Разблытаць звiвы былых пакаленняў
паспяхова спрабуе няўрымслiвы даследчык роднага краю Уладзiмiр Кiсялёў
«Многiя вяртаюцца на Радзiму з тым, каб адшукаць свае каранi i проста ўспомнiць тыя далёкiя гады, калi ўсё яшчэ наперадзе, калi жывеш надзеяй... — напiсаў, узгадваючы пару маленства на беразе чароўнага Нёмана, Уладзiмiр Мiкалаевiч Кiсялёў. — I якой бы нi была гэта рэчка дзяцiнства, яна дае магчымасць убачыць прыгажосць зямлi i яе цiхi лагодны ўтулак, родны сэрцу абсяг, захаваць добры, незабыўны ўспамiн. Такiм чынам, прыродная экалогiя суiснуе з душэўнай. Разбураючы адно, мы непазбежна разбураем i другое — наш унутраны свет».
Апiсанне вытоку гэтай велiчнай ракi i маляўнiчых краявiдаў не адмiнiстрацыйнай, а геаграфiчнай тэрыторыi Наднямоння, пераказ старажытных легенд i паданняў, асэнсаванне вечных каштоўнасцей праз аповеды пра знакамiтых ураджэнцаў гэтых мясцiн — паэтаў, пiсьменнiкаў, мастакоў, краязнаўцаў, вучоных — у далейшым сталi для даследчыка Кiсялёва галоўнай справай жыцця.
Старонкi першай сваёй кнiгi «На истоках Нёманских» задумвалiся iм яшчэ ў сямiдзесятыя гады.
— Было лета, цёплае надвор’е, кароткiя ночы, — узгадвае Уладзiмiр Мiкалаевiч.— Удзень мы з сынам сушылi сена, надвячоркам глядзелi па тэлевiзары серыял пра Шцiрлiца, а ўвечары да мяне прыходзiлi жыхары блiзкiх вёсак i расказвалi ўсё, што чулi i ведалi пра Наркевiча-Ёдку.
Па крупiнках фактаў i бiяграфiчных звестак збiраў Уладзiмiр Мiкалаевiч матэрыял пра таленавiтага земляка. I вельмi хацелася яму, каб будучую кнiгу з захапленнем чыталi не толькi навукоўцы, але i самыя звычайныя людзi, школьнiкi...
Наднёманская сядзiба Якуба Наркевiча-Ёдкi славiлася садамi. За ёю пачынаўся вялiкi лес. Характэрна, што менавiта тут, у бацькоўскiм маёнтку, i былi здзейснены вучоным самыя важныя адкрыццi i вынаходнiцтвы, большасць з якiх па-ранейшаму актуальныя. Ён вывучаў уздзеянне электрычнасцi на раслiны i чалавека, праводзiў доследы па перадачы электрычных сiгналаў без дроту, распрацоўваў метад кантролю фiзiчнага стану чалавека, заснаваны на атрыманнi фатаграфiчных адлюстраванняў з дапамогай электрычных разрадаў, адкрыў санаторый у Над-Нёмане, дзе былi першакласная метэаралагiчная станцыя, электратэрапеўтычны кабiнет...
— Гэта праўда, што вытокi Нёмана валодаюць невытлумачальнай прыцягальнасцю, — паўтарае i сёння 76-гадовы краязнавец. — Чым больш спазнаеш тамтэйшую мясцовасць, тым больш яна да сябе прывязвае. У ракi, несумненна, ёсць свая нота, свая мелодыя, яе асаблiва адчуваюць творчыя натуры. Таленавiтасць людзей Наднямоння можна патлумачыць i тым, што ўсе вытокi вялiкiх рэк, як правiла, параджаюць i нясуць у сабе паток жыватворнай сiлы...
«Любоў да родных мясцiн — гэта хаця ў нейкай ступенi i мiф, але ж i важнейшая неад’емнасць нашага iснавання, — напiсаў Уладзiмiр Мiкалаевiч у сваёй наступнай кнiзе «Пуцявiнамi Наднямоння» i зрабiў крыху нечаканую, але надзвычай праўдзiвую выснову: «Чалавеку не ўсё роўна, што адбываецца ў яго родным асяроддзi... Таму ён нiколi не здрадзiць Радзiме».
Тое, што аўтар iмкнецца ўзвысiць свае родныя мясцiны, вiдавочна. I гэта заслугоўвае не толькi павагi, але i ўхвалення. Уявiм, што ў кожным раёне Беларусi падобныя на яго руплiўцы-краязнаўцы гэтак жа актыўна зоймуцца такога кшталту даследаваннямi i пачнуць выдаваць цiкавыя кнiжкi... Як многа адкрыецца невядомых дасюль дзiвосных старонак у гiсторыi Бацькаўшчыны!
