Гэты дом, што размешчаны па вулiцы Iнтэрнацыянальнай у Бабруйску, лiчыцца архiтэктурным помнiкам, i на яго абавязкова звяртаюць увагу. Ды i як iнакш, такая адметная архiтэктура, вытанчанасць ва ўсiм знешнiм выглядзе.
Дык якая ж гiсторыя дома? Пачыналася яна недзе ў Прыбалтыцы. Аднойчы бабруйская купчыха першай гiльдыi Пае-Брайне Кацняльсон, будучы па камерцыйных справах у тых мясцiнах, паклала вока на гэты асабняк. Ну i загарэлася жаданнем мець яго ў сябе. Доўга, як дайшлi звесткi, з гаспадарамi не таргавалася. Заплацiла, яшчэ i з гакам. А што ёй, купчысе, якая займалася продажам лесу i мела ў пачатку мiнулага стагоддзя гадавы абарот два мiльёны рублёў. А тады за рубель цi два можна было набыць карову, вось i параўнайце! Так што праз колькi часу асабняк, якi дастаўлялi аж на некалькiх дзесятках фурманак, быў у горадзе на Бярэзiне. Месца пад яго купчыха выбрала не ў цэнтры горада, а воддаль. Жыла ў iм з сям’ёй i даволi вялiкай прыслугай. Плошча — больш як два дзесяткi пакояў, на ўсiх хапала. Канешне, самыя раскошныя з iх займалi гаспадары, астатнiя — чэлядзь. Часта прымалi гасцей, высокiх чыноў. Асабняк быў адным з самых значных у горадзе, па iм меркавалi i аб дастатку гаспадароў.
Тут варта сказаць, што купчыха Кацняльсон была добра вядома не толькi ў Расiйскай iмперыi, але i далёка за яе межамi, у Германii, Англii i iншых краiнах, з якiмi вяла гандаль. Яна вызначалася вялiкiм спрытам, уменнем. Была ва ўсiх адносiнах адукаваная. Нядзiва, што яе сын Нiсон з’яўляўся доктарам фiласофii, дэпутатам расiйскай Думы. Нейкi час узначальваў дырэктарат яўрэйскага каланiяльнага банка, якi быў зарэгiстраваны ў Лондане i займаўся зборам сродкаў на выкуп зямель у Палесцiне для стварэння там яўрэйскай дзяржавы. Перад самай рэвалюцыяй купчыха пераехала да сына ў Пецярбург, пакiнуўшы горад на Бярэзiне.
Ну а дом здала ў арэнду палiцэйскай управе. У паслярэвалюцыйны i больш познi час у iм размяшчалiся райвыканкам, iншыя ўпраўленчыя арганiзацыi. Так цi iнакш, але ён падтрымлiваўся ў добрым стане. I што цiкава, уцалеў у час вайны, хаця баi тут вялiся жорсткiя i горад быў моцна разбураны.
З 1946 года ў асабняку размяшчаецца раённая бiблiятэка. Месца зручнае, зараз — цэнтр горада. Шмат бывае чытачоў. Кнiжны фонд складае каля 70 тысяч экземпляраў. Памяшканне неаднойчы рамантавалася. Вось i перад «Дажынкамi-2006» яго паднавiлi, але захавалi ў першародным стане.
Я часта бываю ў бiблiятэцы. Вось так iдзеш гулкiм калiдорам, узбiраешся па скрыпучай лесвiцы на другi паверх i, здаецца, адчуваеш дыханне стагоддзяў. Не прамiнаю зазiрнуць i ў дапаможнае памяшканне, якое будавалася яшчэ пры Кацняльсон. Зараз тут размяшчаецца майстэрня вядомага майстра керамiчнай справы, адзначанага прэмiяй «За духоўнае адраджэнне», Юрыя Боўды. Абменьвалiся з iм думкамi наконт мiнулага i сучаснага знакамiтага будынка.
Гiсторыя асабняка — неад’емная частка гiсторыi горада. I добра, што яна захоўваецца, прыемна было чытаць у кнiзе «Помнiкi гiсторыi Беларусi» радкi пра згаданае збудаванне, дзе падкрэслiваецца яго архiтэктурная прыналежнасць — стыль мадэрн. Хай набягаюць адно на другое стагоддзi, змешваюцца стылi, нагадваюць пра багатую гiсторыю горада на Бярэзiне.
