Первый белорусский комбайнер-тысячник в свои 85 снова готов преподать мастер-класс |
В 70-е годы прошлого века о Георгии Котлярове писали едва ли не все союзные газеты. Шутка ли: он первым в Беларуси намолотил сначала тысячу, а потом и две тысячи тонн зерна. Сам Петр Машеров четырежды приезжал на поле пожать комбайнеру руку. Еще бы, ведь в ту пору уже за 500 тонн присваивали Героя Социалистического Труда. Завистники строили рекордсмену козни, шептались, что такие результаты не под силу одному человеку. А он не обращал на это внимания и продолжал упорно трудиться на своем СК-4. Мы разыскали первого белорусского комбайнера-тысячника и вместе вспомнили, как это было. ...Едем в Ветковский район, в агрогородок Шерстин, что в |
— Садзіцеся, не сцясняйцеся, садзіцеся, — приглашает хозяин в комнату. Заметив у меня в руке грушу, вздыхает: — Ето прадседацель Сабалеўскі цэлую алею насадзiл (Василий Соболевский около тридцати лет руководил колхозом «Октябрь», после войны возродил Шерстин. — Прим. авт.). Якой у нас тагда сiльны калхоз был! Но всё после Чарнобыля развалiлася… А сейчас вот аб’едзінілі тры хазяйства в адно. I вот как еслi бы лодка без вёсел aсталася, так i мы — нi рукаводства, нiчога цяпер нямашака. Чтобы увести разговор от невеселой для Георгия Макаровича темы, спрашиваю его о родителях и детстве. |
— Я радзiлся в сямье кресцьянiна ў пасёлку Ягаднае, што тут радам. Отец умер, кагда мне было дзе-та 10 гадоў. Маць работала даяркай, а нада было васпітываць сямёра дзяцей. І кагда я чуць подрос, хадзіў у трэці клас, яна адпраўляла мяне на канікулах у калхоз пасвіць цялят, авец. Палучаецца, дзесяцi гадоў я ўжэ работал. Асоба харошага в дзетстве не відзел: нада было трудзіцца, кожнага слухаць. А паскольку я быў слухмяны, мяне і началі, как гаварыцца, за вяроўку цягнуць. Да чатырох класаў хадзiў у школу ў Ягадным, а патом сюда — у Шарсцін. Тут было двароў 300, а там 70. Тагда людзей было багата. Раньшэ людзі жылі семьямi дома: дзе радзіліся, тамака і работалі. Не было такой перспекцівы, штоб 7 класаў акончыў, а тагда было толькі 7 класаў, — і ў Гомель. Тагда і паспарта не давалі — ты нікуда не мог праехаць і іціць. Только еслі калхоз даваў напраўленіе, ты мог дзе-та ўстроіцца ўчыцца. А так нiкуды. Хочаш — кароў дой, цялят пасі, пашы… |
Память Георгия Макаровича не подводит: он энергично рассказывает, как ходил в вечернюю школу в Шерстин, учился сначала на тракториста, затем на комбайнера на курсах, куда его направляли от колхоза. — А во врэмя работы мяне райком парціі падхваціў. У парцію ўвялі как перадавіка і цянулі, наталківалі: давай, на дасцігнутым не астанаўлівайса. Перво-наперво в рэспубліке паявiлся такі камбайнёр Сакоўскі з Хойніцкага раёну, каторы намалаціў 500 тон. Дык яму прысвоілі Героя Труда. Наш сакратар райкома гаворыць мне: «Как ета так, у нас жа раён большы!» А ў мяне на той час не хватала намалоту, таму што большэ не было з чаго малаціць. Тры разы пасылалi ў Расію памагаць. I вот калi я вярнуўся, то перашагнуў гэтага Сакоўскага. Ён 500, а я 1008 тон намалаціў у 1973 гаду. З гэтага і пайшло. У 1974 гаду я ўжэ 1140 тон здзелаў. |
Такие результаты давались нелегко: Котлярову вместе с помощником приходилось вставать в 5 утра. Проверяли комбайн, ремонтировали, заправляли и уже в 8 часов были на поле. Работали до темноты, а порой и ночью. На сон оставались считаные часы. — Астальныя хлопцы на ета не рассчытывалі і не хацелі. Як ета ён пойдзе ў пяць часоў падымацца, когда надо яшчэ з жонкай спаць, а не іцці к камбайну етаму. Пока он адремонцірует комбайн, пока заправітся, пріедзет к дзесяці часам, так я ўжо тон 10 ілі большэ намалаціў. Вот і получалася: у нас 5 камбайнаў у хазяйстве было, но столька ніхто не намалочваў ні аднаго дня, той нормы, каторую я дзелаў. В феврале 1975 года Котлярову присвоили звание Героя Социалистического Труда и избрали депутатом Верховного Совета. Пять лет он ездил на все съезды. Благо не попадали на время уборки. Потом был членом Президиума Совета Министров, избирался и по линии профсоюза. В общем, ездил в Минск до самой пенсии. |
