Пакідаць састарэлых бацькоў на клопат дзяржавы — наша новая нацыянальная рыса?
Нядаўна з вуснаў мі-ністра працы і сацыяльнай абароны прагучала інфармацыя аб тым, што ва ўрад накіраваны прапановы аб пераглядзе падыходаў да афармлення пажылых лю-
дзей у дамы-інтэрнаты. Прапануецца, у прыватнасці, прымаць у дамы састарэлых з 65-гадовага ўзросту і ўвесці плату за пражыванне для тых, хто перад адпраўкай у інтэрнат падарыў кватэру або дом сваякам. Мяркуецца, што гэтыя меры прымусяць гэтых самых сваякоў (а ўсё часцей гэта родныя дзеці і ўнукі) моцна задумацца, перш чым ускласці клопат аб сваіх бацьках на плечы дзяржавы...
Што ж, прапановы (асабліва апошняя) пахвальныя і разумныя. Магчыма, калі яны будуць прыняты, гэта і стане першым крокам вяртання нашага грамадства да спрадвечных каштоўнасцей, якімі так любім пахваліцца перад іншымі, расказваючы, якія мы чалавечныя, чулыя, талерантныя. Аказваецца, толькі на словах, інакш дзяржава не задумвалася б, як рублём (у сённяшні час гэта самы дзейсны спосаб) прымусіць дзяцей саміх клапаціцца аб сваіх састарэлых бацьках.
Ведаю, у тых, хто ад-
правіў роднага чалавека ў прытулак скрухі і неспатольнай крыўды (а якім бы клопатам і ўвагай персанал ні акружаў старых, якія б ні былі бытавыя выгоды ў тым доме, для большасці яно так і ёсць), знойдзецца нямала тлумачэнняў, чаму яны — здаровыя, працаздольныя — так паступілі. Маўляў, “нямоглага бацьку ці маці не было з кім пакінуць, а з работы мяне хто адпусціць”. Ці “сын ажаніўся, нарадзіўся ўнук, і ў невялікай кватэры стала цесна, а ў вёску старога ўжо аднаго не адправіш, дый хата там зусім схуднела, толькі і вартая, што на лецішча, дзе добра хіба шашлыкі на выхадныя пасмажыць”. Або “мама сама так захацела, сказала: што я вам, дзеткі абузай буду, кожны дзень аб гэтым прасіла, ці ж можна было ёй адмовіць?..”
І ўсё так правільна, усё так лагічна, што можна са спагадай уздыхнуць і нават праслязіцца. Праўда, калі ніколі дагэтуль у дом-інтэрнат для пажылых людзей не зазіраў. Бо там праз аконныя шыбы глядзяць вочы, у якіх і пражытае нялёгкае жыццё, і нявыплаканыя слёзы і — галоўнае — такое чаканне, такая надзея, што з’явіцца на сцежцы родная постаць. Бо там абавязкова раскажуць гісторыю пра бабулю, якая нават тыя невялікія грошы ад сваёй пенсіі, што выдаюць на рукі, не траціць, каб купіць лішнюю цукерку, а акуратна складае ў вузельчык пад падушку, каб аддаць унуку, калі ён прыедзе. А ўнук прыяз-
джае раз у год, хоць жыве зусім побач, і не хоча тых грошай браць, пагардліва кідаючы нешта кшталту: схавай свае капейкі, навошта мне яны! І з’язджае на новай машыне, якую купіў за бабчыну дыхтоўную хату ў прэстыжным прыгарадзе...
І справа тут нават не ў парушэнні чацвёртай запаведзі Божай, бо, каб разумець, што ты гэта парушаеш, трэба як мінімум гэта ведаць; мы ж пакуль што толькі пакутліва стараемся ўспомніць забытае за семдзясят з лішнім год. Але калі мы пазбавіліся адчування Роду, пераемнасці пакаленняў — а менавіта на гэтым спрадвеку трымалася наша грамадства? Мы заўсёды былі добрыя да хворых, няшчасных, выгнаннікаў, менавіта ў беларусаў яны знаходзілі падтрымку і прытулак. Але ў нас да нядаўняга часу ніколі не было ўстаноў для кінутых бацькоў і кінутых дзяцей. Таму што было цвёрдае неаспрэчнае разуменне: бацькі, дзеці, блізкая і нават далёкая радня — самая вялікая каштоўнасць, самая трывалая апора.
Цяпер мы — самі па сабе: упэўненыя, самастойныя гаспадары жыцця. Прынамсі, гэта мы так думаем. Жыццё ж раней ці пазней жорстка вучыць і расстаўляе ўсё на свае месцы. І аднойчы па дарозе дадому з такой патрэбнай і цікавай працы мы ловім сябе на думцы, што дома, хоць там і поўна народу, ніхто нас не чакае. Ці на выхадныя невядома адкуль раптам з’яўляецца неадольнае жаданне: паехаць пахадзіць басанож каля бацькоўскай хаты, як калісьці ў маленстве. І ты гатовы ад роспачы аб сцяну галавой біцца, бо такой магчымасці ў цябе няма і не будзе ніколі ў жыцці, бо ты назаўсёды абкрадзены ў нечым вельмі важным, бо хата ўжо прададзена чужым людзям, бо ты памяняў гэта шчасце на новую еўрамэблю ці футра ў шафе... Або, прыехаўшы на тую ж бацькаўшчыну, дзе нас чакалі з усіх дарог і заўсёды (а мы не надта спяшаліся), патаптаўшы ў зарослым садзе нікім не пазбіраныя яблыкі, разумеем раптам, што такое непапраўна позна. І стаім у маўклівай роспачы на кладах над дарагімі магіламі, а ў скроні б’юцца словы, якія мы павінны, павінны былі сказаць самым родным людзям, але так і не сказалі... Або раніцай прачынаемся і чуем тое, што не павінны былі чуць: дачка і зяць дамаўляюцца ўгаварыць вас паехаць у дом-інтэрнат, “бо бабулі ж, памятаеш, там няблага было, яна ніколі не скардзілася...”
Жыццё нас вучыць, толькі спасцігаем мы гэту навуку марудна і неахвотна. Можа, і сапраўды, хутчэй атрымаецца навучыць нас рублём, калі праўду кажуць, што, нават калі размова заходзіць аб маралі і спрадвечных каштоўнасцях, — гэта ўсё роўна самы дзейсны спосаб?
Мы сёння з гордасцю гаворым пра тое, што ў краіне хутка не будзе патрэбы ў дзіцячых дамах, бо кожнае дзіця знойдзе сваю сям’ю. Але пакуль у дамах састарэлых праз шыбы глядзяць з надзеяй і скрухай вочы старых, якія чакаюць сваіх дзяцей і ўнукаў, ганарыцца нам, такім чалавечным, чулым, талерантным асабліва няма чым.
Ці вы думаеце інакш?
