Około dziesięciu programów naukowo-technicznych Państwa Związkowego wykonują dzisiaj wspólnie naukowcy Białorusi a Rosji. Każdy z nich składa się z wielu poszczególnych dziedzin współpracy w najbardziej aktualnych strefach produkcji, nauki oraz techniki. O znaczeniu takiego współdziałania mówi ten fat, że dla realizacji wspólnych programów przez cały czas wykorzystuje się ponad połowę budżetu związkowego, a on przekracza 5 miliardów rubli rosyjskich. Skuteczność wspólnej pracy może być oceniana na podstawie wyników współdziałania w takiej branży, potrzebującej dużo wiedzy oraz nowych technologii, którą jest mikroelektronika.
Od pierwszych lat istnienia Państwo Związkowe podjęło nad tą branżą swoisty patronat, zatwierdziwszy tu jeden ze swoich pierwszych programów naukowo-technicznych. Od tego czasu w tej sferze, obejmującej badania podstawowe i stosowane, rozwój i produkcję urządzeń procesowych, jak również rozwój oraz serijną produkcję elektronicznych chipów oraz urządzeń półprzewodnikowych, zrealizowane zostały takie projekty, jak “Podstawa”, “Zwycięstwo”, “Mikrosystemoukład”, “Promień”, “Kosmos-HT” i inne. Niedawno zostały podsumowane ogólne wyniki wykonanego w ciągu ostatnich 10-12 lat. Ogólnym wnioskiem — mikrolektronika białoruska i rosyjska dzisiaj odpowiada podstawowym osiągnięciom globalnym.
Nie bez powodu rosyjscy i białoruscy naukowcy i specjaliści zostali niedawno aktywnymi uczestnikami ambitnego projektu szeregu państw europejskich i Japonii w celu wysyłania aparatów kosmicznych do badania Merkurego. Problem techniczny polega nie tylko na tym, że przezwyciężenie trudnej trajektorii lotu o kilkadziesięciu miliardów kilometrów będzie wymagało 6-7 lat, ale również na tym, że przez cały ten czas jednostki sprzętu, wypełnione dużą ilością różnych czułych urządzeń elektronicznych, będą poddawane silnym wpływom promieniowania elektromagnetycznego oraz radiacji. Jeżeli dodać do tego zmiany temperatur o 500 stopni na powierzchni Merkurego. Naprawdę piekielne warunki! Jak chronić urządzenia pokładowe? Nad rozwiązaniem tego problemu wspólnie z Instytutem Badania Kosmosu Rosyjskiej Akademii Nauk skutecznie pracują naukowcy Narodowej Akademii Nauk Białorusi. Zostały stworzone wydajne ekrany z folii wielowarstwowej, które pozwalają na zabezpieczenie bardzo skutecznej ochrony od pól magnetycznych oraz kompatybilność elektromagnetyczną różnych bloków aparatów kosmicznych.
W Narodowej Akademii Nauk Białorusi rownież są wynalezione materiały kompozytowe do ochrony układów scalonych oraz urządzeń elektronicznych pred skutkami promieniowania. Nowość pozwala obniżyć obciążenie promieniowaniem i przez to zwiększyć stabilność produktów mikroelektronicznych przed szkodliwym działaniem promieniowania dziesiątki i setki razy. Te wynalazki będą wykorzystywać się w rosyjskim i białoruskim sprzęcie kosmicznym, który działa na orbicie, w lotnictwie, technice jądrowej, różnym sprzęcie badawczym. Technologie importowane często nie są dostępne, a układy scalone specjalnego przeznaczenia kosztują setki oraz tysięcy dolarów każdy. Białoruś i Rosja dzięki związkowym programom naukowo-technicznym nauczyły się produkować takie mikrourządzenia elektroniczne samodzielnie. Również dały swoim przedsiębiorstwom pracę oraz oszczędziły wiele pieniędzy, przecież produkcja białoruska i rosyjska, nie ustępując w jakości, jest tańsza.
Co jest szczególnie ważne, dzięki takiej współpracy zachowano osiągnięcia przeszłych dziesięcioleci oraz wynaleziono nowe technologie produkcji obwodów mikroelektronicznych oraz odpowiedni sprzęt najwyższej klasy dokładności. Pierwszy zastępca prezesa prezydium Narodowej Akademii Nauk Białorusi Siergiej Czyżyk pokazuje srebrzysty dysk kremu z umieszczonymi na nim kryształami:
— Tu jest około 15 tysięcy przyszłych układów scalonych. Nawet jeżeli każdy z nich kosztuje po jednym dolaru, już wychodzi imponująca ilość. Dla kontroli jakości produkcji wynaleźliśmy mikroskop sił atomowych, który pozwala pracować z płytkami o średnicy do 200 milimetrów. Dla jasności, narzędziem pracy tego mikroskopu — igła, której ostrze jest 10 tysięcy razy cięsze od gramofonowej. Za tym stoi rozwój metod teorytycznych kompleksowej analizy powierzchni na submikronowych i nanometrowych skalach przestrzennych, badania charakterystyk układów współrzędnych sprzętu analitycznego. Te prace wysokich technologii należą do piątego i szóstego systemu technologicznego, które wyznaczają przyszłość globalnej nauki oraz przemysłu.
