Wystawy zorganizowane z okazji 70-lecia zwycięstwa w II wojnie światowej stały się ważnym wydarzeniem kulturalnym w kraju

Wystawy zorganizowane z okazji 70-lecia zwycięstwa w II wojnie światowej stały się ważnym wydarzeniem kulturalnym w kraju

“Zwycięstwo! 70” to z całą pewnością projekt na wielką skalę. Chodzi nawet nie o skalę, chociaż trudno sobie przypomnieć, kiedy cały Pałac Sztuk Pięknych w Mińsku przeznaczony był dla jednej wystawy. Ekspozycja, bogata w różnorodność artystyczną wysokiej jakości, tego wymagała. Decyzja organizatorów reprezentowanych przez zarząd Białoruskiego Związku Malarzy była słuszna.


W wystawie wzięło udział 150 malarzy z całego kraju — ponad 400 obrazów, grafików, rzeźb i dzieł sztuki użytkowej. Wystawa zjednoczyła reprzentantów kilku generacji: najmłodszy dopiero ukończył 20 lat, najstarszy — prawie sto. Na sali wystawiono obrazy znanych malarzy białoruskich — kombatantów II wojny światowej — Wiktara Hramyki i Leanida Szczamialowa. Można było obejrzeć obrazy malarzy kombatantów, którzy niestety w różnych latach odeszli do zaświatów. Te obrazy są hołdem ich jasnej pamięci.

Wojna i malarz to bardzo trudny związek. Łatwo w nim stracić prawdę. Malarz, przedstawiając rzeczywistość niezgodnego z naturą człowieka procesu, nie może przestać być sobą. Przy tym wojna nie powinna przemienić się w zestaw wyrafinowanych pocztówek. To trudne zadanie. Głównym fenomenem jest nawet nie samo zwycięstwo nad złem, a to, że zwycięzcy nie mieli po wojnie sczerstwiałych serc.

To jest ważne również dla sztuki. Na Białorusi, gdzie ludzie przeżyli wszystkie okropności wojny, sztuka otrzymała nowy impuls. Lata powojenne stały się złotym wiekiem — powstała szkoła narodowa.


Temat wojny zawsze zajmował ważne miejsce w twórczości białoruskich malarzy. Interpretacja tematu jednak była bardzo różna — od dramatyzmu obrazów Michaiła Sawickiego po witalne pejzaże i martwą naturę Leanida Szczamialowa. Szerokie ujęcie tematu wyróżnia białoruską sztukę, o czym świadczy również ta wystawa. Chociaż w dużym stopniu ekspozycja miała tradycyjny charakter — ukazywała moc ducha ludzkiego, bohaterstwo żołnierzy w słusznej wojnie o wyzwolenie.

Na dwóch piętrach Pałacu Sztuk Pięknych wystawiono dzieła sztuki o tematyce wojennej. Prace malarzy z całą siłą indywidualnej emocjonalności pokazują istotę surowych wypróbowań, które przeżyli ludzie w okresie wojennym. Wystawiono również obrazy malarzy, którzy sami byli na wojnie. Dotyczy to między innymi malarzy narodowych Białorusi Leanida Szczamialowa i Wiktara Hramyki. Sami przeżyli wojnę i mają duże doświadczenie życiowe, by pokazać jej okropną istotę.

O takich ludziach mówi się: przetrwali! Chodzi o generację, która doświadczyła wypróbowań wojennych. Wiktar Hramyka nie tylko poznał wszystkie trudności tego okresu, ale i był wyzwolicielem swojej ziemi ojczystej od okupantów niemieckich. W 1941 roku został członkiem organizacji konspiracyjnej w Orszy. Był zwiadowcą, fizylierem i nawet komendantem oddziału pułku specjalnego. Redagował gazetę “Mściciele Ludowi”. Za tymi suchymi faktami biografii wojskowej kryje się wielkie napięcie, męstwo i godność ludzka. Wojna odkryła ogromną witalność Wiktara Hramyki, która przełożyła się na bogatą różnorodność w twórczości. Twórczość Wiktara Hramyki niezmiennie nawiązuje do wyobrażeń o sensie życia, o ideałach duchowych i przekonaniach, o odpowiedzialności malarza. W białoruskiej sztuce jest mistrzem obrazu historyczno-bohaterskiego, epickich pejzaży i portretu psychologicznego.


