Заслужанай артыстцы Беларусі Ірыне Яромкінай даверылі ролю Анастасіі, а заслужанаму артысту Антону Краўчанку — Сямёна.
• Раз у пяць гадоў
Першыя чуткі пра пастаноўку гэтага балета пайшлі яшчэ пяць гадоў таму. Амаль адразу пасля прэм’еры «Вітаўта». Адзін нацыянальны праект за другім? Гэта і сапраўды сталася б дзіўным. Юрый Траян гаворыць, што наўмысна нічога не зацягваў. Працэс гэта сапраўды складаны, і не ўсё залежыць толькі ад балетмайстра. Але раз у чатыры-пяць гадоў не тое што можна, мы нават павінны ставіць такога кшталту балеты.
Ды ёсць адзін нюанс: дзе іх браць? Сёння рэдкі кампазітар возьмецца за вялікія жанры. Прычына банальная: попыту няма, а пісаць у стол — марная праца. З «Анастасіяй», што называецца, сышліся ўсе зоркі. На пытанне «Як паставіць балет з нуля?» Траян адказвае:
— Чым бліжэй да прэм’еры, тым менш прачынаешся. Бо заснуць немагчыма. Выратоўвае толькі снатворнае. А калі сур’ёзна, то спачатку павінна з’явіцца ідэя. Потым паплечнікі.
З апошнімі балетмайстру пашчасціла. З Вячаславам Кузняцовым яны зблізіліся яшчэ падчас «Вітаўта». Сваё бачанне будучага спектакля Юрый Антонавіч выклаў у схемах кампазітару, той і ўзяўся за справу. Але які балет без лібрэта? Вядома, можна знайсці чалавека, які мае ў гэтым досвед. Ды Траян выбраў іншы шлях: з аднаго боку, больш просты, з іншага — больш складаны. Ён звярнуўся да драматурга, які ніколі не меў спраў з балетам, затое напісаў сцэнарый да таго самага фільма «Анастасія Слуцкая». Анатоль Дзялендзік падарыў некалькі сваіх кніг: маўляў, выбірайце, што больш падабаецца. Балетмайстар прагледзеў творы і вырашыў злучыць некалькі ліній:
— Анастасія кіравала абаронай Слуцка. Гэта гістарычны факт, але мне цікава паказаць перадгісторыю. Праз што прыйшлося прайсці гэтай далікатнай жанчыне, як яна змагла сабраць войска і павесці яго за сабой.
• На мове цела
Сюжэт пастаноўкі балетмайстар катэгарычна не раскрывае. У той жа час не хавае: балет — гэта не гістарычнае даследаванне. Гэта, так бы мовіць, харэаграфічная легенда, куды ўпісваюцца факты, якія адбываліся ў лёсе галоўных герояў: Анастасіі, яе мужа Сямёна Слуцкага, князя Міхаіла Глінскага, хана Ахмата і яго дачкі Заіры.
Заслужаная артыстка Беларусі Ірына Яромкіна, адна з выканаўцаў галоўнай ролі, пацвярджае, што сюжэт балета ў прынцыпе не можа паўтараць тое, што мы бачылі ў фільме, і нават тое, што адбывалася на самай справе. Карэкціроўкі зроблены пад той спосаб выражэння, якім валодаюць артысты балета. Прасцей кажучы, перакладзены на мову цела.
Ці будзе гэта зразумела гледачу? Уласна, Траян і б’ецца над гэтым не першы месяц. І прызнае: калі гледачы нешта не зразумеюць, значыць, гэта яго недапрацоўка. Наогул, балетмайстар прапаведуе тую ж харэаграфію, што і ў «Вітаўце». Ніякіх ультрасучасных наваротаў не будзе. Не тое што ён супраць іх. Проста гэта не той выпадак, дзе можна прыдумляць нейкія дзівосы. Азначэнні «нацыянальны» і «гістарычны» гавораць самі за сябе. Таму Траян робіць класічную харэаграфію. Тое, за што некалі атрымаў званне народнага артыста, і тое, за што ўзнагароджаны Нацыянальнай тэатральнай прэміяй як пастаноўшчык.