А в 1977 году Георгий Макарович совершил новый подвиг: впервые в Беларуси намолотил 2 тысячи тонн. Трудился он по 18—20 часов в день. Убирал хлеб не только в своем колхозе, но и во многих других хозяйствах страны. Его посылали туда, чтобы стимулировать остальных. — Каждый раз з тысячным намалотам мяне прыязжаў паздравіць на поле сам Пётр Машэраў. А патом я был ізбран в ЦК, і адзін раз ён пасадзiў мяне радам з сабой у прэзідзіуме. Мне проста дзіўна было, панімаеце, как это так. І пасля яго даклада было мае выступленне. Кагда я выступіў, все апладзіравалі, а ён: «Ну, Катляроў, я думаў, што ты толька спасобен работаць, а ты яшчэ і гаварыць можаш!» Патом я асмялеў i гавару: «Пётр Міронавіч, у нас у прадседацеля машыны няма. Памаглі бы...» Ён дае мне бумажку і кажа: «Ад сябе пішы: Я, Катляроў Георгій Макаравіч, Герой Соц. Труда калхоза «Акцябр» Веткаўскага раёна… Прыедзеце дамой, палучыце машыну». I ету бумажку паклаў сабе. На трэці дзень мяне вызываюць у райком — туда телефонаграма прыйшла. Перачысляйце, гавораць, дзеньгі і забірайце машыну «Волга». Для колхоза «Октябрь» это было событие! На таких машинах ездили лишь председатель райисполкома да секретарь райкома. |
Многие не верили, что своих ошеломляющих результатов Георгий Макарович добивается сам. Говорили: на самом деле работают несколько комбайнов, а результаты приписывают ему. Чтобы проверить, к Котлярову однажды прикрепили целую съемочную группу, которая не отходила ни на шаг и фиксировала на пленку каждый рабочий день. — Снiмалi с первага дня ўборкi тут, а патом у Карме i Магiлёве. Запiсвалi, ва сколька начынаю, сколька намалочваю, когда канчаю. Стаў, паламаўся мой камбайн — фіксіруюць, сколька буду стаяць. I ўсё ета патом паказвалi. Две тысячы я тагда намалаціў, прылятаў Машэраў на верталёце. Яны ета тожа заснялi i паехалi. |
Рекордсмена пытались подловить по-всякому. Был случай, когда в засаду отправилась целая делегация — высокие начальники и большая группа журналистов. — Прыехалі на машыне завідна і у копах сядзелі. Машына ўшла, а ані асталіся пільнаваць. Помню, як у ноч канчаю работаць, на хаду выгружаю бункер — у мяне быў такі метад, каб эканоміць врэмя — выязжаю на дарогу. І выходзяць с кустоў чалавек дзесяць, астанаўліваюць мяне. Я думаю: што такое, шкоду якую я там здзелаў, дык уродзе нічога такого не было. На памошніка гавару: «Iдзі спрасі, што ім нада». Ён пайшоў. «Здрасьце». — «Здрасьце». — «Што хочаце?» — «Нам нада камбайнёр». Ну, што дзелаць, я слажу туды. А ані мяне давай паздраўляць і гавораць: «Вот сейчас мы сагласны с тваімі паказаніямі, відзім, што ты можаш, што ты сам дзелаеш». С тех пор Котлярова специально посылали в те хозяйства, где сомневались в его феноменальной работоспособности, невероятным по тем временам намолотам. |
Но не все были рады «показательным выступлениям». Один из таких случаев произошел в колхозе на Могилевщине. — Я ўсю ноч ехаў у хазяйства сваім ходам, не спаўшы, не мыўшы, не перадзяваўшы, сразу ўключыўся ў гонку. Паработаў час-два i намалаціў 11 з палавінай тон. А тыя 28 камбайнаў, што там былi, толькi 8. Перад мехдваром вывесілі флаг в чэсць перадавіка, маё імя напiсалi. Дык студзенты, што прахадзiлi там пракціку, узялi ды з гусенічнага трактара трак кінулі ў прыёмную камеру майго камбайна. Думалі, завяду і паламаю там усё на свеце. А ў меня правiла: не заводзіўшы двігацеля, пракруцiць усё рукамі, каб устранiць дзе-якую жалязячыну ці палку. Так зрабiў i ў гэты раз. Пракручваю, а там загрымела. Паднімаю крышку — трак ляжыць. Я прызываю інжынера і гавару: «Вот што, мае дарагія, я работаць у вас не буду. Таму што ў вас людзі граматныя, а я дурны. Вам не нравіцца перадавік». Інжынер пазваў дзірэктара хазяйства. Той спужаўся, стаў прасiць: «Мы цябе паселiм у гасцініцы, спецыальна стоража с сабакам паставім, і ён будзе ахраняць ваш камбайн». Угаварылi. |
