Za 25 kilometrów od stolicy Białorusi Mińska buduje się miasto, które póki nie ma nazwy

Ostatnio nowe miasta, jak się mówi, od zera, w otwartym polu, w kraju powstawały wiele dziesięcioleci temu, za czasów ZSRR. Tak, z różnicą w dwa miesięcy, w 1958 roku ukazało się odrazu dwa. 7 czerwca rozbili pierwsze namioty budowniczowie dużej rafinerii, niedaleko której został zbudowany Nowopołock. A 10 sierpnia został uroczyście założony symboliczny kamień węgielny Soligorska, zbudowanego po odkryciu największych złóż soli potasowych. Te wszystkie budowy nazywano krajowymi: one zbierały specjalistów z całego Związku Radzieckiego.


Za prawie 60 lat przedsiębiorstwa skutecznie działają dla gospodarki niepodległej Białorusi. “Naftan” produkuje oraz eksportuje produkty naftowe do wielu krajów, “Białoruśpotas” — nawozy sztuczne. Nawiasem mówiąc, jeden z największych w ciągu całej jego historii kontrakt został zawarty... z Chinami, dokąd w tym roku firma dostarczy 1,6 mln ton nawozów. Kwitną i rozwijają się Nowopołock i Soligorsk, pozostawając jednymi z najbardziej wygodnych w kraju miejsc do zamieszkania.

Miasto, o którym powiemy, wyróżnia się tym, że budują go głównie przedstawiciele dwóch narodowości, białoruskiej oraz chińskiej. To, prawdopodobnie, domyślają kierowcy, którzy jadą autostradą międzynarodową M-1, wiodącą ze stolicy Rosji Moskwy przez Białoruś do Europy. Znaki drogowe “Park przemysłowy “Wielki Kamień”, napisane — w centrum Europy! — hieroglifami oraz po rosyjsku, nieuchronnie przyciągają uwagę. Widzą je również pasażerowie linii lotniczych: wiodąca ze stolicy do Lotniska Narodowego autostrada M-2 też obfituje w takie wskaźniki.

A na centralnym prospekcie przyszłego miasta uderza w oko obfitość flag dwóch państw na masztach oświetleniowych. Pod nimi są nazwy znanych chińskich firm, które już “zamieszkały” w mieście — jako rezydenci parku przemysłowego są China Merchants Group, Huawei, ZTE, Zoomlion, CAMC, Sinomach...

Falujące na wiatru nawet w zwykłe dni robocze, te flagi stwarzają niezwykle optymistyczny, niemal świąteczny nastrój. Podobnie, ludzie pracują tu nie tylko dla chleba powszedniego, dla rubla czy yuan, nimi kierują również wyższe motywy. To budzi nadzieję, że miasto czeka na taki samy szczęśliwy los, jak u Nowopołocka lub Soligorska.

W tym przekonuje również krótka, ale dynamiczna chronologia...

Marzec 2010 roku. W czasie wizyty do Białorusi zastępca przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej, dzisiaj głowa państwa Xi Jinping, po raz pierwszy ogłosił projekt chińsko-białoruskiego technoparku.

Październik 2010 roku. Podczas wizyty prezydenta Aleksandra Łukaszenki do Chińskiej Republiki Ludowej pomiędzy Ministerstwem Gospodarki Białorusi oraz chińską korporacją “China CAMC Engineering Co” została podpisana umowa o utworzeniu parku.

Styczeń 2012 roku. Białoruś i Chiny ratyfikowały umowę międzyrządową w sprawie wspólnego projektu.

Czerwiec 2012 roku. Dekret prezydenta Białorusi o Chińsko-Białoruskim Parku Przemysłowym określił szczególny reżim prawny obszaru gospodarczego.

Sierpień 2012 roku. Została utworzona spółka akcyjna dla rozwoju parku, w której chińscy partnerzy mają 60 % udziałów, białoruscy — 40 %.