Сам жа Уладзiмiр Мiкалаевiч так удакладняе тэрмiналогiю:
— Узвышэнню Радзiмы, як правiла, папярэднiчаюць яе пазнанне i асэнсаванне. Пазнанне — гэта паглыбленне ў вобраз i жыццё насельнiкаў роднага краю, вяртанне да былых напаўзабытых сцежак, ручаiн, пагостаў, адыходзячых вёсак. Асэнсаванне — прыход да высновы, што «тут зямля такая», зямля продкаў з iх адвечнымi нормамi жыцця. А ўзвышэнне — адкрыццё i расшыфроўка новых старонак i таямнiц гэтай зямлi на прыкладах знакамiтых продкаў, пад уплывам якiх нашчадкi пачынаюць жыць больш змястоўна...
«Славу любой дзяржаве прыносяць асобы праз персанальныя i калектыўныя здзяйсненнi», — перакананы нястомны даследчык, якога не раз узнагароджвала цiкавымi знаходкамi родная зямля.
На пачатку кастрычнiка ў Цэнтральнай навуковай бiблiятэцы iмя Я. Коласа Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi адбылася прэзентацыя дзвюх новых кнiг Уладзiмiра Кiсялёва: «Парадоксы «электрычнага чалавека» (пра жыццё i дзейнасць славутага беларускага вучонага Якуба Наркевiча-Ёдкi) i «Исследователь внимательный и трудолюбивый» (пра магiстра царкоўнай гiсторыi, фiлосафа, археолага, лiтаратара i публiцыста Уладзiмiра Завiтневiча, ураджэнца ўздзенскай вёскi Лiцвяны).
У час прэзентацыi бiяграфiчнага нарыса пра Завiтневiча многiя прысутныя гаварылi, што назва кнiгi поўнасцю падыходзiць i да самога аўтара, творчымi намаганнямi якога вяртаецца да сучаснiкаў шэраг iмён нашых землякоў, вядомых у свой час далёка ў свеце.
У пачатку творчага шляху Завiтневiч шмат увагi надаваў археалагiчным даследаванням вытокаў i межаў рассялення славян, гучна заявiў аб сабе серыяй публiкацый пра эпоху Кiеўскай Русi, iдэнтыфiкаваў крыж, якiм Сергiй Раданежскi благаславiў на бiтву Дзмiтрыя Данскога...
Кнiга «Исследователь внимательный и трудолюбивый» убачыла свет па благаславеннi мiтрапалiта Мiнскага i Слуцкага Фiларэта Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусi. I ў знак прызнання вялiкай працы Яго Высокапраасвяшчэнства па даручэннi Сiнода Беларускай праваслаўнай царквы ўручыў аўтару медаль свяцiцеля Кiрылы Тураўскага.
— Я пазначыў шляхi далейшых даследаванняў, — гаворыць сёння Уладзiмiр Кiсялёў. — Новы ж даследчык абавязкова знойдзе нешта сваё.
У яго планах — працы, прысвечаныя акадэмiку селекцыянеру-садаводу Васiлю Пашкевiчу, лаўрэату Нобелеўскай прэмii акадэмiку Леанiду Кантаровiчу, былому прэзiдэнту Акадэмii навук БССР Мiкалаю Барысевiчу... А блiжэйшая задума — увекавечыць iмя Наркевiча-Ёдкi ў нядаўна адбудаваным сталiчным атэлi «Еўропа». Хочацца, каб адбылося гэта якраз да 160-гадовага юбiлею нашага вялiкага земляка, якi прыпадае на канец гэтага года. Чаму менавiта ў атэлi? Захавалiся дакументальныя пацвярджэннi, што ён там не раз спыняўся i пiсаў сябрам за мяжу: «Жительством имею Минск, «Европейская» гостиница».
Дарэчы, па адрасах, дакладней назвах сталiчных вулiц, Уладзiмiр Кiсялёў — спецыялiст прызнаны. Пасля заканчэння Маскоўскага аўтамабiльна-дарожнага iнстытута з 1955 года ён загартоўваў характар у вытворчых транспартных калектывах беларускай сталiцы, набываў навыкi кiраўнiчай работы ў Мiнiстэрстве камунальнай гаспадаркi рэспублiкi, дарос да пасады намеснiка мiнiстра... Прыроджаны iмпульс даследчыка дапамагаў яму займацца гiсторыяй гарадскога транспарту. Але больш за ўсё вабiлi i працягваюць вабiць дарогi вясковыя, зямля Уздзеншчыны, Стаўбцоўшчыны, Пухавiччыны, Капыльшчыны. Там Уладзiмiр Мiкалаевiч шмат пахадзiў берагамi нашай слыннай песеннай ракi, знайшоў месца калыскi Нёмана — яго рэальны выток. Запiсаў не адно прыгожае паданне пра крынiчку з жыватворнай вадзiцай, з якой бяруць свой пачатак адразу тры ракi: Нёманец, Лоша i Уса, каб даць жыццё Нёману- велiкану. Дзе яшчэ можна бачыць падобнае?
