Kaїde czasy maj± wіasne oblicze B rzeski dworzec kolejowy zawsze wywieraі duїe wraїenie na wspуіczesnych. Nic dziwnego: byі podobny do znajduj±cej siк na wyspie twierdzy. W roku 1888 po raz pierwszy w historii transportu kolejowego Rosji na dworcu pojawiі siк pr±d w postaci 160 20¶wiecowych їarуwek elektrycznych w poczekalniach i pomieszczeniach sіuїbowych, na peronach za¶ zapaliіy siк 12 50¶wiecowych latarс. Autor kalendarza-informatora “Brze¶ж w roku 1913” byі przekonany, їe przez kilka pierwszych lat swojego istnienia Dworzec Brzeski “zasіuїenie uwaїano za najlepszy w Rosji pod wzglкdem elegancji i wygody”.
Po przyst±pieniu Brze¶cia do skіadu Polski wкzeі kolejowy straciі wcze¶niejsze znaczenie, lecz zrujnowany podczas pierwszej wojny ¶wiatowej budynek nie ulegі zapomnieniu. Polski rz±d ogіosiі konkurs na najlepszy projekt restauracji stacji i dworca. W roku 1929 rekonstrukcja, ktуra zmieniіa oblicze architektoniczne, zostaіa zakoсczona.
W latach Drugiej Wojny ¶wiatowej budynki dworcowe nie bardzo ucierpiaіy. Co prawda, po wyzwoleniu Brze¶cia saperzy musieli rozminowywaж je przez okoіo dwa tygodnie. Potem rozpoczкіy siк aktywne parce remontowe, w ktуrych uczestniczyli niemieccy jeсcy wojenni.
Kolejna rekonstrukcja przypadіa na lata 1953–1957.
“Jeden z problemуw, ktуre staіy wtedy przed projektantami, rozwi±zaі sіynny rzeјbiarz Eugeniusz Wuczeticz, autor “Їoіnierza-wyzwoliciela” w Berliсskim Treptow-parku. Byі na dworcu przejazdem — wspomina dyrektor muzeum Brzeskiego dworca Kolejowego, honorowy kolejarz Sawwa Szpudejko. Rzeјbiarz zaproponowaі usun±ж mocuj±ce ¶ciany dworca ciкgna, a zamiast tego w caіym obwodzie wykonaж pas ze zbrojonego betonu. Dziкki temu centralna poczekalnia staіa siк bardziej przestrzenna i іadna”.
W czasie tej rekonstrukcji zastosowano rozmaite skale — granit, granodioryt, marmur ze zіуї Gruzji, Karelii, Uralu, Ukrainy. Kolorystyka jest na tyle rozmaita, їe hale i sale dworca moїna traktowaж jako niezwykіe muzeum marmuru...
Wіa¶nie w tych latach na centralnej wieїy pojawiіa siк iglica i piкcioramienna gwiazda. Cуї, architekt, tak samo jak kaїdy inny malarz, musiaі odpowiadaж na zapotrzebowania swoich czasуw.
W latach 1993–1994 dworzec znowu zostaі czк¶ciowo odnowiony. Polski warsztat restauracji zabytkуw “PKZ” zaї±daі 1,5 milionуw dolarуw, jednak Biaіoruska Kolej mogіa przeznaczyж na to trochк wiкcej niї milion, wskutek czego niektуre niezbкdne prace zostaіy pominiкte.
Wtedy wіa¶nie zaistniaіa kwestia zmiany symboliki radzieckiej. W koсcu postanowiono pozostawiж symbol epoki. Now± gwiazdк wytworzono w zakіadach restauracyjnych Warszawy.
“Potrzebna jest nowa, bardziej gruntowna rekonstrukcja — uwaїa dzisiaj Sawwa Szpudejko. — Potrzebne s± ogromne pieni±dze i kilka lat czasu”.
Bywaі tutaj Lenin i jadaі obiady Georges Pompidou
Oczywi¶cie dworzec byі ¶wiadkiem nie tylko waїnych wydarzeс historycznych, lecz rуwnieї zobaczyі duїo ludzi. Wkrуtce po otwarciu budynku, 29 sierpnia 1886 roku imperator Aleksander III i jego syn Mikoіaj witali na dworcu spadkobiercк tronu — ksiкcia Wilhelma. W roku 1900 na dworcu po drodze do Niemiec zatrzymywaі siк Wіodzimierz Lenin. Bywali tutaj rуwnieї Nikita Chruszczow, Aleksy Kosygin, Walentyna Tiereszkowa…
Wysoko postawione osobisto¶ci ufaіy kuchni dworcowej restauracji. Na Sali Poselskiej czкstowano Nikitк Chruszczowa i Leonida Breїniewa. Nawiasem mуwi±c, prezydent Francji Georges Pompidou rуwnieї chкtnie sprуbowaі kulinarne dania miejscowych kucharzy.
Jak Toszк Radajewa nie wypuszczono za granicк
Przyjmowanie wysokich go¶ci nie jest najtrudniejsz± “prуb±” dla zespoіu dworca. Zdarzaіy siк sytuacje, o ktуrych dotychczas wielu pamiкta. Sawwa Szpudejko opowiedziaі o ostatnich dniach roku 1979. Z powodu ¶nieїycy opујnienie poci±gуw wynosiіo nawet nie godziny, tylko caіe doby. I 1 stycznia 1980 roku caіy zespуі dworca wyszedі do pracy, poniewaї poci±gi z Terespola w koсcu dotarіy do Brze¶cia. Gіodni pasaїerowie zmiatali z pуіek sklepуw restauracji wszystko, nawet konserwy. Aby ludzie mogli wyjechaж do Moskwy, Kijowa, Leningradu, trzeba byіo organizowaж dodatkowe poci±gi…
“Utrwaliіy siк w pamiкci rуwnieї lata 90te. Po rozpadzie ZSRR wiele osуb emigrowaіo na Zachуd. W roku 1992 przez dworzec przejechaіo prawie 9 milionуw 534 tysiкcy osуb, w roku 1993 za¶ — prawie 11 milionуw 310 tysiкcy!” — wspomina recepcjonistka dworca Natalia Gacuk.
Duїo byіo rуwnieї wesoіych historii. Inna recepcjonistka — Helena Klimowicz, opowiedziaіa, jak funkcjonariusze straїy granicznej nie pozwolili rodzinie wyjeїdїaj±cej do Niemiec zabraж ze sob± papugк. Kobieta zaniosіa nieszczк¶liwego ptaka do “dyїurki”, a potem do domu, gdzie papuga zaczкіa mуwiж, i to jeszcze jak: “Tosza Radajew — przystojniak! Dajcie іyїeczkк kaszki!”. W klatce byіa notatka z adresem gospodarzy. Helena Klimowicz napisaіa list, dostaіa odpowiedј.
Gadatliwy Tosza jeszcze przez jaki¶ czas mieszkaі w Brze¶ciu, pуki gospodarze nie uzyskali zezwolenia na jego wywуz…
…Ile jeszcze bкdzie tutaj nieprzewidzianych sytuacji i wysokich go¶ci! Dla wielu podrуїnych, ktуrzy jad± na zachуd kolej±, Brzeski Dworzec pozostaje bram± do Europy. Dla wjeїdїaj±cych za¶ na Biaіoru¶ stanowi wizytуwkк kraju.
Walentyna Kozіowicz
