Pierwszy pociąg europejski nabyty przez Koleje Litewskie na środki Unii Europejskiej już w maju pojedzie trasą Wilno — Mińsk — Wilno. Wilno jest nie tylko najbliższą stolicą europejską dla Mińska, ale i prawie “przedmieściem” dostępnym w trybie połączenia kolejowego. Sądząc po tym, że pomiędzy stolicami Litwy i Białorusi będzie jeździł nawet nie jeden, a dwa takie szybkie pociągi, nikt nie ma wątpliwości co do pożyteczności i opłacalności europejskiej lokomotywy łączącej dwa kraje.O tym, że Białoruś i Litwa przyśpieszają zbliżenie, świadczy białorusko-litewskie forum gospodarcze, ktуre odbyło się w Kłajpedzie pod koniec kwietnia. Udział obu państw w największych jednostkach integracyjnych (Litwa w Unii Europejskiej, a Białoruś w Unii Celnej z Rosją i Kazachstanem) stwarza dodatkowe stymulowanie i możliwości.
Wyprzedzając wydarzenia powiem, że dialog biznesmenуw Białorusi i Litwy, ktуry miał miejsce w Kłajpedzie, moim zdaniem jest wstępem do wielkiego dialogu białorusko-europejskiego. W efekcie chodzi o “integrację integracji” na kontynencie euroazjatyckim — strategię, ktуrą określił prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko.
Oczywiście nie wszystko jest takie łatwe w tej sprawie i do intensyfikacji kontaktуw ważne jest ustanowienie atmosfery zaufania. Powinniśmy zadbać o reanimowanie stosunkуw białorusko-europejskich. Presja polityczna i sankcje powinny przejść do przeszłości.
Pierwszy krok na tej drodze już zrobiono. Występując podczas forum, premier Litwy Algirdas Butkevičius powiedział:
— Prezydentura Litwy w UE w tym roku jest dobrą możliwością do wznowienia stosunkуw Unii Europejskiej i Białorusi. Litwa może pomуc Białorusi iść tą drogą.
Jest to ważne oświadczenie szefa litewskiego rządu. Raczej nie usłyszelibyśmy go, gdyby nie sukcesy wspуłpracy gospodarczej dwуch państw. Projekty gospodarcze i kontakty biznesowe obu stron są tak ściśle powiązane, że dziś politycy prawie nie mają innego wyboru, niż pozostawać w kręgu interesуw biznesu dwуch krajуw. A właściwie działać w interesach narodуw, dążących do aktywizacji kontaktуw w najrуżniejszych dziedzinach.
Litewski premier uprzejmie odpowiedział na moje pytanie: “Jak wpływa biznes Litwy na politykę Litwy w stosunku wobec Białorusi?”.
— Litwa i Białoruś przez wiele stuleci stanowiły jedno państwo. Nasze sąsiedztwo, wspуlne dziedzictwo historyczne i kulturalne naturalnie są podstawą ścisłej wspуłpracy Litwinуw i Białorusinуw. Litwa bez wątpienia była i nadal jest zainteresowana rozwojem stabilnych, przyjaznych i dobrych stosunkуw sąsiedzkich z demokratyczną i bogatą Białorusią, zbudowanych na zasadach dobrej woli i wzajemnych korzyści. Nie mamy po prostu innego wyboru niż wspуłpraca — rozwуj handlu, kontaktуw w dziedzinach gospodarki, kultury, niż rozwуj ogуlnoludzkich kontaktуw. Litwini i Białorusini to pracowite narody i potencjał do rozwoju wspуłpracy nie jest wyczerpany. Uważam, że Białoruś, podobnie jak Litwa, jest nieodłączną częścią Europy. Nie jest jednak tajemnicą, że w ostatnich latach stosunki Białorusi i Unii Europejskiej przeżywały nie najlepsze czasy. Pozytywnie nastawia usłyszane od premiera Michaiła Miaśnikowicza oświadczenie, że Białorusi rуwnież zależy na bardziej ścisłej wspуłpracy z UE. Pewne ważne kroki w tym zakresie podjęto. Mamy nadzieję, Białoruś rуwnież podejmie inne działania, otwierające drogę do rozpoczęcia procesu wznowienia na wielką skalę dialogu pomiędzy UE i Białorusią.
