Для мяне творчасць — гэта радасць. І калі прыйшоў верш, дык ён прыйшоў. А не ідзе, то кідаеш усё. Косіш, арэш, сееш, думаеш…
Пасля вяртаешся зноў да пісьмовага стала: твор пачынаецца з аднаго радка і далей пайшло само, — гэта словы Змітрака МАРОЗАВА, які нарадзіўся ў пасёлку Язбы Крупскага раёна. Ён выдаў больш за 20 кніг паэзіі і прозы, аўтар першага ў еўрапейскай літаратуры вянка вянкоў санетаў «Апакаліпсіс душы», лаўрэат некалькіх літаратурных прэмій.
Памятаю, калі працаваў яшчэ ў калгасе, то прыйду дадому стомлены, здаецца, сілы ўжо няма. Зіма, адзінаццаць гадзін вечара, калгасны катэдж вымерз да самай столі. Жонка сядзіць з дзіцем у асобным пакойчыку, дзе стаіць абагравальнік… А я накідваю на плечы кажух, саджуся на кухні і пішу. Пішу да часу, пакуль не пачынаю разумець, што хутка ўжо ісці на работу. Тады кладуся на 3—5 гадзін, а раніцай — зноў на працу. Такое вялікае жаданне было пісаць. Хаця з тых рэчаў, прызнаюся, у мяне ў першым зборніку, можа, вершаў усяго з нейкі тузін і засталося, а ў перавыданні наогул і не ўключаў. Тым не менш аб тым часе не шкадую, бо гэта быў як бы падрыхтоўчы працэс, пераход да больш сталых твораў адбыўся пазней.
Кожны творца пачынае з першапутку. Для мяне шлях у літаратуру пачаўся з замалёвак і нарысаў. Пасля заканчэння агранамічнага факультэта Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі паехаў працаваць на Быхаўшчыну. Тады і ўзнікла жаданне дасылаць артыкулы і замалёўкі ў раённую газету. Хацелася, каб пра маіх працавітых вяскоўцаў ведалі не толькі ў калгасе, але і ў раёне.
Санеты, трыялеты, паэмы… Вянкі санетаў, вянок вянкоў санетаў… Асновам вершаскладання мяне ніхто не вучыў. Прафесія мая была далёкай ад філалогіі, а вершы нараджаліся ў душы і прасіліся на паперу. Прыйшлося ўсе асновы вершаскладання спасцігаць самастойна. Пасля прыйшоў вопыт, і зараз ужо рэдка задумваешся, якую форму надаць сваім думкам, перажыванням, каб яны загучалі прыгожа.
Сёння на маім творчым рахунку больш за два дзясяткі паэтычных зборнікаў, кніжак для дзяцей, а таксама кніга публіцыстыкі «І скажуць унукі». Шэраг твораў уключаны ў школьныя праграмы і падручнікі. Пішу пра перажытае, пра тое, што хвалюе, трывожыць, радуе і баліць.
Маю творчасць сілкуе родная Крупшчына: яе жывічныя бары, прапахлыя навальнічным азонам, густым гаючым водарам хвоі і ядлоўцу, папараці, імхоў і грыбніц, налітых спеласцю сонца суніц, чарніц і журавін, яе чысцюткія крыніцы і бусліныя лугі, найпрыгажэйшае ў свеце возера Сялява, мая радзінная вёска-калыска Язбы, дарагія сэрцу родзічы і землякі. Я ніколі не забываю, што:
Я з вёскі,
Я — свойскі,
Язбоўскі,
Сялянскі,
Славянскі,
Зямны,
Ад плуга,
Ад луга,
Дзе туга
Даваўся мне ўкос…
Як і многія паэты, вымушаны прызнаць, што на першай пары родзічы не заўсёды прызнавалі маё захапленне вершаскладаннем як справу сур’ёзную. Яны ў мяне ўсе, як і я, — вясковыя. З Крупскага, Чашніцкага, Быхаўскага, Бешанковіцкага раёнаў… Яны звычайныя працаўнікі і не разумелі, «навошта сушыць мазгі?» Гэта ў нейкім сэнсе формула адносін вясковага чалавека да справы творчай, а не матэрыяльнай. Ды і простаму народу творчасць ва ўсе часы ні грошай, ні багацця, ні вялікага шчасця не прыносіла.
«Кінь, сыночак, вершы, —
Чуў ад маці я, —
Чым радок вальнейшы —
Тым цяжэй ралля».
Я ў зямельцы весняй
Пешчу мазалі…
Дзякую за песні
Матчынай раллі.
Але ўсё ж літаратура, народная творчасць заўсёды былі той крыніцай, адкуль ішлі вытокі нашай духоўнасці. Простыя непісьменныя людзі хоць і ставіліся да вершаскладання несур’ёзна, але слова адчувалі. І гэта духоўнасць перадавалася з пакалення ў пакаленне праз песні, калыханкі з вуснаў маіх бабуль Ганны, Домны, матулі Веры Паўлаўны.
Язбы. Гэта вёска — малая радзіма, і яна застаецца ў душы, як кажуць, з дня нараджэння і да апошніх дзён. Тым больш што менавіта тут прайшло маё дзяцінства, яно непаўторнае. І што, мабыць, у многім загартавала характар — гэта вясковая праца, нялёгкая праца. Таму ў свой час, калі былі цяжкія моманты ў жыцці, такая загартоўка дапамагала мне пераадольваць цяжкасці і крочыць далей...
Напярэдадні 8 Сакавіка Змітрок Марозаў прапанаваў да ўвагі нашых чытачоў некалькі вершаў
Дыялог кахання
— Як добра, што снег абнавіў
Зямлю пасля восеньскай слоты,
Як добра, што ты мне адкрыў
Чароўнае мора пяшчоты.
— Як добра, што ты да мяне
Аднекуль прыйшла нечакана,
Як фея, што ў казачным сне
Аднойчы назваў я каханай.
— Як добра, што дотык рукі
Загойвае сэрца ад болю…
— І нас не разлучаць вякі
Ніколі, ніколі, ніколі…
* * *
Каханая, маці, жанчына,
Даруй, маё Шчасце, даруй:
Воз хатні ў цябе за плячыма,
А я на рабоце гару.
Палю свае нервы і сэрца,
Усё — для людзей, для людзей…
Так мала цяпла застаецца
Для рук тваіх, мой дабрадзей!
Імкнешся за векам угнацца,
Паспець куды трэба і ўчас,
Турботы сям’і і грамадства —
Усё на табе, без прыкрас.
Хай нехта жыццё вінаваціць
За хібы ў планідзе тваёй…
Жанчына, каханая, маці,
Я ў шчасці і ў горы з табой.
* * *
О, як імкліва дні жыцця ляцяць
Без дабрыні, без веры,
без натхнення.
І часам немагчыма адшукаць
На мора бруду кроплю
разумення.
Але пакуль жыве ў душы цяпло,
Якое ты мне ў золь
ахвяравала,
Я не скажу пражытаму «было»,
Падзякую за тое,
што кахала.
* * *
Смачна сыплецца снег
На азяблыя дрэвы…
Чую, быццам у сне,
Салаўіныя спевы,
Што мінулай вясной
Звалі нас на спатканне…
Жураўлінай струной
Адгучала каханне.
…Чую спеў салаўёў,
Бачу першы наш вечар…
Развітанне без слоў
Нам прызначыць сустрэчу.
Падрыхтавала Вера ГНІЛАЗУБ, «БН»
