Карэспандэнты «Р» сустрэліся з лаўрэатамі прэміі Прэзідэнта «За духоўнае адраджэнне»

Мы моцныя духам

З першага года свайго існавання нацыянальная прэмія «За духоўнае адраджэнне» адзначае святароў, дзеячаў у галіне багаслоўя і служыцеляў культу. Тым самым і дзяржава, і яе кіраўнік падкрэсліваюць: слова «духоўнасць» тоесна словам «вера», «маральнасць», а адраджэнне найлепшых чалавечых якасцей, якія ва ўмовах сучаснага жыцця могуць быць страчаны ці забыты, з даверам даручана царкве. Сфера традыцыйнай культуры таксама пранізана духоўнасцю. У год святкавання юбілею беларускага кнігадрукавання Нацыянальная бібліятэка зрабіла вялікую справу — не толькі выдала факсімільны збор Францыска Скарыны, але наблізіла гэтую каштоўную спадчыну да народа. Хто, як не жанчына, павінен кожнаму даваць цеплыню? Хто, як не маці, павінен умацоўваць сям’ю і клапаціцца пра дзяцей? Дабрачыннасць — яна таксама жаночага роду… Грамадскае аб’яднанне «Беларускі саюз жанчын» не на словах, а на справе падкрэслівае невыпадковасць свайго існавання. Іх клопат адчуваюць тысячы сем’яў і тыя, хто сам-насам апынуўся са сваёй бядой. Ну і, вядома ж, урачы. Сёлета за значны ўклад ва ўмацаванне ідэй чалавекалюбства, дабрачыннасці і міласэрнасці адзначаны калектыў Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра анкалогіі і медыцынскай радыялогіі імя Аляксандрава. Такім чынам, усе пяць лаўрэатаў прэміі «За духоўнае адраджэнне» — вашай увазе.

Па слядах першадрукара

Работа па стварэнні дваццацітомнага факсіміле Скарыны вялася пяць гадоў

Нацыянальнай бібліятэцы лёсам было наканавана стаць цэнтрам святкавання 500-годдзя беларускага і ўсходнеславянскага кнігадрукавання. Міжнародны сімпозіум, навуковыя канферэнцыі, прэзентацыі… Канешне ж, выстава «Францыск Скарына і яго эпоха» — такога маштабу кніжнай экспазіцыі ніколі не было не тое што ў сценах «алмаза», але наогул на постсавецкай прасторы. Шэсць дзясяткаў кніг, узрост якіх вылічваецца стагоддзямі, — унікальная падзея. Асобнае месца скарынаўскім арыгіналам: раней іх толькі вывозілі з краіны і, на жаль, незваротна. Цяпер жа чатыры краіны пагадзіліся іх прывезці да нас. Зноў жа толькі на час. І ці папоўніцца калі-небудзь беларуская скарбонка арыгіналамі першадрукара — вялікае пытанне. Таму ў бібліятэцы знайшлі выхад — зрабіць факсімільнае выданне.

Гэта толькі на першы погляд здаецца, што такая праца простая. Маўляў, адсканіравалі існуючыя выданні, сабралі гэты матэрыял разам — і факсіміле зроблена. На самай справе гэта шматгадовыя пошукі, тысячы кіламетраў шляху, сотні ўзгадненняў і дзясяткі бяссонных начэй спецыялістаў рознага ўзроўню. Але больш за ўсё клопату легла на плечы намесніка дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Алеся Сушы:

— Сёння кожны беларус ведае імя Скарыны, здагадваецца, за што мы цэнім гэтую асобу, у чым яго вялікае дасягненне, але пры гэтым слаба ўсведамляем, якую ўласна спадчыну пакінуў пасля сябе першадрукар: што гэта за кнігі, дзе яны захоўваюцца, колькі іх засталося, як яны выглядаюць? Аб’ектыўная праблема ў тым, што ў дзяржзборы ёсць толькі дзесяць кніг, і ўсе яны фактычна няпоўныя. Праз гэту калекцыю нельга паказаць усю спадчыну Скарыны.