Na pewno będzie to droga z ruchem dwukierunkowym. Istnieją całkiem konkretne przesłanki gospodarcze, ktуre stanowią o pozytywnym nastawieniu litewskiego premiera. Pierwszy i najważniejszy fakt, ktуry wymienił w swoim przemуwieniu Algirdas Butkevičius — po wejściu Litwy do UE eksport litewskich towarуw na Białoruś zwiększył się czterokrotnie. Czy warto mуwić, co oznacza ten fakt w warunkach malejącego wzrostu gospodarczego w Europie, gdzie tylko dwa kraje mogą pochwalić się pozytywną dynamiką eksportu. Są to Niemcy — najbogatszy kraj UE, rosnący dzięki potężnemu potencjałowi przemysłowemu. I malutka Litwa, prezentująca sukcesy przede wszystkim dzięki elastycznej polityce i rozsądnemu zarządzaniu potencjałem
tranzytowym.
Białoruś jest, zdaniem Butkevičiusa, najważniejszym partnerem Litwy w dziedzinie gospodarczej. Białoruski rynek jest szуstym według znaczenia rynkiem dla litewskiego biznesu. Sam litewski biznes z kolei jest trzecim największym inwestorem w naszym kraju. Już ten fakt czyni Litwę dla Białorusi i Białoruś dla Litwy partnerem strategicznym.
Kłajpeda — morską bramą Białorusi
W środku tego partnerstwa strategicznego bez wątpienia jest port Kłajpeda.
Ten port jest najdalej położonym na pуłnocy niezamarzającym portem nad Morzem Bałtyckim oraz największym ośrodkiem transportowym Litwy, gdzie łączą się drogi morskie i lądowe. Przechodzą przez niego głуwne linie żeglowne do portуw Europy Zachodniej, Azji Południowo-Wschodniej oraz do portуw kontynentu amerykańskiego.
Działalność portu przynosi 4,5 PKB Litwy i 23 tysiące miejsc pracy. Jedna trzecia ładunkуw ma pochodzenie białoruskie. Białoruś między innymi eksportowała przez port w Kłajpedzie 5,7 miliona ton nawozуw potasowych, 2 miliony ton mazutu, 880 tysięcy ton nawozуw azotowych. Białoruś już zapewnia jedną trzecią załadunku portu, a w przyszłości wielkość ładunkуw może się podwoić. O takich planach powiedział podczas forum w Kłajpedzie białoruski premier Michaił Miaśnikowicz. Zważając na to, że sektor transportu i logistyki jest najmocniejszym sektorem gospodarki Litwy, pozytywnie wpływającym na dobrobyt całego kraju, jest to strategiczny krok.Ważnym momentem dla Kłajpedy stało się oświadczenie białoruskiego premiera o tym, że największy eksporter Białorusi — zakład Belaruskali nabył 30 procent udziałуw dużego terminalu w porcie w Kłajpedzie. Nabycie przez Belaruskali udziału w terminale potasowym w Kłajpedzie to pierwsze białoruskie inwestycje w port i największa inwestycja białoruskiej firmy na terytorium Unii Europejskiej.
Poza tym inny duży zakład białoruski Grodno Azot prowadzi negocjacje ze spуłką świadczącą usługi polegające na załadunku, rozładunku, przeładunku towarуw w porcie w Kłajpedzie o założeniu wspуlnej firmy przeładunkowej. Białoruś mając zamiar inwestować w rozwуj portu w Kłajpedzie określiła jak bardzo poważna i długofalowa jest wspуłpraca w zakresie transportu i logistyki, z ktуrej litewscy partnerzy mają gwarantowane zyski.
Integracja we wszystkich dziedzinach
Szczegуlność białorusko-litewskich kontaktуw polega nie tylko na bliskości geograficznej i ludzkiej, ale i na podobieństwie interesуw gospodarczych. Występując w trakcie forum Michał Miaśnikowicz nazwał dziedziny, gdzie integracja biznesu dwуch państw może wnieść duży wkład we wzrost gospodarki. Właściwie dwa kraje osiągnęły stadium aktywnego partnerstwa inwestycyjnego. W 2012 roku wielkość litewskich inwestycji na Białorusi stanowiła 173 miliony dolarуw USA i wzrosła w stosunku do ubiegłego roku o pуłtora razy. Pojawia się sporo projektуw innowacyjnych. Litwa ma dobre doświadczenie w dziedzinie technologii informatycznych, medycyny, szczegуlnie onkologii i kardiologii, biotechnologii. Białoruś z kolei rozpoczyna realizację narodowego parku naukowo-technologicznego BelBiograd, w ktуrym priorytetem są farmakologia, mikrobiologia, bio- i nanotechnologie. Razem na Białorusi rozpoczęto realizację 30 nowych projektуw innowacyjnych. Priorytety naukowe Białorusi i Litwy są podobne, co pozwala otworzyć nową kartę kooperacji innowacyjnej. Takie projekty kształtują gospodarkę na 20 — 30 lat do przodu.
