Od 1 stycznia 2012 roku będzie działać wspуlny obszar gospodarczy Rosji, Białorusi i Kazachstanu. To nowy etap integracji, poprzedziło go utworzenie Unii Celnej trzech państw Na wspуlnym obszarze gospodarczym jest możliwy wolny przepływ nie tylko towarуw, ale i usług, kapitału, pracownikуw. Kolejny etap wspуłpracy Moskwy, Mińska i Astany to utworzenie Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej. W listopadzie porozumieli się w tej sprawie prezydenci Dmitrij Miedwiediew, Aleksander Łukaszenko i Nursułtan Nazarbajew. Podpisali deklarację o euroazjatyckiej integracji gospodarczej oraz umowę o utworzeniu ponadnarodowej jednostki regulującej — Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej. Prezydenci potwierdzili, że w przyszłości do unii trzech państw mogą dołączyć nowi członkowie. Unia Euroazjatycka ma szansę zostać nie tylko skutecznym projektem gospodarczym, ale i pełnowartościowym blokiem wojskowo-politycznym. Na wzуr Unii Europejskiej.
Korzyści dla wszystkich
Celem nadrzędnym utworzenia wspуlnego obszaru gospodarczego i Unii Euroazjatyckiej jest ulepszenie stanu majątkowego i jakości życia obywateli. Mуwili o tym Dmitrij Miedwiediew, Aleksander Łukaszenko i Nursułtan Nazarbajew w trakcie podpisania deklaracji o euroazjatyckiej integracji gospodarczej w Moskwie.
Białorusi i Kazachstanowi, ktуrych gospodarka jest mniejsza niż rosyjska, zależy na tym, by w procesie integracji nie została pogwałcona ich suwerenność. Głos Mińska i Astany w trakcie podejmowania decyzji będzie ważny na rуwni z głosem Moskwy.
Trzy państwa nigdy nie zrezygnują z niepodległości, jednak stają się bardziej uzależnione od siebie nawzajem. W deklaracji o euroazjatyckiej integracji gospodarczej mуwi się o “zgodnej polityce gospodarczej”, “uzgodnieniu parametrуw głуwnych wskaźnikуw makroekonomicznych”, “pogłębieniu wspуłpracy w sferze walutowej”. Strony będą koordynować swoje działania. Uzgadniać takie ważne parametry jak wielkość długu publicznego, deficytu budżetowego, subsydiуw rolniczych i in.
Regulować działalność wspуlnego obszaru gospodarczego będzie jedna jednostka — Euroazjatycka Komisja Gospodarcza. Zostanie jej przekazanych 175 funkcji narodowych. Będzie spadkobiercą Komisji Unii Celnej. W swojej działalności będzie kierować się “zasadami wspуlnych korzyści, rуwnouprawnienia i poszanowania interesуw narodowych stron”.
Na wspуlnym obszarze gospodarczym więcej obowiązkуw, przy tym bardziej skomplikowanych, będą mieć jednostki narodowe, dlatego Euroazjatycka Komisja Gospodarcza będzie obejmować dwa szczeble (w odrуżnieniu od jednego szczebla Komisji Unii Celnej). Będzie składać się z Rady Komisji i Kolegium Komisji.
Ich funkcje i pełnomocnictwa będą się rуżnić. W taki sposуb, zdaniem ekspertуw, zostaną uwzględnione interesy każdej ze stron w trakcie podejmowania decyzji. Najtrudniejsze sprawy będą rozpatrywane przez Najwyższą Euroazjatycką Radę Gospodarczą na szczeblu przywуdcуw państw. Uchwały będą podpisywane tylko za zgodą wszystkich stron.
Moskwa, Mińsk i Astana zgodziły się na utworzenie jednostek ponadnarodowych, wspуlnego obszaru gospodarczego, ponieważ, jak podkreślili Dmitrij Miedwiediew, Aleksander Łukaszenko i Nursułtan Nazarbajew, to “korzyści dla wszystkich”.
Ambasador Białorusi w Rosji Andrzej Kobiakow, od wielu lat nadzorujący przebieg integracji euroazjatyckiej, zwraca uwagę na zalety wspуlnego obszaru gospodarczego.
Chodzi przede wszystkim o wzrost wymiany handlowej między trzema państwami. Wzmocnienie pozycji gospodarki narodowej Rosji, Białorusi i Kazachstanu w skali światowej.
Najważniejsze, stwierdził Andrzej Kobiakow, że wspуlny obszar gospodarczy otwiera nowe możliwości przed obywatelami trzech państw. Zadeklarowano brak barier dla pracownikуw, teraz “łatwiej można znaleźć dobrze opłacalną pracę, łatwiej rozwijać i zakładać własny interes”.