Weźmy znanego malarza batalistę Fiodara Baranouskiego — jednego z pierwszych absolwentów Mińskiego Instytutu Sztuk Pięknych. Jest malarzem realizmu socjalistycznego, którego obrazy uznano za podstawę białoruskiego malarstwa. Fiodar Baranouski malował żołnierzy, ich charaktery. Na obrazach są emocje ludzi, siła woli, przekonanie. Jednym słowem jego bohaterzy to odważni ludzie, którzy mieli ciężkie losy, lecz żyli z godnością.

Białoruś wyzwolono spod okupacji niemieckiej 70 lat temu. Wojna dawno przeszła do historii. Nadal jednak pozostaje częścią losów prawie każdej białoruskeij rodziny. Nie może być inaczej w kraju, który stracił w wojnie jedną trzecią ludności.

Fiodar Baranouski urodził się 3 lipca. Tak się złożyło, że w dniu wyzwolenia Białorusi w 1944 roku przyszły malarz obchodził swoje 20-lecie. Później namaluje obraz “Nasz Mińsk”, na którym pokazana zostanie radość powitania wyzwolicieli. Wśród najbardziej znanych obrazów Fiodara Baranouskiego jest obraz “Łaźnia”. Za codziennością kryje się protest przeciwko wojnie, w której zginęło wielu młodych ludzi. Obraz odbiera się w szczególny sposób nie tylko ze względu na profesjonalizm malarza i niespodziewane ujęcie tematu, ale i paradoksalne połączenie widocznej witalności i ukrytej tragiczności.

Z całą pewnością Fiodar Baranouski jest wybitnym zjawiskiem w białoruskim malarstwie. Podobnie można ocenić twórczość Mikałaja Załoznego, Iwana Dmuchajły i Iosifa Biełanowicza, których obrazy również pokazano na tej wystawie.


Iwan Dmuchajła należy do tych rzadkich malarzy, którzy byli na wojnie i nigdy nie poruszali tematyki wojennej w swojej twórczości. Wybrał drogę, która pomogła pokazać bogactwo życia, piękno jego momentów. Iwan Dmuchajła jest wybitnym pejzażystą. Właśnie w tym gatunku odkrył swój talent, swoje zdolności.

W twórczości byłego uczestnika II wojny światowej Iosifa Biełanowicza temat wojny pojawiał się często. “Twierdza w Brześciu”, “Bohaterzy nieśmiertelności”, “Pamięć”, “Żołnierze” to tytuły niektórych obrazów, które wskazują na ich tematykę. Iosif Biełanowicz pokazał postać żołnierza wyzwoliciela. Nad tym tematem malarz pracował do ostatnich dni swojego życia, namalował obrazy poświęcone bohaterskiej obronie twierdzy w Brześciu i męstwu ludzi, którzy przeżyli oblężenie Leningradu, bitwie o Berlin i wyzwoleniu rodzinnego Mińska.

Prace wielu białoruskich malarzy o wojne wyróżnia tragizm, przeważają tematy odważnego oporu i czynu bohaterskiego ludności. Takie ujęcie właściwe jest twórczości malarza narodowego Białorusi Hieorhija Papłauskiego, którego prace graficzne również wystawiono na tej wystawie. Jego zdaniem białoruscy malarze wpisali swoją kartę w przedstawieniu II wojny światowej. “Jest to nasz obowiązek, ponieważ tych ofiar, które poniosła Białoruś w latach wojny, nie można zapomnieć” — powiedział Hieorhij Papłauski.


