З Машэравым па нябесных дарогах

Мы пабывалі тады ва ўсіх абласных цэнтрах, сустракаліся з моладдзю і ветэранамі. У кожную хвіліну я адчуваў, што разам з намі актыўна і зацікаўлена ўдзельнічае ў агітпералёце паважаны лётчык Віктар Мялешын. Мы ўсе ведалі, што ён возіць самога Машэрава, па тым часе першую асобу Беларусі, і як бы крыху пабойваліся яго, асцярожнічалі з ім. Але добрая і шчырая ўсмешка лётчыка, простая, наросхрыст душа вельмі хутка ўмацавалі ў пілоцкім і пасажырскім экіпажах поўны давер і сяброўскія адносіны.
Праз шмат гадоў, напярэдадні юбілею Пятра Машэрава, мы сустрэліся з Віктарам Васільевічам Мялешыным, і я задаў яму некалькі пытанняў, якія не паспеў задаць тады, у агітпералёце.
— Скажыце, Віктар Васільевіч, як вы трапілі паветраным перавозчыкам урадавага самалёта?
— Было гэта ў той час, калі ўсе мы спявалі песню: “Мой адрес не дом и не улица, мой адрес — Советский Союз”. Я нарадзіўся ў Сібіры ў сям’і партыйнага работніка і настаўніцы. Закончыў школу, лётнае вучылішча, служыў у арміі. А падчас скарачэння ваенных кадраў выбраў сваім новым адрасам Беларусь. Спачатку лятаў другім пілотам, пасля камандзірам пасажырскага самалёта Іл-14. Праз дванаццаць гадоў лётнай практыкі мне даверылі галоўны самалёт рэспублікі.
— Як гэта адбылося?
— Здаецца, усё проста. Падышоў да мяне камандзір нашай эскадрыллі і сказаў: “Віктар, твой экіпаж лепшы, трэба перавучвацца лятаць на Як-40. Гэта самалёт Саўміна, на ім будуць лятаць кіраўнікі партыі і ўрада”. Я ўзяў пад казырок. І пачалі мы з экіпажам абжываць новы самалёт. Трэба было мець пяцьсот гадзін палётаў. І мы “набівалі руку і вока”, як кажуць, дзень і ноч...
— Ці помніце першы палёт з Пятром Міронавічам Машэравым?
— Як жа, помню. Ляцелі з Унукава ў Мінск. Я даклаў яму пра гатоўнасць экіпажа і самалёта, пра надвор’е на трасе. Ён паздароўкаўся з намі ўсімі за руку. Скупа ўсміхнуўся: “Паехалі”. Яму спадабаліся і самалёт, і наша праца. З таго дня наш лайнер стаў планетным, усесаюзным, не ведаў межаў...
— Ваша першае ўражанне ад сустрэчы з Пятром Машэравым?
— Яно было вельмі моцным, узрушаным. Праз гады праношу памяць пра Пятра Міронавіча як чалавека душэўнага, добрага і глыбока інтэлігентнага. Вельмі любіў людзей і родную Беларусь. Часта ў салоне гаварылі па-беларуску, асабліва калі ляцела яго сям’я. Былі на борце і пісьменнікі, і вучоныя, і мастакі...
— Куды звычайна ляталі?
— Падчас пасяўной і ўборкі аблётвалі амаль усе палеткі Беларусі. Рабілі дзве аднолькавыя карты: для лётчыкаў і для Пятра Міронавіча. І дакладвалі яму, дзе ляцім. Палёты выконвалі на абмежавана малой вышыні і хуткасці. Пасля прыпынку ў нейкім аэрапорце першы сакратар ЦК КПБ перасаджваўся ў машыну і ехаў па калгасных палетках, праводзіў нарады. Часам нам аддаваў свой лімузін, мы ехалі адпачываць у гасцініцу, а ён садзіўся ў машыну старшыні калгаса. Былі ў нас і далёкія маршруты. Пабывалі ў сталіцах усіх саюзных рэспублік, ва ўсіх гарадах Беларусі...