Словам, галоўная ідэя была вярнуць спадчыну. Калі фізічна зрабіць гэта амаль немагчыма, тады хаця б займець у лічбавым варыянце. А ўжо з гэтага матэрыялу можна скласці факсіміле. Дарэчы, у бібліятэкі ўжо быў добры досвед, як робяцца такія справы. Яшчэ дзесяць гадоў таму там пачалі праект па ўзнаўленні беларускіх помнікаў, якія знаходзяцца за мяжой. Так у нас з’явіліся факсімільныя выданні твораў Коласа, Купалы, Багдановіча; Полацкае, Тураўскае, Слуцкае Евангелле; Баркалабаўскі летапіс…

Але са скарынаўскімі выданнямі ўсё выйшла куды больш складана. Праца па іх узнаўленні пачалася яшчэ пяць гадоў таму. Тады напісалі канцэпцыю, дзе апісваліся сутнасць ідэі, фінансавыя разлікі, графік выканання работ, навуковыя рэсурсы, дызайнерскія сілы і гэтак далей. Яна шмат абмяркоўвалася, карэкціравалася. Гэта той выпадак, калі нават на паперы не ўсё было гладка.

Найперш пачаўся пошук усіх існуючых у свеце арыгіналаў. Да таго часу ніхто ніколі за такую працу не браўся. Выявілі каля 520 асобнікаў. Пераважная большасць з іх — дэфектныя, у некаторых наогул толькі асобныя старонкі. Заставалася дамовіцца на аблічбоўку.

— Перамовы з уладальнікамі арыгіналаў на атрыманне лічбавых копій часам праводзілі гадамі. З усімі заключалі дагаворы. Хтосьці прадстаўляў нам сканы бясплатна, з кімсьці мы абменьваліся, але былі і тыя, хто працаваў толькі за грошы. У выніку мы маем каля трох соцень сканаў. Сёння яны даступныя для кожнага.

З гэтага і пачалі складвацца кнігі. Пазнакі на палях, падкрэсліванні, пячаткі, нават плямы і пацёртасці паперы — усё захоўвалі, як у арыгінале.

У рэдкіх выпадках даводзілася аб’ядноўваць некалькі сканаў у адзін. Той жа Псалтыр: іх усяго ў свеце два: адзін у Маскве, другі — у Санкт-Пецярбургу. У адным няма пачатку, у другім — канца. Вось іх і злучылі.

В Париже определили обладателя ежегодной премии в области хлебопечения, который приготовил лучший багет

Але толькі сабраць усё разам і надрукаваць — гэта было б няправільна. Патрабавалася навуковае апісанне. Таму паходжанне кнігі, яе прызначэнне, выкарыстанне, афармленне, мова і г.д. — усё гэта таксама ёсць. Больш за тое, адразу на трох мовах: беларускай, рускай, англійскай. Паклапаціліся складальнікі і пра пераклад арыгінальных тэкстаў Скарыны. Лічыцца, што яго прадмовы і пасляслоўі — гэта асобныя літаратурныя творы. Дагэтуль на старабеларускай мове іх мала хто мог прачытаць.

Апошні крок — уласна выдавецкая справа: макет, рэдагаванне, афармленне і г.д. Выкарыстоўваліся самыя сучасныя тэхналогіі. Шыкоўная папера, вельмі блізкая да арыгінала, якасны паліграфічны друк, выдатныя пераплёты. Нездарма выданне сёлета атрымала Гран-пры на нацыянальным конкурсе «Мастацтва кнігі».

Вынік — 20 тамоў, кожны з соцень старонак і вагой каля кілаграма. Заключнае выданне называецца «Вяртанне», яно складзена з навуковых даследаванняў, прысвечаных спадчыне Скарыны. Сёння гэтыя зборы ёсць ва ўсіх раённых бібліятэках краіны, розных навучальных і навуковых установах, музеях — туды яны перададзены бясплатна. Геаграфія знаходжання скарынаўскага факсіміле наогул вельмі шырокая: уся Еўропа, ЗША, нават некаторыя азіяцкія краіны. Гэта выданне сапраўды выклікала вялікую цікавасць, прычым не столькі ў навукоўцаў, колькі ў звычайных людзей: многія хочуць на свае вочы ўбачыць і прачытаць тое, што зрабіў Францыск Скарына з Полацка.

Што далей? Нягледзячы на тое, што юбілейны год скончаны, у бібліятэцы не збіраюцца спыняцца. Да факсіміле і дзясятка выданняў, прысвечаных першадрукару і яго спадчыне, павінны дадацца яшчэ шмат праектаў. Справаздачу аб іх атрымаем у 2022-м, калі будзе адзначацца 500-годдзе з выхаду «Малой падарожнай кніжыцы» ў Вільні.