19 czerwca 2014 roku. W uroczystości wmurowania kamienia węgielnego parku przemysłowego wzięło udział ponad 50 top menedżerów z wiodących firm w Chinach, wśród których Sinomach, CAMC, Lenоvо Group Limited, GreatWall, Huawei, ZTE...

12 maja 2015 roku. Podczas wizyty państwowej do Białorusi przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping odwiedził teren parku razem z prezydentem Aleksandrem Łukaszenką. Liderzy państw umieścili swoje podpisy na planie generalnym “Wielkiego Kamienia” oraz ocenili projekty inwestycyjne pierwszych rezydentów, którym wręczono świadectwa o wchodzeniu do parku.


Inaczej mówiąc, jeżeli liczyć od chwili wmurowania symbolicznego kamienia węgielnego, park i miasto mają trochę ponad dwa lata. Zanim przejedziemy jego ulicami i prospektami, zapytamy siebie: dlaczego została wybrana Białoruś? Przekonująco odpowiedział Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Chin na Białorusi Cui Tsimin, występując w czerwcu 2016 roku za stołem okrągłym “Zalety i perspektywy Białorusi w budowie strefy ekonomicznej Jedwabnego Szlaku”. Słowa dyplomaty zacytowała państwowa agencja informacyjna BełTA: “Białoruś, będąc ważną częścią strefy, moim zdaniem, ma szereg zalet... Najpierw to określa się zaletami wzajemnego zaufania politycznego. W ciągu 24 lat od chwili ustanowienia stosunki dyplomatyczne między Chinami a Białorusią dobrze oraz dynamicznie się rozwijają. W 2013 roku podczas wizyty do Chin lidera białoruskiego prezydent Republiki Białoruś Aleksander Łukaszenka oraz przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej Xi Ginping wspólnie ogłosili podniesienie poziomu stosunków do wszechstronnego partnerstwa strategicznego, co oznacza wkroczenie do nowego etapu rozwoju...”

Ambasador zwrócił uwagę również na zalety położenia geograficznego Białorusi: “Znajdując się w węzłu geograficznym strefy ekonomicznej Szlaku Jedwabnego w Europie, Białoruś zajmuje ważną pozycję strategiczną. Tu łączą się wyjścia do ogromnego rynku Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Unii Europejskiej, do morza Bałtyckiego i Czarnego”.

Jeszcze pytanie: dlaczego dla parku przemysłowego “Wielki Kamień” został wybrany właśnie ten teren białoruskiej ziemi? Z jednego boku park graniczy z terenem Lotniska Narodowego, z drugiego — z autostradą międzynarodową M-1. Równolegle do niej, kilka kilometrów na północ, przechodzi również autostrada kolejowa, wiodąca z Moskwy i europejskiej części Rosji do Europy.

Chińskie maszyny budowlane na początku przybywały dotąd z litewskiego portu Kłajpeda: dostarczały je przyczepy samochodowe. A w maju 2016 roku 800 ton konstrukcji metalowych dla potrzeb parku pociąg dostarczył już wprost z Chin. Wyjdąc z prowincji Hebei, przejdąc przez Kazachstan i Rosję, dotarł do miejsca przeznaczenia w ciągu 16 dni: dostawa na morzach zajęłaby trzykrotnie więcej czasu. Ciekawie, że w odwrotną stronę wcześniej już odprawiano białoruskie towary, tkaniny i wyroby kryształowe — to podkreślił na uroczystości spotkania pociągu przedstawiciel “China Merchants Group” Hu Zheng. Łatwo zrozumieć, że oszczędność czasu podczas dostarczania towarów oznacza obniżenie kosztów i zwiększenie konkurencyjności.

Inaczej mówiąc, tu, w pobliżu białoruskiej stolicy, znajduje się już sformowane, dość zręczne, jeżeli nie optymalne, centrum logistyczne na drodze z Chin do Europy, idealne miejsce na tak zwany “suchy port”, który w każdym razie da biznesowi szeroki wybór do transportu towarów produkowanych tutaj lub ładunków tranzytowych.

