Zdanie autora i specjalisty na temat sytuacji z wod± sіodk± w skali globalnej i w obrкbie jednego kraju.“Wojna o wodк” — tak siк mуwi o tym, co siк teraz dzieje, w ¶wiatowych mediach. Mamy pod tym wzglкdem szczк¶cie. W odrуїnieniu od wielu krajуw azjatyckich i afrykaсskich zdanie “nie ma wody” rozumiemy w ten sposуb, їe niedіugo bкdzie. Gdzie¶ na obszarach Bangladeszu czy Libanu rzeczywi¶cie prawie jej nie ma. Po prostu NIE MA.
Pozwolк sobie wymieniж paсstwa, w ktуrych kryzys wodny jest najbardziej ostry: Indie, Etiopia, Egipt, juї wspomniane Bangladesz i Liban, Angola, Namibia, Chiny, Turcja, Syria, Izrael, Jordania, Palestyna. Listк moїna kontynuowaж. O wodк walczy siк w kaїdym z tych regionуw. I kaїdy ma swoje powody.
Chiny i Indie tocz± spуr o rzekк Brahmaputra. W 2000 roku Tybet dotknкіy osuwiska. Wskutek tego na pуіnocnym wschodzie Indii zaczкіy siк powodzie. Do Chiсczykуw rzecz jasna byіo duїo pretensji, zaproponowali zmieniж koryto rzeki. Hindusi byli zdenerwowani.
W 1998 roku Turcja zamierzaіa zbudowaж falochrony na Eufracie. Damaszek tego nie poparі. Ankara zostaіa oskarїona o ¶wiadom± ingerencjк w zabezpieczenie wod± Syrii. Turcja rуwnieї nie milczaіa, sprawca krzywdy dostaі w policzek: Turcja o¶wiadczyіa, їe Syria ukrywa na swoim terytorium gіуwnych kurdyjskich separatystуw. A tymczasem Ziemi grozi globalne ocieplenie. To znaczy, їe sіodkiej wody z kaїdym dniem bкdzie mniej. Wtedy Eufrat zostanie nie tylko powodem, by plun±ж w stronк niedogodnego s±siada, ale i realnym celem.
Izrael, Palestyna i Jordania. Tutaj w ogуle sprawa jest jasna. Wszystkie te regiony zaleї± od wody rzeki Jordan. Kontrolк nad ni± ma Izrael. Naturalnie, w okresie nasilenia siк konfliktu arabsko-izraelskiego, kiedy kraje i tak odczuwaj± brak wody, Izrael moїe po prostu zmniejszyж jej dostawy do Palestyny. Nastкpnie Palestyсczycy oburzaj± siк, odpowiadaj± sprawcom, czym mog± — i proszк: nowe zagroїenie w stosunkach arabsko-izraelskich.
Rzeka Okawango jest jabіkiem niezgody w stosunkach miкdzy Namibi±, Angol± a Botswan±. Namibia jest krajem susz. Dlatego jej wіadze postanowiіy wznowiж projekt przeprowadzenia kanaіu z delty Okawango do stolicy Windhuk. Angolк to zupeіnie nie cieszy. Osuszanie delty grozi powstaniem pustyni — Kalahari jeszcze na kilka kilometrуw poszerzy swoje granice.
Jest kilka przyczyn kryzysu wodnego. W¶rуd nich i globalne ocieplenie, i rozwijaj±cy siк w szybkim tempie przemysі, i rolnictwo, i zwykіa rozrzutno¶ж w uїytku codziennym, i niefortunna lokalizacja. Poprosiіam skomentowaж sytuacjк z wod± sіodk± na ¶wiecie i na Biaіorusi w porуwnaniu z innymi paсstwami kierownika dziaіu nadzoru paсstwowego nad racjonalnym wykorzystaniem wody Ministerstwa Przyrody Wіodzimierza Panasienkк.
— Przez kilka ostatnich lat caіy ¶wiat krzyczy o takim zjawisku, jak wojny o wodк. Dotyczy to przede wszystkim krajуw Azji i Afryki. W Europie oczywi¶cie sytuacja nie jest tak ostra, jednak wiele paсstw i tam potrzebuje importu wody pitnej. Czy sіusznie sytuacjк ocenia siк jak powaїny kryzys?
— Jest planeta Ziemia. S± ludzie, ktуrzy na niej їyj±. I ludno¶ж caіy czas ro¶nie. W postкpie geometrycznym zwiкksza siк poziom oddziaіywania czіowieka na ¶rodowisko i przede wszystkim na wodк. W zasadzie ilo¶ж wody jest staіa. Mamy mnуstwo sposobуw jej oczyszczenia. Nie moїemy jednak przywrуciж jej do stanu naturalnego, dlatego zakoсczenie tego procesu zawsze zostawiamy przyrodzie. No i oczywi¶cie jest kr±їenie wody w jej naturalnym obiegu.
— To znaczy, їe musi jej starczyж wszystkim i wszкdzie?
— Nie. Zasoby wody s± ograniczone. Sіusznie Pani zauwaїyіa, їe przede wszystkim dotyczy to krajуw z suchym klimatem: Daleki Wschуd, Afrykк. Jednak gdy ropy naftowej (przy tym tempie jej wykorzystania, ktуry mamy obecnie) starczy na 30–40 lat, z wod± sprawy maj± siк lepiej.
— Globalna pustynia planecie raczej nie zagraїa?