Наталля СЦЯПУРА

stepuro@sb.by

В добрых делах ищите женщину

У каждой должна быть возможность для реализации своих способностей

Проекты Белорусского союза женщин в долгих представлениях не нуждаются, поскольку они всегда на слуху, а многие из них успели стать традиционными. Забота БСЖ — всегда искренняя и не показная. Поэтому премия «За духовное возрождение» — награда для них вполне заслуженная. Подробнее о проделанной работе и о том, что для организации эта знаковая награда, мы попросили рассказать Председателя БСЖ, заместителя Председателя Совета Республики Марианну Щёткину.

— Эта награда — признание деятельности нашего общественного объединения. Это доверие к организации и очень большая ответственность, которая обязывает совершенствовать свою работу, соответствовать требованиям времени. Но при этом очень важно сохранить преемственность и традиции. Белорусский союз женщин — самая массовая женская организация в нашей стране. Она объединяет тех, кто заинтересован изменить жизнь вокруг себя к лучшему.

На протяжении 25 лет наша цель остается неизменной — это укрепление нравственных и духовных ценностей. Наши усилия направлены на поддержку семьи и укрепление семейных отношений, защиту прав и законных интересов матерей и детей, повышение роли женщин в общественно-политической, социально-экономической и культурной жизни страны. Особое внимание мы уделяем благотворительной и гуманитарной деятельности.

За всем этим конкретные проекты: «В Беларуси — ни одного брошенного ребенка», «Здоровая семья — здоровая нация», «С любовью к Беларуси», «Женщина года», «Музей матери», «ДАДОМУ.by», «Соберем портфель вместе» и другие.

Совместно с Министерством информации мы организовали республиканский творческий конкурс «Крепка семья — крепка держава», который успешно состоялся и стал популярным. Растет интерес и к движению «Здоровая женщина — здоровая нация», которое мы инициировали. Ежегодно в годовщину катастрофы на Чернобыльской АЭС в пострадавшие регионы выезжают бригады БСЖ. В их составе — медицинские работники, которые проводят консультации и оказывают необходимую помощь женщинам пострадавших районов.

На поддержку женщин и детей из этих районов направлено и Соглашение о реализации гуманитарного проекта по предупреждению онкозаболеваний в нашей стране, подписанное БСЖ, Ротари Клубом Адда Лодиджано—Италия и государственным учреждением «Республиканский научно-практический центр радиационной медицины и экологии человека», в рамках которого будут обследовано 14 тысяч женщин.

От обрядов до рушников. Как в Ветковском районе хранят культурный код отселенных деревень

С 1998 года в нашей стране 14 октября отмечается День матери, а накануне этого праздника по всей стране проходят мероприятия в рамках Недели матери — это инициативы Белорусского союза женщин, и мы рады, что они уже стали традициями.

Самое главное для нас — практика конкретных дел. Наша сила в единстве, наше богатство в многообразии — мнений, творчества, подходов. Мы постоянно ищем новые формы работы. И в этом большая роль принадлежит областным, Минской городской организациям.

Большое внимание мы уделяем развитию женского предпринимательства. Недавно получили от правительства предложение принять участие в создании сетевых объединений по наставничеству для расширения экономических возможностей женщин. Полагаю, обсудим этот вопрос на заседании президиума БСЖ и, конечно, будем развивать эту работу. У каждой женщины должны быть возможности для реализации своих способностей, достижения поставленных целей, и если мы можем в этом посодействовать — мы должны это делать.

Вера АРТЕАГА

veraart14@mail.ru

Подарок — надежда

Снижение смертности от рака — главное достижение наших онкологов

Республиканский центр онкологии и радиологии имени Н.Н. Александрова под руководством профессора Олега Суконко в числе обладателей премии «За духовное возрождение». Снижение смертности от рака, ранняя диагностика, внедрение мировых методов лечения, уменьшение числа пациентов с инвалидностью, улучшение качества жизни онкобольных — таковы достижения онкологической службы страны за последние годы.

Олег Суконко.

Передовой опыт национальной онкологии авторский коллектив центра изложил в «Руководстве по онкологии». Трехтомное пособие основано на собственных современных достижениях и мировом опыте. Уникальные методы приезжают осваивать в Минск зарубежные специалисты. Аналогов трехтомнику нет на постсоветском пространстве.

«Спасибо за помощь, профессионализм, чуткость, надежду» — многочисленные благодарности такого содержания оставляют пациенты на сайте центра.