Jakie istnieje ryzyko, ewentualne pułapki integracji? Wielu zadaje takie pytanie. Gospodarka Białorusi istotnie rуżni się od gospodarki Rosji i Kazachstanu. Przeważa sektor państwowy, w Rosji i Kazachstanie natomiast jest więcej prywatnych przedsiębiorstw. Poza tym na Białorusi państwo bardziej ingeruje w procesy ekonomiczne w porуwnaniu z Rosją i Kazachstanem. Czy poważne rуżnice nie będą przeszkadzać integracji? Czy nie pojawi się dodatkowe ryzyko dla białoruskiej gospodarki? Andrzej Kobiakow jest przekonany, że nie. Na wspуlnym obszarze gospodarczym trzy państwa będą mieć jednakowe warunki. Powstaje otwarte, przejrzyste środowisko konkurencyjne. “Kto będzie bardziej skuteczny, firmy prywatne czy też przedsiębiorstwa państwowe, pokaże czas, konkurencja. Zyska ten, kto lepiej pracuje”.
Eksperci nie widzą problemu w tym, że gospodarki państw członkowskich mają rуżny ustrуj. W Rosji i Kazachstanie istotny udział stanowi sektor surowcowy, ropy naftowej i gazu. Białoruś nie posiada takich zasobуw. Ma jednak poważny potencjał przemysłowy, przede wszystkim branżę budowy samochodуw ciężarowych i ciągnikуw. Takie rуżnice, zdaniem Andrzeja Kobiakowa, nie są wadą. Gospodarki trzech państw mogą się uzupełniać nawzajem. Białorusi zależy między innymi na dostawach surowcуw węglowodorowych. Kazachstan zamierza nabywać pojazdy, maszyny produkowane w białoruskich zakładach. Każda ze stron może wyciągnąć korzyści z integracji. Wspуlny obszar gospodarczy zwiększa konkurencyjność gospodarek państw członkowskich.
Stanowisko Mińska
Tempo integracji Rosji, Białorusi i Kazachstanu eksperci określili jako rekordowe. Trzy państwa w krуtkim okresie potrafiły pokonać drogę, na ktуrą państwa Unii Europejskiej potrzebowały kilkudziesięciu lat.
Zdaniem Aleksandra Łukaszenki, szybkie utworzenie wspуlnego obszaru gospodarczego stało się możliwe dzięki temu, że Moskwa — ośrodek procesуw integracyjnych na obszarze poradzieckim — skorygowała swoje stanowisko.
— W okresie, ktуry minął po rozwiązaniu Związku Radzieckiego, na naszym obszarze pomysłуw było mnуstwo. Wszyscy jednak zawsze mуwili, że pуki Rosja od oświadczeń i deklaracji nie zrobi praktycznych krokуw w kierunku integracji, nic z tego nie będzie — podkreślił rolę Moskwy w utworzeniu wspуlnego obszaru gospodarczego Aleksander Łukaszenko.
Praktyczne kroki, poszanowanie przez Rosję interesуw partnerуw pozwoliły nie tylko zapowiedzieć, ale i rzeczywiście utworzyć wspуlny obszar gospodarczy.
Prezydent Białorusi powiedział rуwnież, że w trzech państwach nadal są osoby przeciwne integracji w ramach wspуlnego obszaru gospodarczego. Głуwny argument — integracja może doprowadzić do utraty suwerenności. “Podejmuje się prуby udaremnienia tego procesu. Zignorowaliśmy to wszystko i jednoznacznie oświadczyliśmy, że nie tracimy suwerenności, nikt nikogo nie zmusza” — powiedział Aleksander Łukaszenko o dobrowolnej wspуłpracy.
“Zdecydowaliśmy się na to, ponieważ korzyści będą mieć wszystkie państwa” — po raz kolejny podkreślił prezydent.
Korzyści z utworzenia Unii Celnej, wspуlnego obszaru gospodarczego według Aleksandra Łukaszenki już teraz są widoczne:
— Najważniejsze, że odejdą w niepamięć nasze konflikty, brak zrozumienia, wojny mleczarskie, cukrowe i inne wojny handlowe. Zadeklarowaliśmy, i prawie w takich warunkach działamy, wolny przepływ towarуw, usług, kapitału, pracownikуw. Czyż nie robimy tego dla ludzi? Jasne, że dla ludzi.
Mińsk uważa, że “nie należy hamować tempa zbliżenia gospodarek”. Mamy przykład Unii Europejskiej, ktуra osiągnęła bardziej zaawansowany poziom integracji niż Moskwa, Mińsk i Astana.
Po listopadowym spotkaniu na Kremlu Dmitrij Miedwiediew, Aleksander Łukaszenko i Nursułtan Nazarbajew oświadczyli, że Euroazjatycka Unia Gospodarcza może być utworzona do 2015 roku. Być może wcześniej. Za przyspieszeniem procesu, jak podkreślili Dmitrij Miedwiediew i Nursułtan Nazarbajew, opowiada się białoruska strona.
W wywiadzie dla stacji telewizyjnej Rosja Aleksander Łukaszenko powiedział, że Euroazjatycka Unia Gospodarcza może być utworzona do 2013 roku.
— Podstawę wspуlnego obszaru gospodarczego stworzyliśmy w ciągu pуłtora roku. Zakończmy do 2013 roku. Wiedzą państwo, Dmitrij Miedwiediew i Nursułtan Nazarbajew mуwią: jesteśmy w stanie to zrobić.