— Moїe powstaж, ale tylko w suchych regionach. Niew±tpliwie, wodк moїna wszкdzie transportowaж. Jest to jednak do¶ж drogie przedsiкwziкcie i nie kaїdy kraj na to staж.
— W¶rуd suchych krajуw s± teї paсstwa o niezіym poziomie gospodarki. Przykіadowo Egipt.
— Jest jeszcze Izrael. Paсstwo rozwiniкte. Jednak nadal nie moїe poradziж sobie z tym, їe wody z Jordanu nie starcza! Omawia siк rуїne warianty. Nawet tak fantastyczne, by przywieјж do kraju kawaіek gуry lodowej, a nastкpnie stopniowo topiж i wykorzystywaж tк wodк.
— A jak siк czuje Biaіoru¶ w porуwnaniu z innymi paсstwami, zwіaszcza swoim s±siadem — Uni± Europejsk±?
— Nasz kraj ma korzystn± lokalizacjк. Warto jednak pamiкtaж o tym, їe Biaіoru¶ jest do¶ж maіa i ludno¶ci mamy nie tak duїo: 10 milionуw Biaіorusinуw przeciwko 500 milionom Europejczykуw. Jednak w porуwnaniu z Polsk± czy Ukrain± nasza sytuacja jest bardziej stabilna.
— To dlatego, їe na Biaіorusi jest okoіo 13 tysiкcy jezior i 10 tysiкcy rzek?
— Nie tylko. Nauczyli¶my siк wreszcie oszczкdzaж wodк bardziej niї dotychczas. Problem polega na zachowaniu odnawialnych zasobуw, ktуre obecnie mamy.
— Zachowaniu w jaki sposуb?
— Przede wszystkim trzeba uczyж siк oszczкdzaж. Przytoczк dane statystyczne: 10–15 lat temu zuїycie wody na jedn± osobк wynosiі ponad 300 litrуw dziennie. W Europie byі wskaјnik 160–180 litrуw. Stopniowo uczymy siк oszczкdzaж wodк: w 2005 roku wskaјnik wynosiі 214 litrуw, za¶ w 2006 — 199, w 2007 — 184. Jednak to wiкcej niї na przykіad w Niemczech.
— Dlaczego?
— Tam wodк traktuje siк inaczej. Jeste¶my przyzwyczajeni, їe mamy j± zawsze i w duїych ilo¶ciach, dlatego nie jest droga. Niemiec dobrze u¶wiadamia, їe pіaci 9 euro za jeden metr sze¶cienny wody, dlatego dba o to, by dobrze zakrкciж kurek, stara siк oszczкdzaж. Zreszt±, jak juї powiedziaіem, wskaјniki zuїycia wody na jedn± osobк na Biaіorusi stopniowo siк zmniejszaj±. Je¶li tak dalej pуjdzie, na koсcu 2008 roku maksymalnie zbliїymy siк do poziomu europejskiego.
— Obecnie mуwi siк o tym, їe Biaіoru¶ mogіaby zostaж powaїnym dostawc± paczkowanej wody pitnej na rynek ¶wiatowy. Czy tak jest? Co juї zrobiono w tym kierunku i czy w ogуle co¶ zrobiono?
— Biaіoru¶ rzeczywi¶cie mogіaby zaopatrzyж w paczkowan± wodк caі± Europк. Przy tym mogliby¶my to robiж przez do¶ж dіugi okres.
— Przecieї inne paсstwa europejskie rуwnieї maj± wodк. Choжby i w mniejszych ilo¶ciach.
— Sіusznie. Dlatego nasze moїliwo¶ci wej¶cia na rynek ¶wiatowy na razie s± tylko teoretyczne. Chociaї popyt na wodк w butelkach w Europie ro¶nie. Przykіadowo jeden Europejczyk ¶rednio wypija 100 litrуw takiej wody rocznie.
— Czy kraje zachodnie potrzebuj± wody mineralnej?
— Nie. To my przyzwyczaili¶my siк: gor±cy dzieс, no to wypijк zimnej wody mineralnej. Nie wolno tego robiж. Jest to woda lecznicza o wysokiej zawarto¶ci rуїnych pierwiastkуw. Dlatego nie wolno piж wyі±cznie takiej wody: moїna nie polepszyж zdrowia, a pogorszyж. W Europie wodк mineraln± sprzedaje siк tylko w aptekach, u nas jest w kaїdym sklepie i wybуr jest ogromny.
— A czy lubi Pan stare ba¶nie sіowiaсskie?
— Bardzo lubiк.
— To znaczy, wierzy Pan w to, їe woda mocno oddziaіuje na їywe organizmy. Pamiкta Pan “їyw±” i “martw±” wodк? Woda pomaga przyci±gn±ж miіo¶ж albo odwrotnie. A Pan zauwaїaі jakie¶ nadzwyczajne wіa¶ciwo¶ci wody?
— S±dzк, їe wszyscy to odczuwaj±, tylko nie kaїdy nad tym siк zastanawia. Najprostszy przykіad: nie w kaїdej dzielnicy Miсska przyjemnie piж surow± wodк. Nie chodzi nawet o stopieс chlorowania, lecz o brak smaku, “martwo¶ж”.
— A jednak lubi Pan wodк.
— Anglicy maj± takie przysіowie: Cenк wody zrozumiesz tylko wtedy, kiedy wyschnie ostatnia studnia. Bardzo chcк, їeby biaіoruska studnia zawsze byіa peіna i mogli¶my prawidіowo zagospodarowaж jej zasoby.
Olga Samojіowa
