— Тат, а тат, а чаго гэта, як цётку Юлю на могiлкi везлi, то на дарогу яловыя лапкi кiдалi?
— Каб цётцы мякка спаць было, сынок.
— А што, тат, яна паспiць i зноў да нас прыйдзе?
— Прыйдзе, сынок, прыйдзе...
— Не, тат, не прыйдзе яна больш.
— Чаму гэта, сынок?
— Вунь дзеда Хвядоса на могiлкi завезлi – год ужо прайшоў, а ён усё не прыходзiць...
Вёска наша вялiкая, лiчы, двароў дзевяцьсот будзе, а мо i ўся тысяча, хто ведае. У сельсавеце ўсё ж павiнны ведаць, але я так нiколi i не пацiкавiўся. У бацькi, праўда, пытаў, але ён таксама не ведае. “Недзе каля гэтага, — кажа, — а калi не, то ненамнога i менш”.
Кiламетраў на сем разбеглася Крывiчоўка. Да Буды, райцэнтра нашага, i то менш iсцi, чым па вёсцы з канца ў канец. I столькi вулiц у ёй ды завулкаў розных, што ёсць такiя куточкi, дзе я за ўсё жыццё сваё так нi разу i не быў.
Гэта ж не жартачкi, цягнiк у нашай вёсцы два разы прыпынак робiць. А ўсё роўна ёсць вулiцы, да якiх ад станцыi яшчэ пехатой кiламетры тры таптаць прыходзiцца. Ды не спыняцца ж цягнiку з-за iх яшчэ раз. Ён i так ледзь сунецца з-за прыпынкаў гэтых.
Спачатку прыпынкi так i называлiся: “Крывiчоўка першая”, “Крывiчоўка другая”. Але блытанiна ўзнiкла. Крывiчоўцы, хаця iх i зусiм не называй, усё роўна свой прыпынак ведаюць, не выйдуць там, дзе не трэба. А вось калi да каго госцi едуць, то тут i прамахнуцца нядоўга.
Вось тады i перайначылi “Крывiчоўку другую” ў “Качанаўку”, хаця чаму iменна “Качанаўка”, а не “Буракоўка”, напрыклад, нiхто таго не ведаў. Нiчога падобнага з такой назвай паблiзу не было. Проста першае, вiдаць, што ўзбрыло камусь з чыгуначнага начальства ў галаву, i стала назвай прыпынку. Казалi, аднак, што нiбыта ў чалавека таго, якi назву даваў, у гады вайны вёску родную з сям’ёй разам спалiлi фашысты. I называлася яна быццам Качанаўкай. Пасля вайны так i не адрадзiлася. Вось i рашыў ён такiм чынам хоць назву тую вярнуць. Можа, яно i сапраўды так, хто ведае...
“Дзень добры, сынок!
Рашыла вось напiсаць. Ты ўжо выбачай, што пiшу рэдка. Можа, калi б i часцей напiсала, ды ўсё з-за Ленкi Галкiнай некалi. Дужа ж яна ўраднючая, не паспееш куды адвярнуцца, як абавязкова шкоду знойдзе. То мiскi са стала паскiдае, то ў вядро, дзе свiнням мяшаю, рукамi па самыя вушы залезе, то аб чыгуны ўся выпацкаецца. Ды што табе гаварыць пра ўсё гэта, сынок, ты ж i сам добра знаеш, сам бачыў, якая яна ўраднючая.
Галка перайшла на другую работу, там, кажуць, садзiк свой ёсць, можа, скора i забярэ Ленку ад мяне. Тады хоць трохi пасвабаднее, бо цяперака я звязана з ёй па руках i нагах. А падумаць, то i скушна будзе, неяк ужо прывыкла я да яе. Вунь, летам, як Галка ў водпуску была, то Ленку з сабой у Жлобiн звезла на месяц, дык я тут чуць з ума не сышла.
Мы, сынок, усе жывы i здаровы, чаго i вам жалаем. Пецька дамоў прыязджае рэдка. Першы год, калi паступiў толькi, кожную нядзелю ездзiў, не было нядзелi, каб дома не пабыў. А цяперака, бывае, i месяц пройдзе, i паўтара, а ён дахаты не паказваецца. Хоць бы ўзяць чаго паесцi заехаў, ды i грошай, глядзi, якую б сотню дала, а то ж, можа, i галодны там сядзiць. Будзе табе калi званiць, дык ты там ужо прысрамi яго, можа, цябе хоць паслухае.
Жанiцца яшчэ ўродзi не думае, хаця хто яго ведае. Хiба вы кажаце ўсё матцы? I ты ж такi быў. Тады толькi i прызнаўся, калi заяву з Жанкай падалi.
Дома, сынок, у нас усё добра. На зiму сена на карову накасiлi. Цяперака б дроў расстарацца. Сцёпка-ляснiк абяцаў даць два вазы, ды яшчэ б з воз якi самi нарэзалi. Торфу леташняга з паўмашыны засталося, глядзi б, i хапiла.
Я рада за цябе, сынок, рада, што ўсё ў вас з Жанкай добра. I што Сярожка не хварэе, рада. А то я ўсё за яго валнуюся. Якi ён там цяпер, хоць бы прывезлi калi паказаць. Сама ж, пакуль Ленка будзе, наўрад цi выберуся калi.