— Як вы адчувалі сябе ў такіх паездках?
— Вельмі ўсё было проста і даверліва. Абедалі звычайна за адным сталом з пасажырам нумар адзін. Аднойчы ў Белавежскай пушчы нам дазволілі схадзіць у грыбы. Пётр Міронавіч убачыў мой абутак, здзівіўся: “Гэта вы ў лакіроўках сабраліся ў лес?” І вынес мне свае боты з цёплым мехам. Пасля пацікавіўся, колькі сабралі грыбоў, ягад... Аднаго разу ляцелі па Віцебскай і Магілёўскай абласцях у навальніцу. Калі прызямліліся, я спытаў у Пятра Міронавіча: “Вы, напэўна, стаміліся лятаць?” А ён адказаў: “Калі б у вас хапіла паліва, я б яшчэ гатоў ляцець. Я не стамляюся ў вашым самалёце...” Мы здзіўляліся, у паездках Пётр Міронавіч працаваў па 14—15 гадзін...
— А ці ўсе пасажыры вашага самалёта былі такімі добрымі, працавітымі?
— Вельмі адказных людзей вазілі. Але былі пасажыры, якія запомніліся крыху па-іншаму. Прывезлі аднойчы нейкага намесніка міністра ў Полацк. Ён за папку і ў машыну. Я наўздагон пытаю: “Калі назад ляцім?” Буркнуў: “Вечарам”. Гэта ж не адказ. Нам трэба дакладна ведаць, калі вылятаем, узгадніць палёт з проціпаветранай абаронай, “заказаць” надвор’е...
— А што рабілі, калі пасажыру нумар адзін трэба ляцець, а надвор’е не дазваляла?
— Ой, быў адзін выпадак, які асеў у сэрцы на ўсё жыццё. Мы прыляцелі забраць Пятра Міронавіча з Белавежскай пушчы. Надвор’е было хісткім. З Заходняй Еўропы ішоў цыклон. Я ўсю ноч не спаў. Сачыў, як рыхтавалі ўзлётную паласу, сазвоньваўся з сіноптыкамі. Раніцай правялі высокага госця з Кубы — Рауля Кастра. Ён ляцеў на вялікім самалёце ў Ташкент. Трэба і нам па графіку ўзлятаць, але я атрымаў звесткі, што буран можа нас нагнаць у дарозе. Прапанаваў Пятру Міронавічу перачакаць пару гадзін. Ён як бы і пагадзіўся, але яго таварышы сказалі, што надзейней ехаць машынамі. Тое іх вяртанне ў сталіцу было апошнім для Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета Сурганава і генерала Бяды. Пра аўтакатастрофу мы даведаліся, калі прыляцелі паражняком у Мінск...
— Цяпер у нашай сталіцы ёсць вуліца Машэрава, Сурганава, Бяды. Ці бываеце там?
— Бываю, калі выпадае час, але вельмі хвалююся. У маёй душы гэтыя вялікія людзі заўсёды як жывыя. Не магу ўявіць, што памяць аб іх калі-небудзь згіне. За восем гадоў былі сотні паездак з Пятром Міронавічам Машэравым. Я быў сведкам, як людзі праяўлялі да яго сваю шчырую любоў. Часта падыходзілі і да нас, лётчыкаў, казалі: “Як жа нам, беларусам, пашанцавала з такім кіраўніком”. Прайшло ўжо шмат гадоў пасля нашага апошняга палёта, а я і цяпер чую клапатлівы голас Машэрава: “Ну што, камандзір, паляцім?” — “Паляцім, Пётр Міронавіч”. І я прадаўжаю свой жыццёвы “палёт” з добрай памяццю пра слаўнага сына Беларусі — Героя Савецкага Саюза, Героя Сацыялістычнай Працы Пятра Міронавіча Машэрава.
13 лютага П.М.Машэраву споў-нілася б 90 гадоў. Хай аповед лётчыка Віктара Мялешына стане народным напамінам усім, хто ведаў былога кіраўніка Беларусі, хто праносіць у сваім сэрцы добрую памяць аб ім.