Дзеля гасцей мясцовы краязнаўчы музей перанёс частку экспазiцыi ў сутарэнне касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыi. Рамеснiкi i кулiнары расцягнулiся са сваiмi лаўкамi i крамкамi ад райвыканкама да Замкавай гары. А для дзяцей арганiзавалi безлiч атракцыёнаў. Кожны мог знайсцi сабе забаву i занятак на свой густ.
Вядомы археолаг Iгар Марзалюк парадаваў новымi адкрыццямi. Каторы год запар ён праводзiць раскопкi на Замкавай гары. Летась знайшоў тут берасцяную грамату — рэдкi прадмет на нашых землях. Сёлета падзялiўся чарговым сенсацыйным адкрыццём: у культурным пласце трапiўся даследчыку бронзавы абразок з выявай святых Канстанцiна i Алены. Амулет згубiў жыхар Мсцiслава ў XIII цi XIV стагоддзi. Па iм можна меркаваць пра тое, што продкi сучасных жыхароў горада былi хрысцiянамi. Ігар Марзалюк паказаў шмат цiкавых рэчаў, кожная з якiх, выяўленых у зямлi, раскрывае раней не вядомыя старонкi гiсторыi горада:
— Паводле iх мы можам аднавiць рэалii жыцця таго часу — ад рацыёну харчавання да ўзроўню адукацыi i ўзбраення. Напрыклад, пра багацце жыхароў старажытнага Мсцiслава сведчаць дарагiя ўпрыгажэннi з Вiзантыi, Сiрыi, Каўказа.
Плануецца, што раскапаныя рэшткi сярэдневяковага горада будуць музеефiкаваны: драўляныя канструкцыi дамоў, маставых закансервуюць, i мы зможам iх бачыць увесь час.
Мсцiслаў мае багаты патэнцыял, каб прываблiваць да сябе аматараў старажытнасцей з усёй краiны i з-за мяжы. Развiццё шляхоў зносiн — адзiн з галоўных фактараў, якi ў будучынi дасць магчымасць вялiкай колькасцi людзей дабрацца сюды за кароткi час. А фестываль сярэдневяковай культуры будзе працягвацца. Ён ужо стаў вiзiтоўкай горада, i без яго немагчыма ўявiць сучаснае жыццё старажытнага кутка краiны.
vk@sb.by