Istnieje jeszcze jeden ważny czynnik, który zwykle nie deklaruje się: on ma się na myśli. Niedaleko technoparku znajduje się miasto Żodzino, gdzie produkuje się największe na świecie ciężarowe wywrotki. Znajdująca się tu BiełAZ SA utrzymuje jedną trzecią rynku globalnego, a ciężarówka modelu BiełAZ-75710 o pojemności podnoszenia 450 została wymieniona w Księdze Rekordów Guinnessa jako “Największa ciężarówka 4x4”. Nie bez celu niedaleko Żodzina buduje się również fabryka zamkniętej spółki akcyjnej “Belgee” o początkowej pojemności 60 tysięcy samochodów rocznie, która w końcu 2016 roku powinna wyprodukować pierwszy samochód. 19 lipca plac odwiedził prezes korporacji “CITIC Construction” Wang Cziun, który, jak podano, został zadowolony z postępu prac.

Ale wróćmy do “Wielkiego Kamienia”. Czynnikiem decydującym o sukces tego projektu przemysłowego zostanie nie tylko optymalna logistyka, ale również dostępność wysoko wykwalifikowanych pracowników. W zeszłych czasach naszą republikę nazywano “montownią” Związku Radzieckiego. Również jest dobrze wiadomo, że Białoruś, zostawszy państwem niepodległym, zachowała, w odróżnieniu od niektórych byłych republik radzieckich, swój potencjał produkcyjny oraz intelektualny: fabryki oraz biura inżynieryjne, politechniki oraz college techniczne. Duża część tego potencjału jest skupiona tu, w stolicy oraz naibliższych do niej miastach. Dlatego nawet produkcje najwyższe, 5-6 struktur technologicznych, które ma się rozwijać w parku przemysłowym, nie pozostaną bez inżynierów i pracowników niezbędnych kwalifikacji.

Podsumujemy czynniki: gospodarczy i polityczny, geograficzny i logistyczny, techniczny i demograficzny... W wyniku otrzymujemy projekt, który jest unikatowy nie tylko dla białorusko-chińskich stosunków. Tak, parki przemysłowe kierunku technicznego o różnej skali już pracują czy stwarzają się również w innych państwach: z nimi trzeba będzie konkurować. Ale, jak przyznają niektórzy eksperci, tak wielkiego w poczęciu oraz współmiernego do wielkości — 90 km kwadratowych szczegółowo zaplanowanej powierzchni obok lotniska oraz transeuropejskich autostrad i dróg kolejowych — nie ma w Rosji ani w Europie.

Korzyści i preferencje obecnych i przyszłych rezydentów parku odznaczymy krótko: je można znaleźć na oficjalnej stronie jego administracji. One określają się przez formułę: “10+10” — zwolnienie z podatków od osób prawnych na 10 lat oraz obniżenie stawki podatku o 50 % w następnych 10 latach. Korzyści rozpowszechniają się na warunki zatrudnienia pracowników z zagranicy, na wartość gruntu, który inwestor może kupić lub wynająć na 99 lat...

Jeżeli kto ma wątpliwości w skuteczności projektu, pozostawimy je sceptykom. Dla sprawiedliwości trzeba przypomnić, że w kwietniu 2016 roku, ogłaszając tradycyjne wezwanie do Białoruskiego Narodu oraz Parlamentu, prezydent Aleksander Łukaszenka wyraził niezadowolenie z tempa prac nad stworzeniem parku, a niezadługo zwolnił kierownika jego administracji, tym podniósł poziom odpowiedzialności za realizację projektu. Ale to tylko podkreśla jego znaczenie, priorytet dla kraju oraz uwagę, które udziela mu wyższe kierownictwo Białorusi.