Активное внедрение программ ранней диагностики злокачественных опухолей позволило расширить спектр малоинвазивных и эндоскопических операций. В итоге людей с инвалидностью стало меньше, а качество жизни пациентов улучшилось. Павел Моисеев, заведующий отделом организации противораковой борьбы РНПЦ онкологии и медицинской радиологии имени Н.Н. Александрова, в беседе с корреспондентом «Р» констатировал:

— Высокая квалификация медицинских работников, модернизация хирургического оборудования, закупка современных расходных материалов, а также совершенствование анестезиологического обеспечения в онкологических учреждениях — все это позволяет выполнять современные хирургические вмешательства.

Еще один шаг в направлении диагностики — открытие Республиканской молекулярно-генетической лаборатории канцерогенеза. Здесь, помимо прочего, создают генетический «портрет» опухоли. Благодаря современному анализу удается определять генетические нарушения и прогнозировать течение онкозаболевания, а также выбирать индивидуальную схему системного противоопухолевого лечения.

Достоверно выявлять опухоли небольших размеров и их метастазы, надежно различать доброкачественные и злокачественные опухоли, контролировать эффективность проведения химио- и лучевой терапии теперь возможно благодаря Центру позитронно-эмиссионной томографии.

По оценке экспертов Международного агентства по атомной энергии, Всемирной организации здравоохранения и Международного агентства по изучению рака, «система онкологической помощи Беларуси имеет прочную национальную инфраструктуру, потенциал для диагностики и лечения, а также специалистов-онкологов, которые демонстрируют высокий уровень приверженности при оказании онкологических услуг».

Ольга КОСЯКОВА

drug-olya@yandex.ru

Iдзе па жыццi з верай

Абу-Бекір Шабановіч: «У кожным пакаленні майго роду быў святар»

Сёлета ўпершыню за 20 гадоў існавання прэміі «За духоўнае адраджэнне» ёю адзначаны прадстаўнік ісламу — муфтый Абу-Бекір Шабановіч.

Яму 79 гадоў, нарадзіўся і вырас на беларускай зямлі, у Іўі. У гэтым мястэчку на Гродзеншчыне захавалася і дзейнічае самая старажытная мячэць — 1884 года пабудовы. Пры гэтай мячэці хлопчыкам Абу-Бекір разам з іншымі мясцовымі дзеткамі-мусульманамі навучаўся ў рэлігійнай школе-медрэсэ:

— Я са старажытнага мусульманскага роду, які свае беларускія карані вядзе ад часоў Вялікага Княства Літоўскага. У кожным пакаленні майго роду быў святар. Самы вялікі і багаты мусульманска-татарскі прыход быў менавіта ў Іўі, і мой прадзед Абу-Бекір (у гонар якога я і названы) 28 гадоў адслужыў тут імамам (духоўным старэйшынам). Я ганаруся нашым родам, які нёс высокадухоўныя традыцыі, зберагаў сваю веру і ў той жа час у дабрыні і ўзаемасуседстве суіснаваў з мясцовымі, карэннымі беларусамі. А часы ж былі розныя… У нашым народзе ёсць важная ісціна: калі твой блізкі ў бядзе, калі яму патрэбна дапамога, працягні яму сваю руку, аддай хоць і апошняе, але ўратуй чала-века.

Абу-Бекір Шабановіч скончыў інстытут фізкультуры і доўгі час працаваў на радзіме і ў вёсках настаўнікам фізвыхавання. Лёсавызначальнай для сябе лічыць працу ў мясцовай школе-інтэрнаце:

— Там былі дзеткі са складаным лёсам, і менавіта там я зразумеў: не ўсяго і ўсюды можна дабіцца камандай, наказам ці нават пакараннем. Трэба шукаць шлях да сэрца чалавека, «узяць» яго душой. Паралельна з дзейнасцю выкладчыка я скончыў яшчэ беларускі дзяржаўны ўніверсітэт — гістарычны факультэт — і менавіта там па парадзе аднаго з выкладчыкаў прайшоў спецкурс «рэлігіязнаўства»: вывучыў усе асновы веры кожнага сусветнага веравызнання, удасканаліў сваё чытанне па Каране. Тут якраз пачалося адраджэнне веры ў Беларусі — сталі адкрывац-ца храмы, фарміравацца прыходы. Сваю рэлігійную дзейнасць я спалучаў з педагагічнай. У 2005-м выйшаў на пенсію, часу стала больш, і мяне адразу выбралі афіцыйным «галавой» мусульман — муфтыем.