Рассматриваем семейные фотографии. На одной из них — супруга Мария Ивановна. Георгий Котляров говорит, что не стал бы передовиком, если бы не она и ее мужество. — Я ж збіраўся ў 5 часоў, ішоў работаць. Прыхадзіў у час-два ночы. А жонка і дзяцей расціла, і хазяйствам займалася. Мы трымалі тады карову, свіней, гусей, вутак, авец. Ета сейчас пайшоў у магазін і ўсё купіў. А тады нічога і не было. Помню, кагда работаў трактарыстам, дык хазяйка кварціры, дзе я стаяў, два гады бульбянымi гнілушкамі карміла. Пазбірае іх, напячэ бліноў ці ладак якіх, вось і ужын. Несмотря на то что дети отца из-за работы почти не видели, росли они благодаря его труду в достатке. Каждый год за высокие намолоты комбайнер-рекордсмен получал по телевизору. А еще — почет, уважение, премии, ордена. Сыновьям и дочери купил по машине. Свою, подаренную, через два года отдал зятю. — Дочке машын пяць памяняў. Кажа: вот, давай, там новая марка, другая. Балаваў? Дык было ж за што. Не пацяну ж я ўсё на той свет… |
При упоминании о вечном Георгий Макарович становится грустным. Десять лет назад не стало супруги. Его здоровье тоже оставляет желать лучшего: дважды в год по месяцу лежит в больнице. — Патаму што хвароб у мяне очань многа. Даўленіе бальшое, два разы ў галаве сасуды лопаліся. Пяць аперацый на глазах дзелалі. Я вас еле віжу. Хаця з другой стараны, канешна, чым больш чалавек фізічэскі трудзіцца, тым больш ён увекавечвае сябе, больш пражывае. Вот мае друзья ўсе «пасыпаліся», а мяне чорт не бярэ. Па майму возрасту ў дзярэўні 4 чалавекі толькі імеюцца. Да, Георгию Макаровичу грех жаловаться: вырастил двоих сыновей, дочь, уже есть 5 внуков и 8 правнуков. Все живут в Гомеле. |
— Мяне в аснаўном смотрыт дачка. Прыязжае лiбо ў суботу лiбо ў васкрасенье. Што памыць-пасціраць, з сабой забірае, другое прывозе. Там прадуктаў набярэ, нагатуе тутака мне на нядзелю. І сабаку прывязе і навара. Завуць яе Нэнсі. Каб на усю цэпь пусціць, яна б вас не пусціла. Мяне рве, не только штоб каго-та. Пакорміш яе, еслі не ўсё з’ела, то ужэ не возьмеш ад яе етае пасудзіны. Рве, грызе — не тронь. Яна сільна ўрэдная ў етым дзелі… За разговорами время летит незаметно. Нам пора в обратный путь. Напоследок интересуюсь, о чем мечтает передовик 70-х. — Я прэдлагаў прадседацелю калхоза: давайце, гавару, пайду хоць памошнікам камбайнёра, i мы пакажам, как надо работать. Цехніка цяпер стала сiльная, i ўражайнасць харошая, ета i выручае. А так, как паглядзіш, як яны работают, дык настраеніе падае. Даць бы ім цяпер тыя маi камбайны, у нас бы ні аднога тысячніка не было б. А прадседацель адшуцiўся: «Ты апазорыш нашых механізатараў». Ну, не нада, дык і не нада. Я не горды… |
ЧИТАЙТЕ ЕЩЕ В ПРОЕКТЕ «ПЕРВЫЙ»: |
Первые белорусы 3-го тысячелетия родились 01.01.01 в 00.15 утра |
Первый белорус в «Одноклассниках»: Я против эротики в соцсетях |
Первая белоруска с донорским сердцем: Теперь оно уже как родное |
Первая женщина с орденом Матери: Если чем и грешна, то не абортом |
Первый белорус с орденом Мужества: Если б рвануло, был бы ужас |
Первый огранщик бриллианта: Испортишь алмаз – и зарплаты нет |
Первый изобретатель теперь живет во времянке с десятью собаками |
У первого инвалида, прыгнувшего с парашютом, теперь другая мечта |
Широка страда моя родная
Первый белорусский комбайнер-тысячник готов в поле и сегодня