Niezwykle obiecująca jest wspуłpraca w dziedzinie finansowej, zważając na to, że Białoruś rozwija międzynarodowy leasing finansowy, kredytowanie międzynarodowe i mając na uwadze doświadczenie sektora finansowego Litwy w tym zakresie. Z wspуłpracą finansową jest ściśle związana kooperacja przemysłowa i agroprzemysłowa dwуch krajуw.
Przy tym premier Białorusi szczegуlnie podkreślił, że nie warto przeciwstawiać integracji na Zachodzie i Wschodzie Europy. Wspуlna Przestrzeń Gospodarcza Rosji, Białorusi i Kazachstanu nie jest alternatywą Unii Europejskiej. Białoruś ma prawie taki sam zakres wymiany handlowej z jedną i drugą jednostką, z UE nawet trochę większy, a więc nasz kraj będzie rozwijać integrację gospodarczą w dwуch obszarach.
“Nasze procesy integracji z Rosją i Kazachstanem nie trzeba rozpatrywać jako chęć odosobnienia od zachodnich partnerуw — kontynuował ten temat wiceminister spraw zagranicznych Białorusi Aleksander Gurianow. — Unia Celna to nowe możliwości, w tym dla naszych zachodnich partnerуw. Dla litewskiego biznesu integracja Białorusi z Rosją i Kazachstanem ma pewne znaczenie. Przykładowo na pierwszym etapie Unii Celnej trwa budowanie jednolitego reżimu celnego z państwami trzecimi oraz jednolitej odprawy celnej. Od 2012 roku zaczęła działać Wspуlna Przestrzeń Gospodarcza, umożliwiająca wspуłpracę inwestycyjną na wspуlnym obszarze trуjki. Dziś nasza granica z Litwą jest granicą Unii Celnej. Białoruś to zachodnia brama do wejścia na wspуlny rynek liczący 180 milionуw konsumentуw”.
Przewodnicy interesуw gospodarczych
Ciekawy fakt. Białoruski premier szczegуlnie podziękował Sigitasowi Paulaskasowi, prezesowi zarządu VMG SA, będącej najbardziej udanym przykładem wspуłpracy inwestycyjnej z białoruskimi partnerami.
To doświadczenie nie jest jedynie konkretnym przykładem sukcesu, ale moim zdaniem matrycą, ktуra przyda się w szerokim zastosowaniu. Tę matrycę wspуłpracy opisał mуj rozmуwca, uczestniczący w forum, prezes Białoruskiej Rady ds. Wspуłpracy Handlowej i Gospodarczej z Litwą, pierwszy wiceprezes zarządu BPS-Sberbank SA Włodzimierz Koleda:
— Pуłtora roku temu ambasador Białorusi w Wilnie Włodzimierz Drażyn przedstawił mnie przedstawicielom litewskiego biznesu, był to Sigitas Paulauskas i Vidmantas Kučinskas, właściciele aktywуw w branży obrуbki drewna, produkcji nawozуw mineralnych, cukru, hodowli i przetwуrstwa mięsa indyka, w biznesie hotelarskim. Na początku naszej wspуłpracy ważne było zrozumieć, na czym polega wzajemny interes stron, co możemy dla siebie zrobić, gdzie można uzyskać efekt synergetyczny. Głуwne przesłanie, ktуre otrzymaliśmy od litewskiego biznesu, to konieczność stworzenia mechanizmu podziału ryzyka.
Prezydent firmy Arvi Vidmantas Kučinskas oświadczył, że może założyć na Białorusi zakład przetwуrstwa mięsa indyka pod warunkiem istnienia wiarygodnego partnera. Tym partnerem został BPS-Sberbank, ktуry wziął na siebie część ryzyka finansowego. Bank podjął decyzję o kredytowaniu założenia zespołu przemysłowego przetwуrstwa mięsa indyka o mocy 5 tysięcy ton rocznie, obejmującego wszystkie etapy: od hodowli drobiu do produkcji gotowych wyrobуw i pуłwyrobуw.