Wielką ekspozycję z okazji 70-lecia zwycięstwa przedstawiono również w Muzeum Narodowym Sztuk Pięknych. Losy sztuki Białorusi w latach czterdziestych XX wieku były ściśle związane z przebiegiem wydarzeń wojennych. Część malarzy była na froncie, niektórych ewakuowano, inni zaś pozostali na okupowanych terenach, niektórzy dołączyli do ruchu oporu. Kolekcji przedwojennej Państwowej Galerii Sztuki (która istniała zanim otwarto Muzeum Narodowe Sztuk Pięknych Repuliki Białoruś) nie zdążono ewakuować, większość dzieł sztuki ukradziono lub zniszczono podczas bombardowań i pożarów.

Mimo ciężkich warunków białoruscy malarze pracowali w latach wojennych. Znaleźli najbardziej dogodne formy przedstawienia rzeczywistości: szkice, rysunki frontowe, plakaty i karykatury, portrety. Po wyzwoleniu Białorusi malarze jeździli po miejscach wydarzeń wojennych, kreowali postacie bohaterów wojny.

Rozkwit tematyki wojennej w białoruskiej sztuce przypada na koniec lat 1940. i trwa do lat 1970. Na tegorocznej wystawie w Muzeum Narodowym Sztuk Pięknych przedstawiono obrazy, grafiki, rzeźby, dzieła sztuki użytkowej poświęcone obronie twierdzy w Brześciu, wyzwoleniu Mińska, postaciom partyzantów i wsławieniu pamięci Bohaterów Związku Radzieckiego, którzy zginęli w latach wojny. Baćka Minaj (Minaj Szmyrou), Mikałaj Hastełła, Leu Dawatar, Alaksiej Danukałau, Kanstancin Zasłonau, Piotr Kalinin, Piotr Kupryjanau, Alena Mazanik, Michaił Silnicki i Dzied Tałasz (Wasil Tałasz) to bohaterzy, których czyn inspirował nie tylko malarzy, ale i pisarzy, kompozytorów, reżyserów teatralnych i filmowych.


W ekspozycji można obejrzeć prace wielu malarzy narodowych Białorusi, takich jak Zair Azgur, Anatol Anikiejczyk, Iwan Achremczyk, Andrej Biembiel, Hauryła Waszczanka, Walancin Woukau, Alaksiej Hlebau, Wiktar Hramyka, Alaksandr Hrube, Leu Humileuski, Maj Dancyh, Jauhien Zajcau, Arlen Kaszkurewicz, Raisa Kudrewicz, Pawieł Maslenikau, Hieorhij Papłauski, Michaił Sawicki, Siarhiej Sielichanau, Uładzimir Scielmaszonak, Wital Cwirko, Wasil Szaranhowicz, Leanid Szczamialou.

Wybitnym reprezentantem surowego stylu jest malarz narodowy Białorus Maj Dancyh, który niedawno ukończył 85 lat. Na każdej wielkiej wystawie są jego obrazy. Maj Dancyh należy do twórców, którzy przyzwyczaili się mówić wprost, głośno, szczerze, zawsze jest wierny sobie, swoim przekonaniom i ideałom. Jego najlepsze prace — obrazy tematyczne, miejskie pejzaże, martwa natura, portrety — wyróżnia przemyślany temat, idea, ciekawe rozwiązanie. Obrazy malarza wyróżnia skala poszukiwań, zrozumiałość wątków i znaczenie treści. A najbardziej na obrazach o tematyce wojennej. “I pamięta świat uratowany…”, “Białoruś — matka partyzancka”, “Na straży pokoju” i inne obrazy należą do złotej kolekcji sztuki narodowej. Obrazy malarza przekazują niepowtarzalną atmosferę epoki, wzniosłość i szlachetność. Maj Dancyh na swój sposób opowiedział o wojnie, pokoju, ukochanym mieście Mińsku, ludziach, którzy są mu bliscy, i co najważniejsze o czasach, w których żyje.

