Прадпрымальнікі з краін ЕАЭС лічаць, што долар пакуль для іх больш выгадны ў разліках, чым нацыянальныя валюты.
Рыначны курс
У эканоміцы ёсць тэорыя вялікай колькасці грошай, якія выкарыстоўваюцца паралельна. Пра гэта загаварылі яшчэ на заранку капіталізму. Праўда, 500 гадоў таму лічылася, што паступова рэальна ацэненыя і больш надзейныя грошы выцясняюць пераацэненыя. І быццам бы ўсё ў выніку становіцца добра. Але рэальнасць паказала, што людзі хітрэйшыя за нейкія тэорыі. У выніку ўсе хацелі плаціць «дарагімі» грашыма, а атрымліваць у якасці плацяжоў больш надзейныя купюры.
Сітуацыя змянілася ў XX стагоддзі, калі пры плаваючым рыначным курсе валют перавагу ў разліках атрымалі тыя грошы, якія нясуць у сабе менш выдаткаў. Адсюль выйшла і сусветная «даларызацыя» — выкарыстанне ў якасці меры вартасці, сродку разліку і абарачэння, а таксама ашчаджэння замест нацыянальнай валюты замежных грашовых адзінак.
Статус-кво, які склаўся шмат гадоў таму, ужо вельмі цяжка пахіснуць. А спрабуюць многія. Адзін з галоўных ачагоў супраціўлення доларавай залежнасці зараз сканцэнтраваны ў Еўразійскім эканамічным саюзе. Вось толькі асноўнае апалчэнне гэтага супраціўлення складаюць палітычныя сілы, а не бізнес, які павінен у першую чаргу быць гатовы да змен.
Iнтэрнацыянальны долар
Так, долар застаецца дамінуючай валютай пры аплаце тавараў і паслуг паміж дзяржавамі ЕАЭС, выключаючы Расiю (дзе ўдзельная вага расійскага рубля павялічылася за апошнія 6 гадоў з 56 да 75%). Таму ад 50 да 80% плацяжоў у розных напрамках прыпадае менавіта на «амерыканца». Цэнтр інтэграцыйных даследаванняў (ЦІД) Еўразійскага банка развіцця паспрабаваў высветліць у бізнеса, чаму так адбываецца.
Калі ўзяць агульную статыстыку, то ўсё не так дрэнна. Разлікі паміж краінамі ЕАЭС у расійскіх рублях складаюць больш за 69 мільярдаў долараў, у еўра — каля 5, у доларах — 18 мільярдаў.
Аднак для ўзмацнення ролі нацыянальных валют, на думку прадпрымальнікаў з пяці краін саюза, яшчэ шмат чаго не хапае. Амаль 70% апытаных паказваюць на высокія валютныя рызыкі. Палова рэспандэнтаў згадвае і пра банальную звычку — не хочацца ламаць бізнес-практыкі, якія ўжо склаліся. Амаль столькі ж бізнесменаў канстатуюць адсутнасць эканамічных стымулаў выкарыстання нацыянальных валют замест рэзервовых.
Можна зрабіць выснову, што рэгулятарна-наглядныя перашкоды не з’яўляюцца сур’ёзнымі бар’ерамі. Асноўныя прычыны, якія перашкаджаюць узмацненню ролі нацыянальных валют ва ўзаемаразліках паміж дзяржавамі — членамі ЕАЭС, маюць макра- і мікраэканамічную прыроду:
— Гэта больш высокія транзакцыйныя выдаткі, нізкая ліквіднасць у параўнанні з доларам, няўстойлівасць валют ЕАЭС да знешніх шокаў, высокія інфляцыйныя чаканні і нявызначанасць адносна перспектыў расійскай эканомікі.
Эксперты ЦІД кажуць пра тое, што зменяць сітуацыю толькі паляпшэнне інвестыцыйнага клімату, паглыбленне падзелу працы і дыверсіфікацыя эканомік, фарміраванне транснацыянальных карпарацый, якія працуюць на еўра-зійскай прасторы. Акрамя таго, неабходны сумесныя інвестыцыйныя праекты і развіццё адзінага фінансавага рынку.
Але сказаць прасцей, чым зрабіць. Такія парады даюцца эканамістамі ўжо даўно. Але рэальна нічога практычна не мяняецца з тых часоў, як быў утвораны ЕАЭС. Хаця аднекуль у бізнеса ёсць аптымізм у гэтым пытанні: 59% рэспандэнтаў чакаюць павелічэння ролі нацыянальных валют ва ўзаемаразліках. Толькі 17,4% лічаць, што іх роля паменшыцца.
Сваё i чужое
Разлікі ў нацыянальных валютах здольныя прынесці адразу некалькі важных пазітыўных эфектаў. Да прыкладу, па словах экспертаў, з’яўляецца магчымасць вызначэння курсавых суадносін нацыянальных валют напрамую, а не ў пераліку праз крос-курсы з рэзервовымі валютамі. Гэта прывядзе да павышэння ступені ліквіднасці адпаведных рынкаў.
Акрамя таго, для экспарцёраў і імпарцёраў могуць быць ліквідаваны непажаданыя валютныя рызыкі, а таксама зменшаны транзакцыйныя выдаткі, звязаныя з неабходнасцю правядзення двухбаковых пагадненняў куплі-продажу рэзервовых валют, у якіх па-ранейшаму намінаваныя многія гандлёвыя і інвестыцыйныя здзелкі ва ўзаемным абароце.
Наяўнасць дадатковага знешняга попыту на нацыянальныя валюты стабілізуе іх курсы і павышае фінансавую стабільнасць. Нарэшце, разлікі ў «сваіх» валютах ствараюць дадатковыя магчымасці для бізнесу нацыянальных фінансавых арганізацый.
Але ёсць і негатыў. У ЦІД упэўненыя, што не варта забываць таксама пра спадарожныя рызыкі і магчымыя негатыўныя наступствы:
— Інтэрнацыяналізацыя грашовай адзінкі можа змяншаць эфектыўнасць грашова-крэдытнай палітыкі ўнутры краіны, прыводзіць да празмернага ўмацавання нацыянальнай валюты, а таксама дэстабілізаваць унутраны фінансавы рынак у выніку рэзкіх змяненняў патокаў капіталу нерэзідэнтаў. Аднак перавагі выкарыстання нацыянальных валют замест рэзервовых у міжнародных здзелках прынята лічыць больш важкімі, чым названыя рызыкі.