— З улiкам усiх «заслуг» бацькi-Нёмана як гандлёвага шляху, кармiцеля, багатыра, воiна, натхнiцеля творцаў, вучоных i фiлосафаў незразумелым застаецца той факт, што дагэтуль iмя спрадвечнага сiмвала Беларусi не пазначана на тапанiмiчнай карце сталiцы. «Нёманскi адрас» ёсць у масквiчоў у раёне Валакаламскай шашы, цiхай вулачкай Нёманскай можна прайсцiся ў Кiеве. А ў Мiнску? Не верыцца, што ў нейкай паўсотнi кiламетраў ад вытоку свяшчэннай ракi не знайшлося месца нёманскай памяцi, — разважае Уладзiмiр Мiкалаевiч i мае рацыю.
Зрэшты, усiм нам важна не адасоблiвацца ад гiстарычнай памяцi, бо менавiта на мiнулым мы будуем сваё разуменне сучаснага i ствараем версiю перспектывы.
...А Нёман, нiбыта мiфiчны Хронас, па-ранейшаму злучае час, падзеi, людзей, сiмвалiзуючы бесперапыннасць жыцця.
Таiсiя ЛЫСОВА, «Р»
-----------------------------------
Радзiма — лекi, любоў i натхненне
Любоў Раманаўна Бекiш больш чым трыццаць гадоў жыла далёка ад родных мясцiн. Вучылася ў Петразаводску, працавала ў Навагрудку. Па спецыяльнасцi яна i кааператар, i аграном. За справамi, бясконцымi клопатамi захапленне вышыўкай неяк адышло на другi план. I толькi калi зноў вярнулася ў родныя мясцiны, пачалося, так бы мовiць, яе творчае адраджэнне. Жыве зараз Любоў Раманаўна з мужам Iванам Васiльевiчам на вулiцы Гагарына ў Клiмавiчах, у доме, па-гаспадарску дагледжаным. Хто б нi зайшоў да iх, мiжволi спынiцца ў захапленнi: у калiдоры, прыхожай, ва ўсiх пакоях сталы засланы абрусамi-вышыванкамi, а крэслы — дарожкамi. На сценах — карцiны з букетамi кветак, iконы...
Акрамя вышыванак, ёсць у майстрыхi i цудоўныя самаробныя коўдры.
— Вышыўка — гэта лекi для мяне. Калi нездаровiцца, бяру ў рукi вышыўку. За мiнулую зiму, напрыклад, вышыла восем ручнiкоў. А нядаўна скончыла працу над карцiнай «Iван Царэвiч i шэры воўк».
Тройчы Любоў Раманаўна прымала падарункi за актыўны ўдзел у раённых выставах, якiя па традыцыi ладзiць упраўленне па працы, занятасцi i сацыяльнай абароне райвыканкома да Дня пажылых людзей у раённым Доме культуры. А хутка адкрыецца яе персанальная выстава ў раённым краязнаўчым музеi. На сёння ў майстрыхi ўжо за дзвесце цiкавых, разнастайных работ.
Валянцiна КВАРЦЮК
-----------------------------
Активное долголетие тоже труд
Любопытная закономерность была открыта недавно. Оказалось, что с годами, наряду со старением — процессом разрушительным, в организме происходит другой, противоположный процесс, названный витауктом (от слова «вита» — жизнь, «ауктум» — увеличивать). Он направлен на стабилизацию жизнеспособности организма и увеличение продолжительности жизни человека. Именно взаимодействие двух процессов — витаукта и старения, степень их выраженности и определяют темп возрастных изменений, продолжительность жизни.
Важно знать, что большинство возрастных изменений активно развивается не в старости, а гораздо раньше. Как ни парадоксально, мы стремительно стареем уже тогда, когда считаем себя молодыми. Многие грубые возрастные нарушения обмена веществ и различных функций организма возникают в 50—59 лет. Именно в этом возрасте чаще всего происходят существенные сдвиги в деятельности органов сердечно-сосудистой и эндокринной систем, желудочно-кишечного тракта. И чем раньше начать применять комплекс активных профилактических воздействий на стареющий организм, тем больше шансов на то, что мы сумеем отодвинуть процесс старения.
Сегодня человек располагает вполне доступными способами, позволяющими влиять на приспособительные возможности организма. Ведь старение — многопричинный процесс. Поэтому и средства, направленные на течение этого процесса, должны иметь много «точек приложения» в организме.
