Удзельнікі эксперымента не здагадваліся, што за імі ўважліва назіраюць. Спакойна ішлі, нікога не чапалі, а тут такое шчасце прываліла!
Дарэчы, такі эксперымент нядаўна правялі псіхолагі з Шатландыі. Яны «згубілі» 240 кашалькоў, а ўсяго iм вярнулі 42% партманэ. У асноўным сумленне замучала тых, хто разам з грашыма знайшоў фота дзяцей, хатніх гадаванцаў, сямейныя здымкі. А мы прадбачліва ўклалі ў кашалёк візітоўкі, каб знайсці гаспадара было прасцей — раптам і гэта падзейнічае.
Першым чужую рэч заўважыў падлетак, на выгляд гадоў 14.
— Глядзі! Хтосьці згубіў, — юнак закрычаў маме. — Вось людзі расхвалююцца...
Яны нават не вагаліся: знаходку абавязкова трэба вярнуць — і кропка. І былі шчыра рады дакладным каардынатам унутры — адразу ўзяліся тэлефанаваць уладальніку рэчы.
А вось наступная прахожая зрабіла інакш: агледзелася і пераканалася, што побач нікога няма, а потым хутка прыхапіла кашалёк. Паскорыла крок і пайшла ў бок прадуктовага магазіна. Мабыць, ужо намеціла нейкія пакупкі.
— Вы што! Я збіралася ўсё вярнуць, да апошняй капейкі, — убачыўшы чалавека ў міліцэйскай форме, пенсіянерка моцна занервавалася. — Вось, трымайце. Мне чужога не трэба!
Пра тое, што знаходка кашалька не поспех, а спакуса, не здагадваўся яшчэ адзін прахожы. Ён, як па сцэнарыі, паглядзеў наперад-назад і паклаў кашалёк у сваю сумку. «Як жа мне пашанцавала», — чыталася на твары пажылога мужчыны. Але эйфарыя доўжылася роўна да таго часу, пакуль з-за вугла не паказаліся мы — уладальнік кашалька і супрацоўнік міліцыі.
— А я і не ведаў, што яго браць нельга, — стаў апраўдвацца прахожы. — А што мне за гэта будзе? Я больш ні-ні, абяцаю!
На гэты раз, як гаворыцца, мужчыну «пранесла» — мы яго ўчынак даравалі. Але за межамі эксперымента сітуацыя павярнулася б зусім інакш. Прысваенне чужой маёмасці, нават кімсьці згубленай рэчы, караецца законам — аж да крымінальнай адказнасці.
Людзі, якія знайшлі чужыя кашалькі ці сумкі, часта памылкова лічаць, што маюць права пакінуць іх сабе. Паміж прысваеннем і крадзяжом ёсць вельмі тонкая мяжа, але ў абодвух выпадках чакае пакаранне. Не варта выпрабоўваць свой лёс.
— Згодна з Грамадзянскiм кодэксам вы павінны звярнуцца ў міліцыю і паведаміць аб знаходцы. Усё роўна, грошы гэта ці проста нейкая каштоўнасць. Інакш можна панесці адміністрацыйную або крымінальную адказнасць, у залежнасці ад кошту знойдзенага. Гэта можа быць штраф да пяці базавых велічынь (артыкул 10.6 КаАП). А калі кошт рэчы 1000 і больш базавых велічынь, чакаюць грамадскія работы, штраф ці арышт на тэрмін да трох месяцаў (артыкул 215 КК), — уносіць яснасць часова выконваючы абавязкі па пасадзе начальніка Ленінскага РУУС Мінска палкоўнік міліцыі Сяргей Астапчук.
Часцей за ўсё каштоўныя рэчы губляюць сувязь з гаспадаром у публічных месцах: грамадскім транспарце, кропках грамадскага харчавання, на вакзалах і рынках. Непрыемная сітуацыя нядаўна адбылася ў мінскім гіпермаркеце. У мясным аддзеле мужчына адцягнуўся на званок мабільніка і ненадоўга адышоў ад сваёй сумкі. Яе выявіла іншая пакупніца — асабліва не разважала і прыхапіла знаходку з сабой. У барсетцы знаходзіліся пашпарт, важныя дакументы і 1,5 тысячы долараў на лячэнне цяжкахворага дзіцяці. Дама вельмі ўзрадавалася буйной суме. Сышла з гандлёвай залы, грошы ўзяла сабе, а сумку кінула ў дварах непадалёк.
Дарэчы, жанчыну хутка знайшлі — тая засвяцілася на камерах відэаназірання. Свой учынак без усялякага сораму яна патлумачыла так: «Проста патрэбныя былі грошы».
Такіх выпадкаў — мора. Прычым не толькі з наіўнымі пажылымі людзьмі. Пажывіцца чужым не супраць і моладзь. Так, нядаўна ў кафэ па праспекце Незалежнасці хлопец сеў за стол і на канапе заўважыў кашалёк. Ён з сябрамі адразу пакінуў памяшканне. Улоў буйны — 420 рублёў і банкаўскія карткі. Праўда, гэта таго зусім не каштавала…
Вяртаемся да эксперымента. «Згубіць» кашалёк спрабуем яшчэ на некалькіх вуліцах Мінска. Праўда, на нашу вудачку больш ніхто не трапляецца — там, дзе шмат сведак, на такі ўчынак ніхто не асмеліўся. Ужо хацелі заканчваць наша «даследаванне», як самі ўбачылі безгаспадарную рэч. Чорны скураны кашалёк валяўся на дарозе ля абочыны. Верагодна, яго страціў той, хто вельмі спяшаўся сесці ў рэйсавы аўтобус.
Не набліжаемся, толькі назіраем. Хвіліна, пяць — кашалёк адзінока ляжыць на тым самым месцы. Але ўжо праз нейкі час каля яго з віскам тармозіць маршрутка: вадзіцель, нягледзячы на інтэнсіўны рух, выскоквае з машыны і хапае кашалёк. Суе ў кішэню і вяртаецца за руль.
На прыпынку заходзім у маршрутку.
— Гэта ваш кашалёк? — цікавімся.
Вадзіцель учуў нядобрае і адступае:
— Не. Я збіраўся таму чалавеку аддаць. Тут усё роўна адны капейкі ўнутры...
Тым часам уладальнік рэчы ўжо збіраўся пісаць заяву пра страту ў міліцыю. Жыхар Брэста неймаверна рады навіне: без пашпарта і пасведчання вадзіцеля той быў як без рук.
Дарэчы, за дзень эксперымента мы прасачылі за рэакцыяй 20 прахожых. 16 з іх не паддаліся спакусе прысвоіць чужое і зрабілі сумленна. А астатнія ўспомнілі прымаўку пра бясплатны сыр і адчулі непадробнае раскаянне.
Пра гэта пачуццё не па чутках ведае адзін амерыканец — мужчына раскаяўся і праз пяць гадоў вярнуў украдзеныя грошы. У запісцы той напісаў: «Я выпадкова знайшоў у сябе вашу картку ў старым барахле, і па імені я даведаўся, дзе вы працуеце. Не магу ўявіць, якую фрустрацыю і адчай я прымусіў вас адчуць, не кажучы пра час і намаганні, якія вам спатрэбіліся, каб замяніць страчанае. Тое, што я зрабіў, — недаравальна». Мужчына паабяцаў, што працягне жыць сумленна.
ypopko@bk.ru