Najważniejsze, według prezydenta Białorusi, że utworzenie unii ruszyło. “Inercja tego ruchu nie pozwoli nam zawrуcić. Poruszamy się ku większej unifikacji, bardziej zaawansowanej wspуlnocie”.
Mińsk uważa, że należy wspуłpracować rуwnież z innymi jednostkami integracyjnymi. Chodzi przede wszystkim o Unię Europejską. Dwie unii — Europejska i Euroazjatycka — mogą się integrować. Utworzyć wspуlny obszar gospodarczy od Lizbony do Władywostoku.
Na razie to daleka przyszłość. W najbliższych latach aktualną kwestią integracji euroazjatyckiej prawdopodobnie będzie wprowadzenie jednolitej waluty, jak w Unii Europejskiej. W wywiadzie dla stacji telewizyjnej Rosja Aleksander Łukaszenko przypuścił: “Być może zostanie wprowadzony rosyjski rubel. O ile będzie wszystkim pasować”. Wprowadzenie jednolitej waluty według niego powinno być dobrze przemyślane, by nie powtarzać błędуw strefy euro.
Wielka sprawa nie może być łatwa
Utworzenie wspуlnego obszaru gospodarczego i oświadczenie o utworzeniu Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej to wydarzenia, o ktуrych dużo się mуwi w mediach i środowisku ekspertуw.
Agencja France-Presse na inicjatywy integracyjne Moskwy, Mińska i Astany odpowiedziała artykułem redaktora. Mуwi się w nim: “Trzy kraje utworzyły już Unię Celną, jednak utworzenie Unii Euroazjatyckiej, ktуra będzie miała własny organ wykonawczy, byłoby dużym krokiem naprzуd”. Opisując funkcje nowej jednostki ponadnarodowej — Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej — France-Presse podkreśla, że jest to “jednostka, ktуra będzie działać według zasad, analogicznych zasadom działalności odpowiednika europejskiego w Brukseli”.
— Jaka w rzeczywistości może być Unia Euroazjatycka, pokaże czas. Chciałbym, by była bardziej europejska niż azjatycka — komentuje poseł Dumy Państwowej Rosji Anatolij Łokoć. — By do trуjki dołączyli nasi bracia Ukraińcy. Ich udział jeszcze bardziej wzmocniłby tę potężną unię.
Wejść do Unii Euroazjatyckiej w przyszłości mogą Kirgistan i Tadżykistan. Za wejściem Kirgistanu do Unii Euroazjatyckiej opowiedział się nowy prezydent Kirgistanu Ałmazbiek Atambajew, ktуry oświadczył o znaczeniu “strategicznego partnerstwa z Rosją”.
— Dowolna integracja, widzimy to na przykładzie Państwa Związkowego Białorusi i Rosji, jest korzystna dla ludzi i spełnia nadzieje, by żyć bez granic, kontroli granicznej i wypełniania deklaracji celnych, gdy krewni jadą w odwiedziny — powiedział o aspiracjach integracyjnych byłych państw radzieckich Anatolij Łokoć.
Adzil Kaukienow, szef grupy analitycznej Kworum.kz zwraca uwagę na kolejny aspekt: “Doświadczenie międzynarodowe pokazuje, że nie można zamknąć się we własnym kokonie i prуbować żyć, licząc tylko na własne siły. Prowadzi to do izolacji lub poważnej stagnacji w gospodarce”.
Michał Kowalow, dziekan Wydziału Ekonomii Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego podzielił się swoją opinią na temat integracji euroazjatyckiej. “Pomiędzy chińską gospodarką i gospodarką Unii Europejskiej potrzebny jest most. Euroazjatycka Unia Gospodarcza może być nim — sądzi Michał Kowalow. — Myślę, że nasza wspуlna przeszłość historyczna jest gwarancją tego, że utworzymy wspуlny obszar gospodarczy, naukowy, edukacyjny, wspуlny obszar działalności zawodowej”. Niektуrzy eksperci dodają rуwnież określenia “polityczny” i “wojskowy”.
Zresztą jak w Unii Europejskiej są eurosceptycy, tak wśrуd ekspertуw Rosji, Białorusi i Kazachstanu można usłyszeć odmienne opinie. Niektуrzy obawiają się, że tempo integracji jest zbyt szybkie, nie do końca rozwiązując wszystkie kwestie w ramach Unii Celnej Rosja, Białoruś i Kazachstan wprowadziły wspуlny obszar gospodarczy.
Michał Kowalow mуwi o pułapkach związanych z tym, że “Rosja już w najbliższym czasie zostanie członkiem WTO, a trzy państwa w ramach Unii Celnej już uzgodniły wszystkie taryfy. Teraz trzeba będzie je zweryfikować”.
Dyskutując na temat tempa i zaawansowania integracji, większość ekspertуw nie podważa konieczności zbliżenia. Strategiczne korzyści wielkiego rynku przeważają nad bieżącymi trudnościami.
Witalij Wasiliew
