Miasteczko Klimowicze jest centrum rejonu Klimowiczskiego, ktуre zamieszkuje 16.000 mieszkańcуw. Znajduje się na południowym zachodzie od centrum obwodowego — Mohylewa. Drogi samochodowe łączą go z Kryczewem, Hotymskiem i Kostiukowiczami. Pierwsza wzmianka w źrуdłach pochodzi z wieku XIV. Od wieku IX do XIII ziemie Klimowicz wchodziły w skład Rusi Kijowskiej, natomiast od połowy wieku XIII była to już część Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przodkami mieszkańcуw Klimowicz były słowiańskie plemiona Radzimiczуw, ktуre w wiekach VIII–IX osiedlaŁy się wzdłuż rzek Soż i Dniepr oraz ich dopływуw. W roku 1806 w Klimowiczach znaleziono największy skarb monet starożytnych, ktуry zgodnie z przypuszczeniami zakopano w 2 roku n.e. Po raz pierwszy odkryłem dla siebie Klimowicze, kiedy trafiła mi do rąk książka wspaniałego kryczewskiego krajoznawcy-historyka Michała Mielnikowa “Nasz kraj szedł drogą stuleci”. Pуźniej osobiście odwiedziłem te strony. Historia Klimowicz jest ściśle związana ze szlacheckimi rodami Osmołowskich, Bieleckich oraz Gołyńskich, ktуrzy władali nimi w rуżnym czasie. Natomiast prawa miejskie miasteczku nadano w roku 1777 — wtedy Klimowicze zostały centrum powiatowym Imperium Rosyjskiego. Na godle Klimowicz widnieje złota pszczoła na niebieskim tle, powstało ono w roku 1781. Prawdopodobnie miasto rozwinęłoby się bardziej, gdyby pod koniec wieku XIX bliżej go znalazłyby się tory kolejowe. Zbudowano rуwnież drogi wojskowo-komercyjne, handlowe oraz pocztowe. W księdze pamiątkowej guberni Mohylewskiej znajdują się dwa ciekawe dokumenty — zapoznają nas z mieszkańcami guberni. Można się z nich dowiedzieć, jak na prowincji działała poczta: są tam notatki o jej otrzymaniu i wysłaniu do oddziałуw powiatowych. W części poświęconej poczcie klimowiczskiej czytamy: “Pocztę z Mohylewa odbiera się we wtorki i soboty o 6 po południu, wysyła się zaś do Mohylewa w czwartki i niedziele o 4 po południu. Zbieranie listуw do wszystkich miejscowości odbywa się w niedziele i czwartki do pуłnocy…”. Drugi dokument to wykaz wydań prenumerowanych w guberni Mohylewskiej w roku 1900.
Co czytali i prenumerowali mieszkańcy Klimowicz i okolic? Wśrуd dziennikуw pierwsze miejsce zajmują “Birżewyje nowosti” (“Wiadomości z giełdy”) (253 egzemplarzy), zaraz po nich są “Swet” (“Świat”) (63), “Syn oteczestwa” (“Syn ojczyzny”) (14), “Prawitelstwennyj westnik” (“Dziennik Rządowy”/ (15), “Nowoje wremia” (“Nowe czasy”) (7) oraz “Nowosti” (“Wiadomości”) (2). Wśrуd tygodnikуw największą popularnością cieszyła się “Niwa” (88 prenumeratorуw), “Senatskie wedomosti” (“Wiadomości senackie”) (46) oraz “Rodina” (“Ojczyzna”) (44). “Niedela” (“Tydzień”) miał 6 prenumeratorуw, “Cerkownyj westnik” (“Dziennik cerkiewny”) — 3. “Istoriczeskij westnik” (“Dziennik historyczny”) prenumerowała tylko jedna osoba. Tylko 6 osуb czytało “Westnik inostrannoj literatury” (“Dziennik literatury obcej”). Jednak nie wyciągajmy wnioskуw o wykształceniu i poziomie inteligencji mieszkańcуw tych ziem tylko na podstawie informacji pocztowych. Już od roku 1910 w Klimowiczach działały dwa gimnazja — męskie i żeńskie. I w gimnazjum męskim prenumerowano 29 czasopism, a biblioteka liczyła 2476 pozycji książkowych. Była rуwnież biblioteka głуwna — z zasobem liczącym 3380 pozycji, a więc po ulicach Alejowej, Baszmacznej, Woskresieńskiej, Dworiańskiej i innych chodzili ludzie nie mniej wykształceni niż potomkowie szlachty. Co więcej, po ulicach Klimowicz spacerowali ludzie trzeźwi, ponieważ w roku 1900 miejska rada pełnomocnikуw uchwaliła zakaz publicznego spożycia alkoholu w centrum miasta. “Na obrzeżach zaś zakaz rozprzestrzenia się na alkohole spożywane w odległości nie bliżej niż sto sążni od sklepu z alkoholami”.
Nazwy klimowiczskich ulic obecnie są inne: odzwierciedlają historię wspуłczesną — Internacjonalna, Sowiecka, Komunistyczna, Socjalistyczna, 50lecia Października, Kirowa.
W związku z wykształceniem, poziomem inteligencji i ogуlnym rozwojem miasta przytoczę cytat z badania nauczyciela męskiego gimnazjum powiatowego Sergieja Jarosławcewa pt “Miasto Klimowicze w guberni Mohylewskiej”: “W porуwnaniu z innymi miastami powiatowymi Klimowicze charakteryzują się większą liczbą osуb wykształconych. Oprуcz typowych dla powiatu instytucji znajduje się tu zarząd akcyzowy 3. okręgu liczący wielu pracownikуw — podlegają mu powiaty Klimowiczski, Mścisławski oraz Czerykowski. Jest dwуch naczelnikуw ziemskich oraz inspektor szkуł publicznych. Ale najbardziej znaczącym wydarzeniem w społecznym życiu Klimowicz było otwarcie w mieście męskiego i żeńskiego gimnazjуw rządowych”. I dalej: “Otwarcie dwуch nowych ośrodkуw kształcących…wywarło swуj wpływ na materialnej sytuacji miasta. Obydwa gimnazja z łącznym składem osуb naucząjących i uczących się wynoszą w Klimowiczach rocznie
100 000 rubli. To natychmiast wpłynęło na rozwуj handlu, zaczęto budować lepsze sklepy, poszerzać stare i otwierać nowe. Wskutek wzmożonego popytu ceny na mieszkania wzrosły dwa — trzy razy, stąd też wzrost cen na domy i ziemie na terenie miasta. Wszędzie powstawały nowe place budуw, pojawiła się nawet nowa ulica. Powszechne budownictwo spowodowało podwyższenie opłat za pracę budowniczych…”
Mimo konsekwencji Drugiej wojny światowej w wyglądzie Klimowicz nadal odbija się pamięć historyczna. Najbarwniejszym zabytkiem jest prawosławna cerkiew Michajłowska, ktуra została zbudowana w połowie XIX wieku. Założone tutaj ponad dwadzieścia lat temu muzeum świadczy o tym, że w Klimowiczach ludzie też wiedzą, czym jest patriotyzm. W muzeum przechowuje się rękopisy tutejszych krajoznawcуw Franciszka Osmołowskiego i Władimira Szewerdo. Swуj wkład do zapisanej historii Klimowicz wnoszą rуwnież inni klimowiccy krajoznawcy.
Weronika Smiejanowicz.
Widokуwki z kolekcji
Władimira Lichodiedowa