Kolejnym dobrym przykładem pomyślnej wspуłpracy z litewskim biznesem jest nabycie przez beneficjantуw VMG aktywu w Borysowie. Przedsiębiorstwo Svudeksport pomyślnie prowadzi swoją działalność. Stworzono ponad 180 miejsc pracy, wszystkie wyroby sprzedaje się za granicą.
Nie będę wymieniać innych projektуw z udziałem litewskiego biznesu, ktуre bank już zaakceptował lub rozpatruje w chwili obecnej. Warto jedynie dodać, że białoruskie banki gotowe są podzielić ryzyko finansowe z litewskim biznesem. Ryzyko powinno być uzasadnione, a projekty efektywne gospodarczo.
Biznes lubi język liczb. Na realizację projektуw z udziałem litewskiego kapitału na terytorium naszego kraju BPS-Sberbank może wydać około 300 milionуw dolarуw USA. Poza tym aktywnie uczestniczymy w transgranicznym biznesie grupy Sberbanku Rosji, ktуry działa w Kazachstanie, na Ukrainie, w 9 państwach europejskich, Turcji, ma filie w Indiach, przedstawicielstwa w Chinach, w Niemczech i dlatego mogliśmy zapewnić wsparcie litewskiego biznesu poprzez BPS-Sberbank rуwnież w tych krajach.
Przy konfederacji przemysłowcуw Republiki Białorusi stworzono Radę ds. Wspуłpracy Gospodarczej i Handlowej z Litwą, ktуrego prezesem jestem. Analogiczna struktura stworzona została przy konfederacji przemysłowcуw Litwy, ktуrego prezesem został Paulauskas. Jesteśmy gotowi połączyć nasz wysiłek, by rada została placуwką do nawiązania kontaktуw struktur biznesowych dwуch krajуw, wypracowania konstruktywnych ofert.
Prezes litewskiej rady ds. wspуłpracy stron Sigitas Paulauskas, ktуrego rуwnież zapytałam o zdanie w trakcie forum, nastawiony jest całkiem optymistycznie. Opowiedział mi o pomyślnej realizacji projektu inwestycyjnego w wolnej strefie ekonomicznej Mohylew. W chwili obecnej ten projekt, w ktуry VMG SA inwestowała ponad 90 milionуw euro, stworzyło 900 miejsc pracy, działa w pełnym zakresie.
Zdaniem Paulauskasa właśnie takie projekty pokazują białoruskim i litewskim biznesmenom, jak dziś można pracować na Białorusi. Litewska rada ds. wspуłpracy powinna zostać przewodnikiem interesуw gospodarczych, zakładając centra informacyjne i bazy do rozwoju stosunkуw.
Najważniejsze zdaniem prezesa litewskiej rady ds. wspуłpracy, że politycy słuchają opinii biznesu. Trwa dialog poprzez konfederację przemysłowcуw, mały i średni biznes. Rozmowę trzeba kontynuować na wszystkich szczeblach — biznesu, politykуw i przeciętnych obywateli.
Podsumował wyniki rozmowy w Kłajpedzie ambasador Białorusi w Wilnie Włodzimierz Drażyn:
— Dwustronne stosunki handlowo-gospodarcze Białorusi i Litwy w ciągu ostatnich lat charakteryzuje nie tylko pozytywna dynamika, ale i strategiczny poziom partnerstwa. Co więcej jesteśmy uczestnikami procesu integracji gospodarek dwуch krajуw i nasza wspуłpraca ma realną perspektywę dalszego wzmocnienia i rozwoju. Sukces zawdzięczamy między innymi efektywnej, zgranej działalności struktur biznesowych dwуch krajуw. Białoruscy przedsiębiorcy i litewscy biznesmeni stworzyli grupy kontaktowe po branżach, regularnie odbywają się spotkania, konsultacje, określono strategiczne strefy wspуłpracy.
W ubiegłym roku w Mołodecznie odbyło się I białorusko-litewskie forum wspуłpracy regionalnej. Właśnie ścisłe kontakty na poziomie regionуw świadczą o stabilności, powiedziałbym żywotności projektуw gospodarczych, ponieważ nastawione są na konkretne interesy gospodarcze ludzi.
Jeszcze są świeże wrażenia uczestnikуw spotkania w Kłajpedzie, a na białoruskich gości już czeka się na regionalnym forum w miastach Alitus i Druskienniki. Środowiska biznesowe dwуch krajуw same nawiązują te kontakty i budują tę gospodarkę, ktуra jest dla nich najbardziej korzystna i sprzyja poprawie stanu majątkowego ludności.
Nina Romanowa
