Na Białorusi odradza się produkcję pasуw słuckichKierownik Muzeum Kultury Starobiałoruskiej Narodowej Akademii Nauk Borys Łazuko od dłuższego czasu prуbuje zrobić kopie pasуw słuckich, by można je było sprzedawać turystom. Jedna osoba jednak nie poradzi sobie z takim zadaniem.
300 lat temu pasy, ktуre zdobiły strуj szlachty europejskiej, zaczęli produkować w Słucku ormiańscy mistrzowie ojciec i syn Madżarscy. Po stu latach ich manufakturę zamknięto. Tajemnicy rzemiosła nie zachowano. Na zlecenie prezydenta Białorusi tę tajemnicę prуbują odkryć uczeni. Od pewnego czasu wspуlnie z przemysłem. Być może wkrуtce pasy słuckie będą najlepszymi upominkami z Białorusi.
Arcydzieło wszechczasуw
W XVIII wieku pod kierownictwem Madżarskich białoruscy majstrowie tkali 300 pasуw ze złotymi i srebrnymi nićmi rocznie. Z takiego dodatku można było uzyskać 15 — 20 gramуw złota. Pasуw nie tkały kobiety, tylko mężczyźni, ponieważ była to ciężka praca.
Na razie całkowite odtworzenie pasu słuckiego nie jest możliwe. W przyszłości wszystko może się udać, jeśli będzie odpowiedni sprzęt, jest przekonany dyrektor Instytutu Historii Sztuki, Etnografii i Folkloru Narodowej Akademii Nauk Aleksander Łokotko:
— Należy rozwiązać szereg zadań. Technologie tkactwa, ktуrych używano w trakcie produkcji pasуw słuckich, utracono i wymagają skrupulatnego odtworzenia naukowego. Trzeba zbadać materiały, wykorzystane w produkcji autentycznych dodatkуw, doradzić, jak je zastąpić w nowoczesnych warunkach produkcji przemysłowej.
Na zlecenie prezydenta nad zadaniem pracuje grupa historykуw, historykуw sztuki, technologуw, kreatorуw mody, tkaczy.
Skarb spod ziemi
Razem w białoruskich muzeach zachowało się 5 całych pasуw słuckich — w Obwodowym Muzeum Krajoznawczym w Mołodecznie, w Muzeum Kultury Starobiałoruskiej, Muzeum Literatury imienia Maksyma Bogdanowicza i dwa w Muzeum Narodowym Historii i Kultury. Jest rуwnież 5 pasуw podobnych do słuckich, wyprodukowanych nie na Białorusi — te wyroby dawniej kopiowano za granicą. Poza tym zachowało się 30 fragmentуw pasуw, z ktуrych połowa rуwnież nie jest białoruska.
Liczne pasy w muzeach Białorusi są w złym stanie. Przyczynę nazwała Helena Karpienko, szefowa Oddziału Sztuki Starobiałoruskiej Muzeum Narodowego Sztuk Pięknych.
— Znajdowano je w trakcie wypraw na strychach kościołуw. Tkaniny szybko ulegają zniszczeniu i trudno przywrуcić im wygląd.
W muzeum Bogdanowicza jest pas, znaleziony w ziemi, wystawiono go po restauracji. Tkanina nieco wyblakła. Dwa pasy w Narodowym Muzeum Historycznym wystawia się bardzo rzadko, ponieważ czas rуwnież ich nie oszczędzał.
Obejrzeć cały pas można w Mołodecznie. Przywieziono go z Moskwy w latach 1970. na pewien okres, następnie przekazano na zawsze.
Nici międzynarodowe
Cztery pasy słuckie znajdują się w Muzeum Narodowym Sztuk Pięknych Litwy. Obecnie wystawiono je w Muzeum Narodowym Sztuk Pięknych Białorusi. Kilka lat temu odbyła się wystawa pasуw słuckich z Państwowego Muzeum Historycznego w Moskwie.
Niedawno pas typu słuckiego uzupełnił kolekcję pałacu w Nieświeżu. Maryna Wojtowicz, szefowa Oddziału Ewidencji i Przechowania Zasobуw rezerwatu historyczno-kulturalnego Nieśwież, zdradziła szczegуły historii nabytego pasa:
— To wyrуb manufaktury Paschalisa Jakubowicza, ktуra działała pod Warszawą w końcu XVIII wieku i kopiowała białoruskie arcydzieła. Pasy słuckie tkano nie tylko w Słucku. Srebrne nici kiedyś połączyły francuski Lyon, Moskwę, Polskę. Cena nabytego rarytasu stanowi kilka tysięcy dolarуw USA. Pas zrobiono ze srebrnych i jedwabnych nici. Obwiązywano się nim dookoła talii. Czasami na biodrach.
Kolekcja pasуw słuckich w Nieświeżu, Białoruskiej Stolicy Kultury 2012, będzie uzupełniana — w pałacu jest dla nich specjalna sala wystawowa.
Wiktor Nowak
