Наколькі ў нас актуальныя рэтрансплантацыі?

Мільярдэру Дэвіду Ракфелеру, якому ў чэрвені гэтага года споўніцца 100 гадоў, у шосты раз перасадзілі сэрца. Праўда, у інтэрнэце ўжо з’явіліся паведамленні, што гэта газетная вутка... Між тым, першую такую аперацыю Ракфелеру правялі ў 61 год пасля аўтамабільнай аварыі. Маючы зносіны з журналістамі, ён расказаў, што плануе дажыць да 200 гадоў. Многія расцанілі гэтую заяву як насмешку з простых смяротных, бо падобныя трансплантацыі вельмі складаныя і вельмі дарагія, а за донарскімі органамі людзі ва ўсім свеце выстройваюцца ў чаргу, у якой 9 чалавек з 10, так і не дачакаўшыся свайго шанцу на выратаванне, гінуць... А наколькі ў нас актуальныя рэтрансплантацыі?

 Паводле слоў галоўнага пазаштатнага трансплантолага Міністэрства аховы здароўя, кіраўніка РНПЦ трансплантацыі органаў і тканак Алега Румо, перасадка органа аднаму і таму ж пацыенту можа выконвацца неабмежаваную колькасць разоў, гэта значыць якіх-небудзь абмежаванняў з медыцынскага пункту гледжання няма:

— У самой па сабе рэтрансплантацыі няма нічога, што б прынцыпова адрознівала яе ад першаснай перасадкі органа. І прычыны, якія выклікалі неабходнасць такой аперацыі, могуць быць розныя — напрыклад, проста не прыжыўся донарскі орган або ўзніклі ўскладненні ў выніку пападання ў арганізм віруснай інфекцыі. Здараецца, пацыенты грашаць незахаваннем рэжыму, ігнаруюць важнейшыя рэкамендацыі ўрача — і тады таксама, на жаль, часам даводзіцца пачынаць спачатку... Пры гэтым, нягледзячы на абставіны, усе аперацыі па перасадцы органа, у тым ліку паўторныя, грамадзянам Беларусі робяцца бясплатна. Магчыма, таму некаторыя пацыенты не да канца ўсведамляюць іх сапраўдную каштоўнасць, хоць аднойчы ўжо былі на валаску ад смерці...

Вядома, органы, вобразна кажучы, не ляжаць дзесьці там на сподачках з блакітнай аблямовачкай у чаканні сваёй шчаслівай гадзіны. Якраз наадварот! Донарскі матэрыял вельмі дэфіцытны. Выдаленыя органы жывуць вельмі-вельмі мала. Больш за ўсё “трымаецца” нырка — каля 24 гадзін, печань — 12 гадзін, сэрца — да 8 гадзін... А попыт? Сёння ў Беларусі трансплантацыі ныркі чакаюць каля 700 чалавек, печані — 90, падстраўнікавай залозы — 25, лёгкага — 20 і каля 40 чалавек чакаюць перасадкі сэрца. І калі чалавеку раптам спатрэбілася паўторная перасадка органа, то ён трапляе сюды ж, у агульны ліст чакання, не карыстаючыся ніякімі прывілеямі. Такая агульнасусветная практыка.

Здараецца, што донарскі орган падыходзіць адразу некалькім кандыдатам на перасадку, але можа і зусім нікому не падысці. Калі прэтэндэнтаў некалькі, то, паводле слоў галоўнага кардыяхірурга Міністэрства аховы здароўя, доктара медыцынскіх навук, прафесара Юрыя Астроўскага, аперацыя назначаецца пацыенту, які знаходзіцца ў самым цяжкім стане:

— Але калі і тут давядзецца выбіраць, тады, вядома, будуць прынятыя да ўвагі і сацыяльныя фактары: узрост (перавага малодшаму), наяўнасць дзяцей, лад жыцця... І калі чалавек бязлітасна “прагуляў” спачатку свой уласны орган, а потым прыкладна гэтак жа абышоўся з донарскім, натуральна, сітуацыя будзе не на яго карысць.

Рэтрансплантацыя сэрца ў Беларусі выконвалася пакуль 2 разы, абедзве аперацыі зробленыя летась. Юрый Пятровіч гаворыць, што прычына аднолькавая — дысфункцыя донарскага органа. І гэта былі яшчэ не старыя людзі. Дарэчы, па пратаколе аперацыя па перасадцы сэрца абмяжоўваецца 65 гадамі. Але ў нас яе рабілі і ў 68...

