Калі Сцёпка прыязджаў з горада і ўдосталь нагаворваўся з бацькамі, ён заўсёды — так некалі склалася і ўжо нават ператварылася ў традыцыю — у той жа вечар абавязкова заходзіў да суседзяў, да старых Лявончыкаў, дзеда Ахрэма і бабулькі Зоські. Так адбылося б і ў гэты восеньскі, яшчэ не надта цёмны ды халодны вечар, але прыхварэла маці. Яна не адпускала Сцёпкавай рукі і гаварыла, гаварыла літаральна аб усім, перахоплiваючы дыханне, як быццам баялася, што яна прыпыніцца, а сын устане ды збяжыць некуды да сяброў, а з імі разам да клуба ці пойдзе адведаць, як звычайна, суседзяў.
Сцёпка адчуваў гэта і не адпускаў матчыны рукі, яшчэ сам пяшчотна лашчыў іх, суцяшаючы, казаў, што сёння ён застанецца дома, з бацькамі, і будзе сядзець ля яе так доўга, як ёй захочацца…
— Ой, яшчэ б трошкі паспаў, — заклапочана сказала маці, калі Сцёпка падхапіўся амаль адначасова з бацькам, толькі-толькі ў вокнах заблішчэў ранак. Пасядзеўшы зноў крыху каля хворай, пайшоў дапамагчы бацьку па гаспадарцы: нацягаў з калодзежа вады, прынёс у сенцы некалькі ахапак дроў, падмёў вуліцу ля веснічак… Устала да стала маці, разам паснедалі.
— Да Лявончыкаў зайдзі ж, — нагадала яна. — Дарэчы, старая Зоська таксама злегла. Мы з ёй на пару. У агародзе да поцемкаў стаяла пасля дажджу, ды і вецер быў нейкі сцюдзёны. Ляжыць цяпер. Яек возьмеш, смятанкі, масла трохі. У іх жа няма. Трымаць кароўку — гады ўжо не тыя. Рады будуць… А як жа, яны ж адны. Мы ж суседзі, амаль у адным двары жывём.
Ранак! Як казалі старыя — божы ранак, светлы ранак! Заліваюцца над ваколіцай пеўні, дрынчаць каля студні вёдры, перабрэхваюцца сабакі, там-сям гучаць галасы вяскоўцаў. Поўніцца гукамі і суседскі двор. Старыя-старыя, а бач, таксама ўжо па гаспадарцы тупаюць. У двары быў толькі дзед Ахрэм.
Шчыра ўзрадаваўся стары, абняў хлопца. Прыселі на дубовыя калодкі ля сцяны невялічкай пуні. Спытаўшыся пра тое-сёе, не прамінуў дзед і паскардзіцца.
— Во, бач, стары, а як малады. У ложку мне б яшчэ трохі паварочацца — дык не… Бачыш, вунь на верстаку габлюю. Мая які ўжо дзень, як сноп, ляжыць. А енчыць, патрабуе, каб акенца паддашкавае ў шчыце змайстраваў, прыгажэйшае, чым у каго. Ну вось, са скуры лезу, каб дагадзіць. Бо хворая ж, бачыце, — не турбуй, не пярэч. Як дзіцё малое, далібог! А я? Куды мне ўжо... не тыя рукі. Вось раней… А з чаго ўсё пачалося? Калгас нам дах адрамантаваў, а заадно і франтоны перабіў. Старое акенца адразу вывалілася. Яму, як і хаце, гадкоў — о-о-о… Хлопцы з брыгады адразу ў штыкі: не, мы такога не ўмеем, адчапіся, стары, падзякуй і за гэта. Хацелі дошкамі наскрозь. Дык Зоська пачула, кажа: «Вы шчыліну пакіньце, а мой — майстар яшчэ той, вы яму не раўня. Такое змайструе, колькі жыць будзеце — дзівіцца не кінеце». Бач, памятае, як дрэва ў руках маіх… Неблагая ў мяне, ведаеш, кабетка… Зайдзі, зайдзі, яна табе абрадуецца.
І сапраўды, бабулька аж прысела на ложку. Разгаварыліся.
Старая зірнула ў акно, праз якое віднеўся амаль увесь двор, пуня ды Ахрэм пад навесам, сцішыла голас:
— А ведаеш… Чаго цяпер ужо хаваць гэта? Скажу. Ведаеш, — яна амаль перайшла на шэпт, — з паддашка праз акенца тое, што рассыпалася… Малая я яшчэ была… За суседскім хлопчыкам употайку назірала. Саромелася, бо ён быў гадкоў на сем, можа, трохі болей за мяне старэйшы. А калі ажаніўся, плакала вельмі і больш ніколі не падымалася туды, на гарышча. А твар яго малады і сёння памятаю. А Ахрэм… ён мяне сваёй весялосцю зачараваў… ды і гаспадар! А рукі — золата. За што ні возьмецца — як быццам век гэтым займаўся. Цяпер толькі больш пануры стаў, два-тры словы за дзень ад яго чую, не болей. Але ж, відаць, адгаварылі мы сваё, адгаравалі.
Выйшаў Сцёпка ў двор, калі дзядуля прыладжваў акенца з драбінак да шчыліны ў шчыце.
— Ты далей адыдзі, зірні, ці роўна. Бо мая ж устане, калі што не так — дзятла не трэба, сама задзяўбе…
Тым вечарам Сцёпка нікуды не пайшоў. Зноў цякла гаворка з бацькамі, нетаропка, сардэчна.
— Стары Ахрэм акно паддашкавае новае зладзіў. Прыгожае, — падзяліўся навіной хлопец. — Ішоў да хаты — зірнуў і на наша. Неяк усё не даводзілася, успрымалася як звычайнае… Яно ў нас таксама прыгожае, можна пахваліцца. А хто нам яго рабіў?
— Бацечка і рабіў. Ой, слухай, а як справа была… — пачала маці.
— Вось толькі не трэба тут сыну выдумляць, — усміхаючыся, перабіў яе бацька. — І не на такім моцным я быў тады падпітку…
Ручаінаю цякла гаворка, недзе весела, недзе з сумам.
— Засумавала я па табе, сынку. Не ведаю чаму, але ў мінулы тыдзень — як ніколі, — казала маці. — Як выпадзе час, не лянуйся, парадуй нас, старых. Нам нічога асаблівага не трэба — толькі б цябе зноў убачыць… Хоць на крапяліначку, але каб побач…
Уладзiмiр ЦВIРКА.
v-cvirko@bk.ru
