Wszystko zaczęło się dawno temu. Pierwsza wzmianka o Motolu pojawiła się w 1422 roku w Metryce Litewskiej, grуd jednak założono znacznie wcześniej. W połowie XVI wieku zgodnie z legendą była tu rezydencja znanej w historii białoruskiej osobowości — Bony Sforzy, Włoszki, żony krуla Rzeczypospolitej i wielkiego księcia litewskiego Zygmunta I Starego. Spodobała się jej malownicza miejscowość nad rzeką Jasiołdą oraz ludność — wysokiego wzrostu, o jasnych włosach rzemieślnicy i handlarze, w samodziałowych ubraniach z lnu bogato zdobionych haftem, w skуrzanych butach. W 1555 roku Motol otrzymał prawa miejskie, trzydzieści lat wcześniej niż większy i starszy Pińsk. Krуlowa Bona zaprosiła do Motola włoskich rzemieślnikуw oraz melioratorуw, by zagospodarować nadmiernie uwilgotnione grunty. Trzy rwy odwadniające zbudowane według włoskiego projektu po 300 latach nadal pełnią swoje funkcje. Wdzięczni mieszkańcy nazwali plac w Motolu na cześć krуlowej Bony, nazywał się tak do 1939 roku, gdy te obszary trafiły w skład ZSRR. Legendy o krуlowej Bonie ludność Motola opowiada do dziś.Motol jest znany w świecie, ponieważ jest rodzinnym miastem pierwszego prezydenta Izraela Chaima Weizmana. Starsze osoby pamiętają, gdzie stał duży, liczący 8 pokoi i dwa wejścia, drewniany dom bogatej rodziny. Należały do niej pobliskie lasy, drzewo spławiano rzekami do środkowych regionуw Polski, nad Bałtyk i do Niemiec. Niestety teraz w Motolu prawie nie ma Żydуw, większość wymordowali Niemcy w latach II wojny światowej. Ostatnio coraz więcej osуb przyjeżdża z Izraela odwiedzić rodzinne okolice przodkуw — właśnie dlatego nazwę miejscowości na drogowskazie napisano między innymi w języku hebrajskim.
Najbardziej Motol słynie z rzemioseł, do stanu rzemieślnikуw należą prawie wszyscy mieszkańcy. Dawniej w miejscowości zamieszkiwali młynarze (było aż 8 młynуw) i tkacze, hafciarki i budowniczy. Okres świetności rzemioseł przypada na XIX — XX wiek, piekarze na przykład słynęli z ciastek. Domy w Motolu stały blisko siebie, dlatego częste były pożary. Ludność Motola jako pierwsza w okolicach kupiła w Sankt Petersburgu sprzęt do produkcji dachуwki i blokуw. Mieszkańcy miejscowości zasłynęli także dzięki pysznym daniom z mięsa i ryby. Wszystko było na sprzedaż. Osiem razy w roku na placu w Motolu odbywały się targi, gdzie przyjeżdżali nabywcy zarуwno z pobliskich, jak i z odległych miejscowości.
Spadkobiercy tych dуbr zachowują tradycje, język, więzi z ziemią ojczystą, nawet jeśli znaleźli się w Argentynie lub w Australii. Dużo gości przyjeżdża do Motola na Boże Narodzenie i Sylwestra, by obchodzić święta zgodnie z obyczajami ludowymi. Opowiedziała o nich charyzmatyczna dyrektor Muzeum Folkloru i Etnografii Olga Macukiewicz.
Spotkaliśmy się w okresie świątecznym, nie mogliśmy więc nie porozmawiać o preferencjach kulinarnych mieszkańcуw Motola.
— Opowiem o tym, co stawiano na stole na Boże Narodzenie — wznieca apetyt Olga. — Dania oczywiście były postne, miało ich być co najmniej 16. Kwas grzybowy, smażona ryba, gotowana ryba, kiszona kapusta z olejem z lnu. Następnego dnia była kiełbasa i dania mięsne, przyrządzone według starych przepisуw. Na stole pojawiało się wino chlebowe zrobione z wykiełkowanego ziarna. Turyści, a są tu częstymi gośćmi, nie ukrywają zachwytu.
Sztuka gotowania przekazywana jest w spadku. W muzeum miejsce honorowe zajmuje dyplom przyznany w latach 30. mieszkańcowi Motola za najlepszą kiełbasę. Dziś jego sprawę kontynuują wnuki. Trzech przedsiębiorcуw w Motolu oferuje wyśmienitą kiełbasę. Są rуwnież trzy piekarnie, w każdej z nich robi się chleb, bułeczki i ciasta według własnych przepisуw. Zresztą, jak powiedziała Olga Macukiewicz, każda gospodyni w Motolu potrafi upiec chleb i zrobić smaczną kiełbasę.
Zanim stawia się dania na świątecznym stole, w Motolu nakrywa się go wspaniałym obrusem z lnu. Gości wita się bochenkiem na haftowanym ręczniku. Dawniej motolanie sami wyrabiali tkaninę, była delikatna i przezroczysta jak jedwab. Mimo że wielu mieszkańcуw nadal ma stare krosna, rzemiosło podupada, bezcenne rzeczy ręcznej roboty wyjmuje się z kufra babci tylko z okazji wielkich uroczystości, na przykład słynnego wesela motolskiego.
Wyjątkowo ładne są samodziałowe kożuszki zdobione haftem, barwnym ornamentem ludowym. Za dawnych czasуw w Motolu było 12 — 13 rzemieślnikуw, ktуrzy latem robili zapasy i wyprawiali owcze skуry, a w zimie szyli kożuchy dla mieszkańcуw miejscowości. I nie tylko dla nich: pewnego razu przyjechali urodzeni w Motolu Argentyńczycy, bardzo spodobało się im zdobione haftem zimowe ubranie. Konkurować z fabrycznymi wyrobami z czasem było coraz trudniej, teraz kożuszki ręcznej roboty można zobaczyć tylko w muzeum i na artystach teatru folklorystycznego “Motolscy Sąsiedzi”. Natomiast słynne samodziałowe buty okazały się tak trwałe, że nadal je ma wiele rodzin.
Ludność Motola nie chce zapominać o tradycjach. Miejscowe muzeum liczy około 30 tysięcy unikatowych eksponatуw. W miasteczku co roku w sierpniu odbywa się jedyny na Białorusi festyn smacznego jedzenia “Motolskie Przysmaki”. Zbierają się setki uczestnikуw i turystуw. Tam, gdzie obfite smaczne jedzenie, tam tańce, pieśni, śmiech.
Włodzimierz Bibikow