Ale co odbywa się teraz na wielu placach budowy “Wielkiego Kamienia?”. Trzeba bez nadmiaru skromności przyznać, że autor tych słów był pierwszy z dziennikarzy, kto znalazł przyszłe miejsce wmurowania symboliznego kamienia. Wtedy, latem 2014 roku, to był mały plac betonowy na wyciętej w lesie sosnowym polanie. On czymś przypominał w miniaturze kompleks uruchomienia rakiety, dlatego nazwa również była odpowiednia — “Klucz na start!” Dzisiaj, kontynuując analogię kosmiczną, można powiedzieć: lot jest normalny. W ciągu dwóch zeszłych lat byłem tu kilkakrotnie i każdego razu zdumiewałem się z przemian.

Trzeba powiedzieć, że budowniczowie również regularnie podawali powód do przyjazdu: zakładka jednego obiektu, zakończenie innego... Każdy raz zdziwiała umiejętność chińskich budowniczych do orzanizacji świąt — jaskrawe, inspirujące uroczystości z fajerwerkami i wzniosłymi marszami. Ale petardy i uroczystości nie zawsze pozwalają odczuć codzienny rytm ogromnej budowy, na której dużo odbywa się. W tym razie przyjechałem bez powodu, losowo.

Symboliczny kamień teraz znajduje się w centrum miasteczka administracyjnego. W nim jest kilka biur, na drzwiach których jest określony “gospodarz” miasteczka — China CAMC Engineering Co. Z tyłu za budynkiem biurowym są placy dla techniki budowlanej i samochodowej, jeszcze dalej — miasteczko mieszkalne dla chińskich budowniczych: pomieszczenia gospodarcze, jadalnia i wszystko potrzebne do normalnego życia. Teraz jest ranek, pomieszczenia są puste: wszyscy są na obiektach.

Zdążyłem zrobić krótki wywiad z dziewczyną, która biegała po miasteczku z notesem, a potem z komputerem.

Przedstawia się: Wang Xiaoling, tłumaczka i jednocześnie archiwista. Odpowiada za ogromny obrót dokumentów, pracuje w biurze, gdzie zajmuje się jeszcze i projektowaniem. Razem z 12 kolegami mieszka nie tu, a niedaleko, w osadzie Sokoł wynajmuje wygodne miejskie mieszkanie. Już w ciągu 6 lat jest na Białorusi, gdzie na stołecznym uniwersytecie lingwistycznym nauczyła się języka. Pytam: “Co podoba się u nas, i co, być może, nie bardzo?” Oczywiście, śpiesząc się, Wang Xiaoling żartuje: “Podoba się lato, zima nie bardzo”...

Dzisiaj jest tradycyjne spotkanie personelu budowy, które odbywa się dwa razy w tygodniu. Periodycznie jego organizuje, kiedy tego potrzebuje sytuacja, wicepremier Anatolij Kalinin, ale dzisiaj jest spotkanie “przeciętne”. Stronę białoruską przedstawia dyrektor generalny kierowania budownictwem i remontem obiektów Mińskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego Walencin Iljuszonok, chińską — menedżer komercyjny korporacji “САМС” Tian Hao, którego tu nazywają Maksim. On dobrze mówi po rosyjsku — komunikacja odbywa się bez tłumaczy.

“САМС” jest generalnym wykonawcą obiektów kompleksu startowego oraz odpowiada za dostawę sprzętu, kierowanie budownictwem i remontem obiektów, prowadzi wsparcie inżynieryjne i nadzór techniczny, dlatego Iljuszonok i Tian Hao są głównymi bohaterami na spotkaniu personelu. Oprócz nich, obecni są przedstawiciele wielu białoruskich firm podwykonawczych: znanego na Białorusi soligorskiego zespołu budowlanego nr 3, “Mińsktransbudowy”, “Mińskprzembudowy”, “Białgazbudowy”...