Праўда, сынок, Галка журнал нядаўна прывозiла, дзе твой расказ пра дзядзьку Iвана напячатаны. Мне расказ твой панравiўся, пасмяялiся ўволю. Асаблiва ў тым месцы, дзе дзядзька сватацца да цёткi Васiлiны хадзiў, i як яна яго пратурыла нi з чым. А бацька штосьцi моршчыўся ўвесь час i лаяўся. Дзе гэта, кажа, ён бачыў, каб у копанцы нашай пудовых шчупакоў лавiлi? Iмi там, кажа, ужо трыццаць гадоў, як не пахне. I яшчэ, кажа, што выпадак, пра якi ты напiсаў, зусiм не з Iванам быў, а з дзядзькам Цiмохам, суседам нашым, i цётку тую не Васiлiнай звалi, а Марфай.
Галка яму, было, пыталася ўталкаваць, што гэта ж художасцвенны расказ i ў iм неабавязкова, каб усё праўда было, а ён i слухаць не захацеў. Па мне, кажа, художасцвенны цi не художасцвенны, а калi ўзяўся пiсаць, то выдумляць нечага. Пiшы, як яно ў жыццi ёсць. На тое ён, маўляў, i расказ, каб усё – як у жыццi. Адным словам, так яна яго i не ўбядзiла. Пераблытаў, кажа, усё ты, сынок, i факты сказiў. А заадно i журнал той лаяў, у якiм ты напячатаны. Там, кажа, тожа такiя, як ён, сядзяць. Не, што б праверыць, дык, што iм сунуць, усё i пячатаюць. За што толькi, кажа, грошы людзям плацяць.
Вось так, сынок. А можа, ты i сапраўды нiчога выдумляць не хацеў, можа, i сапраўды наблытаў мiма волi сваёй. А ўсё ад таго, пэўна, што дома рэдка бываеш, пазабыў многае. Так што не палянуйся, сынок, выберы якi дзянёк i падскоч. Заадно б, можа, i Сярожку прывёз. Дужа ж я даўно ўжо не бачыла яго. Сам не можаш, дык хоць бы Жанка калi прыехала з iм. А то i памру, не пабачыўшы.
Ну, сынок, буду, вiдаць, закругляцца. Ленка вунь прачнулася, трэба бегчы, пакуль з калыскi не вывалiлася.
Перадавай там прывет Жанцы, сватам. Сярожку за мяне крэпенька пацалуй. Не забыў ён там яшчэ бабу?
Ждзём з бацькам вас у госцi”.
Спыняецца цягнiк. Тры хвiлiны стаiць на прыпынку, а потым зноў у дарогу – толькi колы тахкаюць.
Вось я i дома.
Вiтаюцца землякi, шэпчуцца дзяўчаткi, насцярожлiва пазiраючы ў мой бок: цi не слухаю? Мiлыя мае дзяўчаткi, не бойцеся, шапчыцеся смела. Я ўсё роўна не ўспомню, чые вы. Без мяне вы выраслi, без мяне.
Як шмат тут перамен без мяне адбылося, мая вёска, Крывiчоўка мая родная! Хiба што i засталiся без змен адны могiлкi. Па-ранейшаму на тым жа самым месцы, узбоч дарогi, што вядзе мяне да матчынай хаты. Сама дарога – i тую не пазнаць; яшчэ ж на маёй памяцi тут, ля моста, вясной, калi з палеткаў сыходзiў снег, цi ў непагадзь наўрад цi на якiм трактары прабрацца можна было, не кажучы пра машыну, а цяпер вунь глядзi, вясна ў самым разгары, а мiма праносяцца, сiгналячы, iншамаркi. Узнялася насыпам дарога над полем, асфальтавы панцыр на сябе нацягнула. Што ёй цяпер дажджы, самыя пралiўныя няхай!
Па гэтай, не, дакладней, па той яшчэ, гразкай, дарозе прывезлi мяне з раддома, па той дарозе некалi худы i маленькi, як зараз помню, сiвы конiк вёз на могiлкi маю бабулю Маню. I кiдалi на дарогу яловыя лапкi. Уся дарога была ўсыпана iмi. Многае забылася, а вось тыя лапкi чэпкая дзiцячая памяць захавала i па сёння.
Пасля, прыязджаючы дамоў i iдучы мiма могiлак, я не раз бачыў на дарозе яловыя лапкi. I, бачачы iх, балюча сцiскалася сэрца. Кагось яшчэ не стала ў маёй вёсцы. Хто ён, чалавек гэты, успамiнаючы якога ў гамонках, не прамiнуць сказаць: царства яму нябеснае!?
Могiлкi нашы прытулiлiся на скрыжаваннi дарог, i па яловых лапках я пазнаваў, дзе, на якой вулiцы жыў нябожчык. I трывожна шчымела сэрца, калi яловыя лапкi вялi на маю вулiцу, маю Лясную. I чым блiжэй падыходзiлi яны да хаты нашай, тым усё страшней станавiлася.
Калi я бываю ў лесе i бачу зялёныя елкi, то заўсёды чамусь успамiнаю не тую, упрыгожаную, якая прыходзiла ў нашу хату пад Новы год, ёлку, а невыносна страшныя, да болю ў сэрцы, яловыя лапкi, якiмi была ўсыпана дарога ля могiлак.
— Тат, а чаму яловыя лапкi на бабулiну вулiцу вядуць?
— Значыць, памёр нехта з бабулiнай вулiцы.
— Тат, а што, калi бабуля наша?
— Ды што ты плявузгаеш, сынок! Сплюнь!
— А помнiш, тат, бабуля пiсала: “Не едзеце доўга, я так i памру, не пабачыўшы вас...” А мы ж доўга не ехалi, праўда, тат?