• З шасці да трох
Нечаканасцю стала ўбачыць асістэнтам у Юрыя Антонавіча заслужанага артыста Беларусі Антона Краўчанку. Не хвалюйцеся, як артыста мы яго не губляем. У той жа «Анастасіі» ён выконвае ролю Сямёна. Проста вырашыў паспрабаваць свае сілы ў рабоце харэографа. Ён восем гадоў выкладае ў кале-джы, але тут зусім іншая справа. Прыдумаць ідэю, увасобіць яе ў танцы, уявіць сцэнаграфію, свет і гэтак далей — ён схіляе галаву перад балетмайстрамі, якія за такое бяруцца: «Я заўсёды разумеў, што гэта складаная работа, цяпер пераканаўся сам. Не ўпэўнены, што гэта мой шлях».
Читайте также
— Мне патрэбен чалавек, з якім не толькі можна параіцца, але і паспрачацца. Я хацеў, каб памочнік адкрыта мог сказаць мне: «Юрый Антонавіч, вось тут дрэнна. Трэба зрабіць інакш». Таму Антон, які падчас вельмі насычанай кар’еры здолеў атрымаць яшчэ і эканамічную адукацыю ў Акадэміі пры Прэзідэнце, — найлепшы варыянт. Ён вельмі разумны чалавек, з якім заўсёды цікава працаваць.
Не ўзнікла ў балетмайстра праблем і з выбарам выканаўцаў галоўных роляў. Ён жа ўсю трупу ведае як свае пяць пальцаў, некаторых сам выгадаваў. Больш за тое, уяўляе не толькі іх харэаграфічныя даныя, але і артыстычныя здольнасці:
— Ёсць у артыста патрэбная чароўнасць — яго роля, няма — зусім іншага. Я адразу бачу, што гэтая будзе Анастасіяй, а другая ніколі яе не станцуе. Затое стане геніяльнай Заірай.
У выніку пастаноўшчык набраў адразу шэсць саставаў. Праўда, у працэсе рэпетыцый засталіся толькі тры. Прэм’еру дадуць тыя, хто аказаўся больш падрыхтаваным. Надалей і ў іншых з’явіцца шанц.
Ірына Яромкіна заўважае, што артыстам заўсёды падабаецца, калі ставяць харэаграфію менавіта пад іх пластыку. З замежнымі пастаноўшчыкамі ў гэтым плане працаваць больш складана. Траян жа, ведаючы не толькі ўсе харэаграфічныя нюансы артыста, але і магчымасці, выціскае з яго максімум здольнасцей.
А вось Такатошы Мачыяма Юрый Антонавіч вырашыў паспрабаваць у амплуа, у якім японскі беларус раней не працаваў. Ён выканае ролю хана:
— Ахмат — разумны, хітры камандзір, які мае жорсткі характар і ўмела камандуе сваімі салдатамі. Такіх роляў у мяне яшчэ ніколі не было. Таму мне няпроста. Але Юрый Антонавіч тлумачыць усё да дробязей.
— Па-першае, само прозвішча Такатошы Мачыяма гаворыць пра тое, што гэта ўсходні чалавек, як і яго герой. Таму ён можа выходзіць на сцэну без грыму, — з усмешкай тлумачыць Траян свой выбар. — Па-другое, Такатошы — вельмі завадны хлопец, што нам і патрэбна. У яго добра атрымліваецца перадаваць неабходныя эмоцыі.
Словам, спяшайцеся набыць квіток на новы балет. Такія праекты заўсёды вартыя ўвагі. А тут яшчэ і гісторыю пра моцную жанчыну ўзгадаеце.
stepuro@sb.by