Наогул, лідзіруючую пазіцыю ў рэтрансплантацыі займаюць ныркі: неаднаразовую замену гэтага органа ў нашай краіне перажылі ўжо дзясяткі пацыентаў, пры гэтым шасцёра — тройчы! Паўторную аперацыю па перасадцы печані зрабілі 16 пацыентам, удакладняе Алег Румо:

— У адных выпадках неабходнасць паўтарыць аперацыю была выклікана тым, што арганізм па розных прычынах “не ўжываўся” з новым органам, перасаджаным у нашай жа клініцы, у іншых — мы мелі справу з пацыентамі, якім першая аперацыя рабілася ў замежных цэнтрах. Напрыклад, нядаўна мы аперыравалі 49-гадовага японскага грамадзяніна, якому першасна трансплантацыя печані рабілася ў Калумбійскім універсітэце горада Нью-Ёрка. Чатыры з паловай гады орган добра функцыянаваў, а потым раптам перастаў. Заплаціўшы 150 тысяч долараў, замежны пацыент пакінуў Беларусь вельмі задаволеным. Чаму? Па-першае, таму, што ў нас проста добра, што ні закрані. Па-другое, у Амерыцы сума была б вышэйшай. Дарэчы, японец мог бы зэканоміць яшчэ больш грошай і часу: напрыклад, у Кітаі такія аперацыі каштуюць утрая танней, чым у Беларусі, і ляцець туды яму прыйшлося б усяго 1 гадзіну. Але ён усё-такі палічыў за лепшае патраціць 13, каб апынуцца ў Мінску...

Наогул, такая “медыцынская гасціннасць” акупляецца: зрабіўшы адну аперацыю замежніку, краіна атрымлівае сродкі для выканання аналагічнай 5 — 6 сваім грамадзянам.

І ўсё ж, што думаюць беларускія трансплантолагі пра “шостае перараджэнне” Ракфелера? Яны схільныя разглядаць гэтую падзею хутчэй праз прызму сацыяльнай справядлівасці, якая ў амерыканскім кантэксце на баку тоўстых кашалькоў. Успамінаюць, як адрэагавала сусветная грамадскасць: маўляў, як 100-гадоваму мільярдэру — дык, калі ласка, і шостае донарскае сэрца, а якому-небудзь 40-гадоваму радавому грамадзяніну — не выключана, што не хапіла і першага...

— У Еўрасаюзе такую аперацыю ні за што б не зрабілі, — перакананы Алег Румо. — У нас, я ўпэўнены, таксама. У Амерыцы грошы вырашаюць усё — таму рызыкуюць. Але і — могуць, вядома, многае!

Сам орган не каштуе ні капейкі ні ў адной цывілізаванай краіне свету, ён дорыцца. Калі пытанне пастаўлена інакш — гэта ўжо чыстай вады крымінал. Аплаты патрабуе паслуга па выкананні трансплантацыі: майстэрства супрацоўнікаў, лякарствы, амартызацыя абсталявання. Адна аперацыя па трансплантацыі, напрыклад, ныркі абыходзіцца дзяржаве ў 15 тысяч долараў, а пасляаперацыйнае лячэнне толькі аднаго пацыента (прыём прэпаратаў) — у 7 тысяч долараў у год. Аперацыя па перасадцы печані каштуе 25 тысяч долараў, сэрца — 50–60 тысяч. А вось трансплантацыя печані беларускаму пацыенту ў Германіі абыдзецца ў 200–250 тысяч еўра.

Кожны беларус па змоўчанні згодны стаць донарам органаў пасля сваёй смерці. Таму што наша заканадаўства, як у Аўстрыі, Швецыі, Бельгіі, Нідэрландах, Венгрыі ды многіх іншых краінах, прадугледжвае ў гэтай сферы прэзумпцыю згоды. Аднак блізкія сваякі паміраючага чалавека маюць поўнае права выказаць сваю нязгоду на забор органаў у вуснай або пісьмовай форме. Калі ж сваякоў няма або яны не абмяркоўвалі з урачом гэтую тэму, лічыцца, што згода ёсць. 

Выяўленне людзей, якія могуць стаць патэнцыйнымі донарамі, уваходзіць у кола будзённых абавязкаў урачоў кожнай лячэбнай установы. Пасля выканання ўсіх неабходных юрыдычных працэдур, аб прытрымліванні якіх ставіцца ў вядомасць Генеральная пракуратура, орган выдаляецца. І калі, напрыклад, у аўтакатастрофе гіне зусім здаровы і яшчэ нестары чалавек, то з дапамогай яго органаў можна выратаваць жыццё... адразу семярым!

Што рабіць, калі вы раптам вырашылі для сябе, што катэгарычна не згодны стаць донарам пасля смерці? Неабходна паведаміць пра гэта пісьмова, а сам дакумент адправіць па пошце ў РНПЦ трансплантацыі органаў і тканак. І тады ніхто ні пры якіх абставінах ваш орган ужо не забярэ. Пры гэтым калі вам раптам спатрэбіцца трансплантацыя ныркі, печані, сэрца, аперацыю ўсё-такі зробяць. Сёння ад пасмяротнага донарства адмовіліся ўжо больш за 2.200 беларусаў. На думку медыкаў, на гонар нашаму насельніцтву, гэта вельмі няшмат. А вось дзякуючы тым, хто “пагадзіўся”, ужо выратаваныя 1.525 чалавек.