Пять необычных фактов о поэте Кастусе Киреенко

Кто из белорусов не знает прекрасной песни «Пах чабаровы»?

Мне б iсцi каля ракi,
Я ж пайшла дубровай,
Галаву маю кружыў
Пах чабаровы...

Песня давно ушла в народ, но у нее есть авторы: композитор Владимир Будник и поэт Кастусь Киреенко. Сегодня со дня рождения поэта–фронтовика Кастуся Киреенко исполняется 100 лет. Вот он на снимке 1943 года — старший лейтенант, совсем молодой, худенький, улыбается щербатой улыбкой. А вот снимок 1972 года: солидный, плечистый Кастусь Киреенко в составе белорусской писательской делегации V съезда писателей СССР. И тем не менее это один и тот же человек, искренний и талантливый, обладающий особым взглядом на этот мир. Давайте познакомимся с необычными фактами его биографии.

1. Учился на автодорожника, потому что опоздал подать документы

Кастусь Киреенко родился на высоком правом берегу Сожа, в деревне Гайшин Могилевской области. В 1934 году окончил семилетку и, разумеется, мечтал связать свою жизнь с литературой — ведь уже писал стихи. Но опоздал подать документы. Метался туда–сюда... Наконец подсказали: еще можно успеть поступить в Гомельский автодорожный техникум. Тем более туда легко было добраться по родному Сожу.

«Паступiў я ў аўтадарожны тэхнiкум нядрэнна. Мне адразу далi стыпендыю, i вучыўся я нядрэнна, аднак правучыўся толькi адзiн год: пацягнула да лiтаратуры, любоў да якой прывiў мне ў школе настаўнiк. Я толькi i думаў аб тым, як папасцi на лiтаратурны факультэт».

Студентом–дорожником будущий поэт побыл всего год.

2. На фронт отправился выпускником института

Литературный факультет Гомельского педагогического института стал воплощением мечты. Там «былi мае сябры, маладыя паэты Леанiд Гаўрылаў, Мiкола Сурначоў i Васiль Корнеў... Мы чыталi кнiгi любiмых паэтаў, спрачалiся, думалi, марылi, i ўсё гэта было ў рэчышчы чыстай i самаахвярнай юнацкай адданасцi справе не проста лiтаратуры, а справе жыцця. Усiм маiм сябрам — i Гаўрылаву, i Сурначову, i Корневу — выпала доля загiнуць героямi ў вялiкай барацьбе супраць фашызму».

Сам Киреенко призван в армию еще до войны, весной 1941–го. Был башенным стрелком танкового экипажа, а в июле 1941–го стал корреспондентом боевого отдела армейской газеты «За Родину». Участвовал в обороне Москвы, в освобождении Беларуси и Польши, был тяжело ранен.

3. Работал «боевым корреспондентом»

Кастусь Киреенко не раз говорил, что работа фронтовым журналистом помогла его становлению как писателя. «Цяпер часам думаеш: няўжо гэта ты калiсьцi прарываўся праз мiнамётныя налёты ў разбiтае Ярцава — да байцоў славутага Ракасоўскага — толькi б напiсаць сваю першую баявую карэспандэнцыю! Няўжо гэта на тваiм шынялi заставалася кроў загiнуўшых таварышаў пад бамбёжкамi каля Масквы? Няўжо гэта на тваiм шляху была спаленая смаленская вёска Вiшня, дзе, каб пагутарыць з камандзiрам стралковай роты, поўз па маладым жыце, у якiм нечым было дыхаць ад гнiлых трупаў i нельга было ўзняць галаву ад кулямётнага абстрэлу? Няўжо гэта ты наведаў «пятачок» за ракой ля Тарусы, куды не мог не iсцi, бо столькi цiкавых з'яўлялася на тым плацдарме герояў, i прабiвацца куды праз агнявы заслон было так моташна, што ажно млелi ногi? Няўжо гэта ты, халадзеючы сэрцам i яшчэ раз праклiнаючы фашызм, першым убачыў знявечаныя, жахлiва скатаваныя трупы савецкiх людзей у гестапаўскiх падвалах у Мсцiслаўлi? Няўжо гэта перад табою вырастала вогненная сцяна каля пасёлка Ленiна, дзе ты iмкнуўся на свае вочы бачыць баявое хрышчэнне брацкай польскай дывiзii iмя Касцюшкi? Няўжо гэта ты, як кажуць, «на плячах ворага» ўварваўся ў польскi горад Замбруў, толькi каб не выпусцiць з поля зроку гарматны разлiк, што падбiў у баi ажно тры нямецкiя танкi?»

4. Очень любил рыбалку и охоту

Поэт вырос в необычно живописных местах. Сож, богатые леса... Неудивительно, что стал заядлым рыбаком и охотником. Написал даже книгу лирической прозы о рыбалке.

«Мне нiчога не трэба ад любага майго Сажа — толькi стоiшся пад навiслай над вадою зялёнай купiнай, закiнеш вуду, пройдзеш позiркам па зiхотнай, пругкай i зменлiвай плынi, i раптам зноў успыхне i паплыве прад вачамi неаджытая, бясконца заклiкальная каралева летуцення».

5. Был строгим и требовательным редактором

Кастусь Киреенко какое–то время возглавлял журнал «Полымя». Там на место ушедшей в декрет заведующей отделом критики Валентины Ковтун взяли поэта Казимира Камейшу. Казимир Викентьевич вспоминает:

«Вельмi сур'ёзным, патрабавальным быў рэдактарам Канстанцiн Цiханавiч, яшчэ старога гарту. Ён прыходзiў i адразу ўсiх збiраў на планёрку. Першае пытанне да мяне было такое:

— Дзе «матар'ялы» пра сучасны лiтаратурны працэс?

Я начамi не спаў, думаў, дзе тыя «матар'ялы» ўзяць.

Адзiны, хто мог развесялiць нашага рэдактара ў такiя хвiлi, гэта паэт Анатоль Вялюгiн. Як бачыць, што на планёрцы размова надта суровая, пераводзiць яе на iншае: «А помнiш, Косця, паляванне тое?» Кiрэенка загараецца i пачынае распавядаць пра паляванне.

Але ў жыццi больш шчырага, вясёлага чалавека цяжка ўявiць. Гэта была выдатная прафесiйная школа».

Кастусь Киреенко умер в 1988 году. Похоронен на Восточном кладбище Минска. Его имя носит одна из минских улиц.

cultura@sb.by