У сучаснай Беларусі каля дзясятка дзеючых мячэцей. Самая буйная i прыгожая — саборная мячэць у Мінску, афіцыйна адкрытая 11 лістапада 2016 года пры ўдзеле кіраўнікоў дзвюх дзяржаў: Беларусі і Турцыі. Гэтая падзея не толькі мела вялікае значэнне для мусульманскай грамады Беларусі, але падкрэслівала важнасць тых палітычных, а за імі эканамічных і культурных узаемадамоўленасцей, якія сталі выбудоўвацца паміж Беларуссю і Турцыяй. І вялікую ролю ў магчымасці такога міжнароднага моста, без перабольшання, сыграла фігура муфтыя Шабановіча, які стаяў ля вытокаў адраджэння мусульманскай грамады ў нашай краіне:

— Беларусь як маладая і міралюбівая незалежная дзяржава мае вялікі аўтарытэт ва ўсім мусульманскім свеце. Тая вектарная палітыка, якую выбудоўвае беларускі Прэзідэнт з краінамі Блізкага Усходу і Цэнтральнай Азіі, выклікае толькі захапленне.

Простыя iсцiны

Віктар Перагудаў: «Хочацца, каб чалавек у нашым грамадстве адчуваў сябе ўпэўнена»

Сёлета Прэзідэнтам адзначана праца праваслаўнага бацюшкі з пасёлка Івянец Валожынскага раёна, настаяцеля прыхода храма Святой Прападобнай Еўфрасінні Полацкай протаіерэя Віктара Перагудава.

Яму 60 гадоў. З іх два дзясяткі ў святарскім сане. Віктар Перагудаў па адукацыі мастак, скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, а вышэйшую адукацыю атрымаў у Маскве (універсітэт мастацтва — завочна). Менавіта сам для храма нічога не пісаў — праца вельмі адказная і патрабуе цішыні, сабранасці, адзіноты, а гэтага ў настаяцеля ніколі не было. Да таго ж Свята-Еўфрасіннеўскі храм — захавальнік цудатворнай іконы Божай Маці Вастрабрамскай. Яна слынная сваёй дапамогай людзям, вось яны і ідуць сюды, сцякаюцца з усіх куткоў як Беларусі, так і замежжа.

Каб не забыць прафесію і аб’яднаць мастакоў не толькі мастацтвам, але і верай, у Івянцы арганізаваны і рэгулярна праходзіць пленэр «Святасць зямлі беларускай».

Акрамя самай галоўнай працы — з прыхаджанамі, у айца Віктара шмат клопату пра сам храм. Будынак царквы мае вялікую гісторыю. Дом Божы быў тут пабудаваны ў 1912 годзе. Першапачаткова драўляны, ён на дзіва пратрымаўся нават у той перыяд, калі тэрыторыя Івянца ўваходзiла ў склад польскай дзяржавы — тут праходзiлі набажэнствы. Храм быў зруйнаваны савецкімі багаборцамі ў 1952 годзе, мясцовы бацюшка — папярэднік Перагудава — пацярпеў ад сталінскіх рэпрэсій. У 1997-м пачалося адраджэнне дома Божага. Новая царква ўзнялася дзякуючы архітэктурнаму праекту Уладзіміра Даніленкі. Тыповы візантыйскі стыль, які, нягледзячы на тое, што Івянец спрадвечна ўсё ж такі каталіцкі край, але i праваслаўны, упісаўся ў агульную карціну гарадка. Вялікую працу ў новабудоўлю Свята-Еўфрасіннеўскага храма Івянца ўнёс і настаяцель Віктар Перагудаў.

Ён згуртаваў прыход, які рупіўся пра матэрыяльныя пытанні будоў-лі, людзі ўласнымі рукамі праца-валі на ўзвядзенні свайго мясцовага дома Божага. Дарэчы, раней за храм на івянецкіх землях існаваў жаночы праваслаўны манастыр. Міласэрнасць сясцёр, якія пакорліва неслі сваё служэнне, вялікія духоўныя традыцыі адданасці людзям айцец Віктар таксама падхапіў. Ён і яго прыход — апекуны дзіцячага дома-інтэрната ў Івянцы, заснавалі і «вядуць» Дом міласэрнасці ў вёсцы Пральнікі:

Что такое любоначалие и в чем его опасность с православной точки зрения