“Uchwalone wspуlne oświadczenie potwierdza, że Białoruś i USA mają podobne stanowisko w zakresie walki z proliferacją broni jądrowej i wspуlnie dążą do realizacji zamierzonego celu” — powiedział po rozmowie z sekretarz stanu USA Hillary Clinton minister spraw zagranicznych Białorusi Sergiusz Martynow. Zwrуcił uwagę na kilka ważnych postanowień. We wspуlnym oświadczeniu USA podkreśliły szczegуlną rolę Białorusi: jest jednym z państw spadkobiercуw broni jądrowej, ktуre wśrуd pierwszych dołączyło do umowy o jej nierozpowszechnieniu. Sergiusz Martynow dodał, że USA potwierdzają gwarancje bezpieczeństwa, ktуre zostały zapisane w Memorandum Budapeszteńskim 1994 roku. Zgodnie z memorandum Rosja, USA i Wielka Brytania, biorąc pod uwagę zobowiązania naszego kraju w zakresie likwidacji broni jądrowej na swoim terytorium, gwarantowały szacunek wobec niepodległości, suwerenności i granic Białorusi. Mocarstwa jądrowe zobowiązały się także do powstrzymania się przed wykorzystaniem siły przeciwko integralności terytorialnej Białorusi.“Ważnym składnikiem wspуłpracy dwуch państw” minister Martynow nazwał osiągnięte w Astanie porozumienie o pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej. “Jest to dla nas szczegуlnie ważne, ponieważ chodzi o poważny wysiłek Białorusi zmierzający do dywersyfikacji dostaw energii” — powiedział minister i dodał, że porozumienie sprzyja realizacji planуw Mińska dotyczących budowy własnej elektrowni atomowej do użytku cywilnego. Ten obiekt, podkreślił, będzie spełniał wszystkie normy bezpieczeństwa IAEA.
We wspуlnym oświadczeniu Mińska i Waszyngtonu podkreśla się, że Białoruś podjęła decyzję “o likwidacji wszystkich zapasуw wzbogaconego uranu i zamierza dokonać tego przed następnym szczytem poświęconym bezpieczeństwu jądrowemu w 2012 roku”. Stany Zjednoczone popierają tę decyzję i zamierzają udzielić pomocy finansowej i technicznej dla jej szybszej realizacji.
Występując na posiedzeniu plenarnym szczytu OBWE prezydent Aleksander Łukaszenko nazwał wspуlne oświadczenie Białorusi i USA “ważnym i konkretnym wkładem we wspуlną sprawę kształtowania bezpiecznej Europy i świata”. Prezydent podkreślił, że Mińsk opowiada się za stworzeniem wspуlnego systemu bezpieczeństwa w strefie odpowiedzialności OBWE. “Państwa jądrowe — członkowie organizacji mogłyby już dziś udzielić krajom nie posiadającym broni jądrowej jednoznacznych gwarancji bezpieczeństwa, suwerenności i integralności terytorialnej” — określił białoruskie stanowisko prezydent.
Analizując działalność OBWE, Aleksander Łukaszenko podkreślił, że najważniejsze kwestie bezpieczeństwa znajdują się w cieniu trzeciego “koszyka humanitarnego”. Obrona praw człowieka, rozwуj instytucji demokratycznych, monitoring wyborуw — dziś, według oceny Mińska, są na pierwszym planie. Działalność OBWE jest przeważnie skupiona na obserwowaniu wyborуw. Podkreślając to Aleksander Łukaszenko wskazał, że dotychczas organizacja nie wypracowała jednakowych dla wszystkich, uniwersalnych standardуw systemu wyborczego. Uważa także, że należy opracować ogуlne zasady obserwacji wykonywania standardуw wyborуw. Obecne mętne kryteria OBWE, jak je nazwał Aleksander Łukaszenko, stały się pałą w rękach poszczegуlnych państw.
Mуwiąc o bezpieczeństwie wojenno-politycznym, Aleksander Łukaszenko przypomniał, że w 2010 roku dzięki wysiłkom Białorusi i Rosji udało się odblokować prace w zakresie wprowadzenia zmian do Dokumentu Wiedeńskiego 1999 roku. To ważny krok. Dokument Wiedeński uchwalono podczas szczytu OBWE w Stambule. 56 krajуw członkowskich, by wzmocnić wzajemne zaufanie i wspуlne bezpieczeństwo, zobowiązały się do corocznej wymiany danych wojennych i regularnych kontroli. Po uchwaleniu Dokumentu Wiedeńskiego w świecie zaszły poważne zmiany. Obecnie, podkreślają eksperci, ponad połowa postanowień nie ma nic wspуlnego z rzeczywistością. Stosowane normy wymagają sprecyzowania. Białoruś przedstawiła własne propozycje i liczy, że zostaną poparte.
Na szczycie w Astanie prezydent przedstawił szereg innych inicjatyw Białorusi. Dotyczą swobody przemieszczania się (zniesienia wiz), walki z handlem ludźmi, wspуłpracy członkуw organizacji w zakresie energetyki. Według oceny białoruskiej strony potencjał OBWE nie jest w całości wykorzystywany. Białoruś jest jednym z najbardziej aktywnych zwolennikуw reformowania organizacji. Mińsk działa konstruktywnie. Jak podkreślił w Astanie Aleksander Łukaszenko, należy myśleć o tym, co robić, zamiast tego, by szukać odpowiedzi na pytanie “kto jest winny?”.
Witalij Wolaniuk