Zaledwie zacząwszy się, spotkanie nie na długo się przerywa: nagle pojawiają się znamienici goście. Asystent prezydenta — główny inspektor po Mińsku Aleksander Jakobson oraz kierownik Mińskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego Andrej Szorec proszą pokazać przyszły układ miasta. Wyjaśnienia podaje Kirył Korociejew, pierwszy zastępca dyrektora generalnego zamkniętej spółki akcyjnej “Firma do rozwoju parku przemysłowego”. Teraz najpierw opanowuje się obszar przemysłowy o powierzchni 8,5 kilometrów kwadratowych. Ale przyjdzie czas, kiedy obok będą budować się mieszkania oraz obiekty infrastruktury społecznej. Znamienitych gości ciekawi: kto, kiedy i na jakich warunkach będzie budować domy; na jakim bilansie będą przedszkola i przychodnia; kto będzie odpowiedzialny za sprzątanie ulic?.. Pytania odnoszą się do najbliższej i dalszej przyszłości, ale nie pozostawiają wątpliwości: władze już teraz przygotowują się do rozwiązywania nieuniknionych codziennych problemów.

...Spotkanie się kontynuuje. Oprócz właśnie budowlanych problemów (dostawy, budżet, terminy, opłata, współdziałania wykonawców...) omawiają, na przykład, koszenie trawy, sprzątanie trzech powalonych brzóz, usuwanie dużej ilości wiórów drzewnych sosny. To nie są drobiazgi. “Wielki Kamień” stwarza się w pięknym miejscu, wśród puszczy, obok — wieś, rzeka, zbiornik wodny, rezerwat... Ochrona przyrody jest priorytetem!

Po spotkaniu mi zaproponowano ocenić stan ważnych dla przyrody oraz funkcjonowania parku obiektów.

Stacja ujęcia wody 2. wzniesienia jest całkiem gotowa. Sześć studni artezyjskich oraz zbiorniki o pojemności 2,8 tysięcy metrów sześciennych nawet jutro zabezpieczą park czystą wodą. Sprzęt został wielokrotnie przetestowany, wyprobowany, oddaje się do użytku. A plac stacji dla oczyszczania ścieków zdumiewa zakresem prac, obfitością techniki oraz budowniczych. Dzisiaj ich jest 380, wkrótce będzie 520. Dyrektor kierownictwa budowlanego soligorskiej spółki budowlanej nr 3 Witalij Wereskowskij przyznaje: “Zgodnie z harmonogramem sierpnia opóźniamy się o 10 dni. Ale we wrześniu nadrobimy!”

Jest ważne, że budowniczowie trochę nie nadają się za swoim, skorygowanym harmonogramem, ale istotnie wyprzedzają planowany. Stacja miała być gotowa w marcu 2017 roku, normatywny okres budowy — 21 miesiąc. Ale białoruscy budowniczowie mają zamiar zredukować okres trzykrotnie oraz przekazać obiekt w październiku.

Taki jest pierwotny plan. W parku będą stwarzać się high-tech produkcje w pięciu kluczowych obszarach: elektronika, chemia syntezy organicznej, biofarmaceutyka, produkcja nowych materiałów, logistyka komercyjna. Białoruska strona ma odpowiedzialność za infrastrukturę: drogi i dojazdy, zaopatrzenie w wodę i kanalizację, komunikacje gazowe, telewizyjne, elektryczne i inne. Dla inwestora-rezydenta pozostaje tylko w krótkim terminie się zarejestrować oraz dostać się do pracy. Białoruska strona swoje obowiązki wykonuje. Miasta jeszcze nie ma, ale już zaasfaltowano i oświetlono szerokie ulice i prospekty, wzdłuż których są oznaczone przystanki autobusowe; na skrzyżowaniach stoją światła ruchu i znaki drogowe; wzdłuż krawężników stoi wiele samochodów. Na razie to są samochody nie mieszkańców, a budowniczych.