В десятках лабораторий и клиник мира уже неопровержимо доказано, что одним из наиболее эффективных средств продления жизни человека является малокалорийная, но качественно полноценная диета. Она помогает сохранить работоспособность и поддерживать высокий уровень нервной деятельности. Кроме того, отодвигает сроки возникновения болезней, неизбежно развивающихся в старости, — артериальной гипертонии, атеросклероза… Чем меньше калорийность рациона пожилых людей, тем лучше функционируют сердце и сосуды.
Важен и качественный состав питания, сбалансированность по основным продуктам. В нашей пище должно быть достаточно фосфолипидов (они составляют основу клеточных мембран), белков и витаминов. А поступления углеводов и пищевой соли нужно ограничить. Полиненасыщенные жирные кислоты в растительных жирах содержатся в значительно больших количествах, чем в животных. Именно эти жирные кислоты необходимы для построения клеток, синтеза очень важных внутренних регуляторов.
Теперь о двигательной активности. Достоверно известно, что оптимальная физическая нагрузка приводит к тому, что сердце начинает работать более экономично, улучшаются кровоснабжение тканей и легочная вентиляция, происходит активация синтеза многих необходимых организму белков, повышается умственная работоспособность.
Чтобы физическая нагрузка приводила к положительным сдвигам в организме, она должна быть предельно индивидуализирована, подобрана с учетом возраста и состояния здоровья. Получить консультацию об оптимальной физической нагрузке в зависимости от возраста и состояния здоровья можно у своего лечащего врача, у специалиста врачебно-физкультурного диспансера или у врача гериатрического кабинета.
Раньше говорили: для того, чтобы продлить жизнь, надо не укорачивать ее. Это, конечно, верно. Однако сегодня можно утверждать: для того, чтобы жить долго, надо активизировать процессы, продлевающие жизнь. Современная геронтология борется не только за количество, но и за качество жизни, за активное долголетие, оптимальный уровень здоровья.
Анна НОВИКОВА, профессор, член-корреспондент международной академии геронтологии
--------------------------------
Зародышу «недокладывают мяса»?
По мнению профессора высшей школы бизнеса Чикагского университета Роберта Фогеля, секрет долгой жизни лишь на 30 процентов скрыт в сфере медицины. Все остальное — чистая экономика. Для самых развитых стран средняя продолжительность жизни населения больше 100 лет — вопрос ближайшего двадцатилетия.
Так, например, с 1871-го по 1901 год жизнь среднего англичанина удлинилась на четыре года. Через 30 лет англичане стали жить еще на 16 лет дольше. В чем секрет? По мнению Фогеля, «все дело в пище». В
Могут ли все люди жить до 100 лет? Не просто могут — будут, причем уже к середине этого века. «В развитых странах до 2050 года средняя продолжительность жизни станет увеличиваться на 2,2 года за десятилетие. Это — плюс 11 лет к сегодняшним средним 82 годам жизни», — прогнозирует 80-летний ученый. «В начале прошлого века около 80 процентов мужчин к 60 годам уже были недееспособными из-за болезней. Сегодня же в развитых странах среди 65-летних таких лишь 15 процентов. Старость становится лучшим периодом жизни. При этом вряд ли люди согласятся на увеличение пенсионного возраста. Все так и будут уходить на пенсию в 55—60 лет. А дальше — беззаботное время развлечений», — убежден Фогель.
Подготовила Анастасия МЕЛЬНИКОВА
-----------------------------
Есть такое право
Мой отец, инвалид войны I группы, умер в мае 2007 года. Имеет ли право моя мама, как супруга умершего, на повышение пенсии? Кроме того, хочу уточнить, имеет ли она право на оформление пенсии по случаю потери кормильца?
Анна ФЕДОРЧУК, Брестский район
Согласно статье 68 Закона Республики Беларусь «О пенсионном обеспечении» жена (не вступившая в новый брак) умершего инвалида войны имеет право на повышение пенсии в размере 100 процентов минимального размера пенсии по возрасту (на 01.10.2007 г. — 463340 рублей).
В соответствии со статьей 35 названного закона право на пенсию по случаю потери кормильца имеют нетрудоспособные члены семьи умершего кормильца, состоявшие на его иждивении. Родители и супруг (супруга) умершего, не состоявшие на его иждивении, также имеют право на пенсию, если впоследствии утратили источник средств к существованию. Лицам, имеющим одновременно право на различные государственные пенсии, назначается одна пенсия по их выбору. По вопросам назначения или перерасчета пенсии вашей матери необходимо обращаться в управление по труду и социальной защите по месту получения пенсии.
Отдел правовой работы «Р»