Na tej podstawie białoruscy specjaliści we współpracy z naukowcami opracowali całą gamę sprzętu do produkcji miniaturowych produktów elektronicznych. Oto taki przykład. Do kryształu, który jest sercem systemu elektronicznego, trzeba dołączyć dziesiątki najcięszych przewodów drucianych. Ze względu na złożoność i dokładność to można porównać z tym, jakby rozciąć wzdłuż ludzkiego włosu. I sprzęt o takiej dokładności już jest opracowany oraz produkuje się seryjnie w mińskiej Płanar SA. Podobne wyniki otrzymano w całej gamie sprzętu do produkcji urządzeń mikroelektronicznych, a to są dziesiątki pozycji. Dyrektor generalny Płanar SA Giennadzij Kowalczuk wyjaśnia:
— W tym również zauważną rolę zagrały związkowe programy naukowo-techniczne. Na przykład, “Podstawa” do bazy mikrokomórkowej lub “Zwycięstwo” do opracowania sprzętu. One pozwoliły zjednoczyć potencjał białoruski i rosyjski. To jest dobre wsparcie dla białoruskiego państwowego programu “Mikroelektronika”. Wiele z tego, co zostało stworzone, zaczynając od 2003 roku, już z powodzeniem się eksportuje, najpierw do Rosji.
Ogółem w ciągu wykonania programów unijnych Płanar SA oraz Narodowa Akademia Nauk Białorusi opracowały oraz wyprodukowały około 500 jednostek sprzętu analitycznego i montażowego. Z nich ponad 300 jednostek działa na przedsiębiorstwach Rosji. Około 150 dostarczono na rynek białoruski, z reguły w Integrał SA. Dzięki temu została znacznie udoskonalona baza do opracowania oraz produkcji masowej układów scalonych o przyznaczeniu specjalnym, od których bezpośrednio zależy bezpieczeństwo technologiczne Państwa Związkowego. Dyrektor generalny “Integrała” Witalij Sołoducha konkretyzuje:
— Na przykład, w 2013 roku skończył się program “Podstawa”, podczas którego ogółem opracowano ponad 100 typów układów oraz urządzeń półprzewodnikowych. Z nich ponad 70 — na “Integrale”. Już idzie produkcja seryjna tych wyrobów oraz dostawa klientom. Teraz formuje się nowy program związkowy, skierowany do rozwoju technologii produkcji wyrobów mikroelektronicznych o przyznaczeniu podwójnym oraz specjalistycznym: została opracowana koncepcja, trwają pogodzenia. Programy związkowe — to nie tylko stałe zamówienie na wykonanie naukowych badań oraz wynalazek, ale dla nas to też zajętość dla kolektywu, jego rozwój.
Wygrywa również strona rosyjska, otrzymując strategicznie ważną produkcję wysokiego poziomu. Przedsiębiorstwa Integrał SA eksportują do Rosji urządzenia półprzewodnikowe oraz układy scalone około trzech tysięcy gatunków. W tym wiele z nich są stwarzane na podstawie rosyjskich zamówień dla wyrobów, które będą produkowane za 3-5 i więcej lat.
Niedawno stali uczestnicy programów związkowych — kolektyw naukowców Narodowej Akademii Nauk Białorusi, Płanar SA oraz Integrał SA — za opracowanie oraz organizację produkcji wyrobów mikroelektronicznych są nominowani do Nagrody Państwowej Republiki Białoruś za 2016 rok. Razem z Białorusinami ten sukces w pełnej mierze mogą rozdzielić ich rosyjscy partnerzy.
Aleksiej Kubrin, zastępca Sekretarza Stanu Państwa Związkowego:
— Ta praca rozwiązuje ważny państwowy problem zabezpieczenia współczesną elektroniczną podstawą składnikową przemysłu elektronicznego, motoryzacyjnego, budowania obrabiarek, kosmicznego, medycznego oraz przemysłu innych branży krajów — uczestników Państwa Związkowego, wzmocnienia ich konkurencyjności oraz niezależności technologicznej.
Władimir Bibikow