Chińczycy, nawiasem mówiąc, nie są w żaden sposób gorsi w prędkości oraz jakości prac. Jako dowód wystarczająco jest wymienić firmę “China Merchants Group”. Całkowitą przewidzianą ilość jej inwestycji zastępca dyrektora generalnego chińsko-białoruskiej spółki akcyjnej “Firma dla rozwoju parku przemysłowego” Zheng Minghui ocenił w 500 mln dolarów. Pierwotnie firma buduje duże centrum logistyczne, tak zwany “suchy port”. Podstawowa jego funkcja — to dostawa surowców dla działających tu przedsiębiorstw i eksport wyrobów gotowych. Dla tego będą wykorzystywać się wszystkie rodzaje transportu: mosty lotnicze, transport samochodowy, kolejowy, morski.

Uroczyste założenie “portu” odbyło się 11 grudnia zeszłego roku, ale faktycznie roboty rozpoczęły się dopiero w marcu. Przeszkodziła ekstremalna zima (nie bez powodu tłumaczka i archiwista Wang Xiaoling nie bardzo ją lubi!). Ale nawet tak długa przerwa została zrekompensowana przez “ogromną ilość pracy”. To później podkreślił Hu Zheng, będąc (jest stosownie podkreślić tytuły pracowne) dyrektorem generalnym parku “Wielki Kamień”, głównym przedstawicielem korporacji “China Merchants” w rejonach Azji Środkowej i krajach bałtyckich, prezesem Izby Gospodarczej chińskich przedsiębiorstw na Białorusi... Dzisiaj imponujący obiekt, który składa się z centrum biznesowego z hotelem, kompleksów wystawienniczych i magazynowych, już otrzymuje widoczne obrysy i nie wywołuje wątpliwości: będzie gotowy na czas. A naprzeciwko, gdzie jeszcze kilka miesięcy temu była pustka, już wznosi się obudowa wielopoziomowa jeszcze jednego rezydenta parku.

W tym dniu na jego placach pracowało 170 chińskich budowniczych (ilość zmienia się w zależności od gotowości obiektów) oraz około 2 tysięcy białoruskich.

...Harmonogram stosunków chińsko-białoruskich w różnych sferach jest dość napięty. Oto tylko niektóre z wydarzeń ostatniego czasu.

Kwiecień. Przewodniczący Mińskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego Siemion Szapiro był z wizytą w Chińskiej Republice Ludowej, gdzie prowadził rozmowy i umówił się o wspieraniu przez chińskich partnerów przyciągnięcia inwestorów do parku “Wielki Kamień”.

Maj. Na terytorium parku przemysłowego odbyła się uroczystość wmurowania kamienia przyszłego centrum naukowo-badawczego oraz bazy przemysłowej po wyrobie superkondensatorów dla autobusów elektrycznych. Projekt realizuje Chengdu Sindzhu Silk Road Development SA.

Sierpień. Regiony dwóch krajów wzmacniają współpracę — to motyw przewodni spotkania prezydenta Aleksandra Łukaszenki z delegacją Rządu Ludowego prowincji Hunan, na czele z Hu Henhua. Inicjatorem współpracy została firma Zoomlion, która już ponad rok realizuje na Białorusi wspólne projekty, szczególnie, z Mińską Fabryką Traktorów oraz “Gomsielmaszem”.

Magazyn ustępuje w operatywności mediom sieciowym oraz gazetom codziennym. Dzisiaj państwo, czytelnicy, nie wykluczono, wiedzą o parku nawet więcej, niż napisano w tym artykule. Niazadługo państwu zostaną wiadome wyniki przyszłej wizyty prezydenta Białorusi do Chin, która niewątpliwie, da nowy impuls ambitnemu projektowi. Z czasem państwo dowiedzą się o nazwie przyszłego miasta, o którym spróbowaliśmy powiedzieć. A może, i wymyślać nic nie trzeba? Wielki Kamień — to dobrze brzmi, w każdym języku!