Wystawiono również prace białoruskich twórców, których dotychczas nie było w stałej ekspozycji muzeum, lecz również tworzą latopis artystyczny wojny. Są to Leanid Asiadouski, Piotr Danielija, Abram Krol, Eduard Kufko, Sofia Li, Barys Niapomniaszczy, Walancin Sawicki, Barys Uss, Uładzimir Chrustalou i Jauhien Cichanowicz.


Szeroko przedstawiono różne gatunki: od portretów i pejzaży po obrazy tematyczne. W ciągu kilkudziesięciu lat malarze tworzyli kompozycje alegoryczne i metaforyczne, emocjonalnie i dramatycznie przedstawiali tragiczną i napiętą atmosferę wojennych dni. “Ballada o matce” Leanida Asiadouskiego, “Niezłomni” Witalija Cwirko, “Wytrwać do końca” Jauhiena Zajcawa, “Wrócimy” Alhierda Maliszeuskiego, “Pamięci kolegów” Natana Woranawa, “Maki” Mikałaja Załoznego, “Wspomnienia” Izraila Basawa, “Witebskie wrota” i “Partyzancka madonna” Michaiła Sawickiego, “1941 rok. Nad Prypecią” Wiktara Hramyki, “Moje narodziny” Leanida Szczamialowa, “Przerwanie” Hauryły Waszczanki, “Dziękuję, mamo!” Iwana Reja, “Pieśń o partyzantach” Wasila Sumarowa.

Ekspozycja wystawy “Wielka Wojna Ojczyźniana w sztuce” liczy ponad 60 dzieł sztuki stworzonych w okresie od 1943 roku do 1985 roku, opowiadających o wydarzeniach i zwycięstwie w II wojnie światowej.

Zwycięstwo ostro, nieobojętnie i emocjonalnie przedstawione zostało w twórczości białoruskich malarzy. Ciekawych prac o takiej tematyce jest bardzo wiele. Najlepsze znajdują się w zasobach głównego muzeum kraju. W tych dniach świątecznych muzeum ma co pokazać. Nie przypadkiem nie ogranicza się do jednej ekspozycji. Na sali sztuki białoruskiej lat 1940-1980 zorganizowano wystawę “Wojna i zwycięstwo w twórczości białoruskich malarzy XX wieku”.


W ekspozycji przedstawiono ponad 60 obrazów, grafików i rzeźb poświęconych II wojnie światowej. Są to prace malarzy kombatantów i generacji powojennej: “Portret Mikałaja Hastełły” Andreja Biembiela (1905-1986), “Obrona twierdzy w Brześciu” Iwana Achremczyka (1903-1971), “Mińsk. 3 lipca 1944 roku” Walancina Woukawa (1881-1964), “Partyzancka madona” Michaiła Sawickiego (1922-2010), “Nad Prypecią” Wiktara Hramyki (1923), “Pragnienie” Arlena Kaszkurewicza (1929-2013), “Martwa natura z tulipanami” Leanida Szczamialowa (1923) i innych. Hlubą kolekcji są obrazy namalowane w latach wojennych.

Warto zwrócić uwagę na to, że ekspozycja “Wojna i zwycięstwo w twórczości białoruskich malarzy XX wieku” będzie czynna w ciągu roku. Wystawa na pewno wzbudzi zainteresowanie. Pokazuje odwagę i ofiarność, czyn bohaterski ludzi, dzięki którym żyjemy. I dzięki którym mamy dziś wielkie święto — 70-lecie zwycięstwa.


Obie wspomniane wyżej wystawy poświęcone są życiu, jego szczególnej wartości. Pamięć nie powinna gasnąć. Nie przypadkiem w Muzeum Sztuk Pięknych wystawino również obrazy młodych malarzy, którzy przedstawili na swój sposób, nie mniej emocjonalny, spojrzenie na wydarzenia wojny, w oparciu o wpomnienia ojców i dziadków.