w bieżącym roku
Białoruś dołączyła do programu Partnerstwo Wschodnie. Można przypomnieć cały szereg wizyt na wysokim szczeblu w Mińsku, podrуże białoruskich dygnitarzy do innych krajуw. Pamiętając, iż przez dłuższy czas stosunki z Europą nie układały się najlepiej, obecna dynamika wielu zaskoczyła. Nie mniej dynamicznie rozwijały się relacje z najbliższymi sąsiadami — Ukrainą, Kazachstanem, Federacją Rosyjską. Ważnym wydarzeniem stało się podpisanie w Mińsku dokumentуw dotyczących Unii Celnej.Bez wątpienia wydarzenia te będą miały ciąg dalszy w 2010 roku. W 2009 roku założone zostały podwaliny polityki międzynarodowej państwa, w pewnym stopniu określono jej nowy zakres.
Moim zdaniem, głуwnym zadaniem 2010 roku będzie zrуwnoważenie dwуch strategicznych kierunkуw w polityce zagranicznej.
Cztery platformy składające się na program Partnerstwo Wschodnie tworzą ramy konkretnej i korzystnej wspуłpracy zarуwno z Unią Europejską, jak i państwami ościennymi na zasadzie wspуlnych interesуw regionalnych. Liczymy na to, że Partnerstwo Wschodnie umocni dwustronne stosunki i umożliwi bardziej owocną wspуłpracę w rуżnych dziedzinach, pomoże nawiązać normalne relacje z Unią Europejską, podnieść poziom wspуłdziałania politycznego z konkretnymi państwami członkowskimi.
Wielu sprawiło niespodziankę, że Białoruś okazała się najbardziej przygotowanym państwem do udziału w nowym programie europejskim. Jesteśmy gotowi do konkretnych projektуw. Nowa polityka unijna wobec sześciu państw Europy Wschodniej w bieżącym roku powinna przejść do rzeczywistego konstruktywnego wymiaru.
Zdaniem ekspertуw, Białoruś postara się więcej uwagi poświęcić rozwojowi możliwości tranzytowych, między innymi rozwojowi II i IX korytarzy transportowych, sprawom zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, ułatwieniu procedur celnych, wykorzystaniu elektronicznego deklarowania towarуw. Wspуlnie z ukraińskimi i litewskimi partnerami opracowaliśmy około 20 projektуw regionalnych w ramach partnerstwa: w zakresie energetyki, bezpieczeństwa energetycznego, transportu, tranzytu, zarządzania granicami, turystyki, ekologii, wspуlnego dziedzictwa kulturalnego i historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W charakterze strategicznych zaproponowano projekty ropociągu Odessa — Brody — Gdańsk, dostaw energii elektrycznej z Ukrainy przez Białoruś na Litwę oraz wspуłpracy w zakresie odnawialnych źrуdeł energii: energii słońca, wody, wiatru.
Rozpatrywane są projekty zwiększenia niezawodności i bezpieczeństwa struktury energetycznej, między innymi budowy interconnectora systemu energetycznego państw byłego Związku Radzieckiego i Polski. Realne jest przyciągnięcie inwestycji europejskich w budowę magazynu gazowego w Mozyrzu.
Wśrуd projektуw w zakresie transportu warto zwrуcić uwagę na autostradę Kłajpeda — Wilno — Mińsk — Kijуw oraz połączenie kolejowe europejskiego poziomu “Wiking” z Odessy przez Mińsk do Kłajpedy. W sferze celnej zaplanowano modernizację infrastruktury i przeszkolenie kadry.
Szef białoruskiego MSZ Sergiusz Martynow na spotkaniu w grudniu ministrуw spraw zagranicznych państw biorących udział w Partnerstwie Wschodnim, podkreślił konieczność możliwie najszybszego udzielenia europejskim instytucjom finansowym mandatуw na finansowanie projektуw w ramach programu, znaczenie uchwalenia w krуtkim terminie decyzji, wspomagających liberalizację stosunkуw handlowych UE wobec państw partnerskich.
Z naszego punktu widzenia Partnerstwo Wschodnie to szansa nie tylko dla Białorusi, ale i dla Europejczykуw.
Inny strategiczny kierunek w polityce zagranicznej — wschodni — rуwnież ma szanse na rozwуj.
W 2009 roku podpisano porozumienie w ramach Euroazjatyckiej Wspуlnoty Gospodarczej o powołaniu do życia Unii Celnej Białorusi, Kazachstanu i Rosji. Porozumienie będzie miało długofalowe znaczenie strategiczne, wpłynie na geopolityczny rozkład sił na świecie.
Powstaje ogromny rynek. Łączna ilość ropy naftowej wynosi 90 miliardуw baryłek, wspуlny PKB — 2 tryliony dolarуw USA, wymiana handlowa — 900 miliardуw dolarуw USA, ogуł produktуw rolnictwa — 112 miliardуw dolarуw USA. Unia Celna otwiera przed państwami ogromne perspektywy. Aktywizuje założenie wspуlnych kooperacji produkcyjnych. Znosi się bariery celne i administracyjne w handlu towarami własnej produkcji i towarami trzecich krajуw, ktуre przejdą odprawę celną na granicy Unii Celnej i trafią do obrotu na wspуlnym obszarze celnym. Przy tym będzie stosowana wspуlna taryfa celna oraz inne środki regulowania handlu towarami z trzecimi państwami.
Zakłada się, że granice celne i wszystkie rodzaje kontroli państwowej, oprуcz granicznej, zostaną przeniesione na granicę zewnętrzną Unii Celnej. Bardziej skutecznie zacznie się wykorzystywać potencjał tranzytowy. Białoruś zamierza zaktywizować prace w zakresie stworzenia warunkуw do przewozu tranzytowego w kierunku euroazjatyckim, gdzie mieszczą się czołowe w tym zakresie państwa — Rosja, Kazachstan, Chiny, Japonia. Nasz kraj liczy na to, że utworzenie Unii Celnej będzie stymulowało rozwуj rodzimej branży budowy maszyn.
Utworzenie Unii Celnej pozwoli Białorusi, Kazachstanowi i Rosji zwiększyć do 2015 roku PKB o 15 procent, wspуlna gospodarka może istotnie zyskać dzięki zniesieniu ograniczeń celnych. Realizacja porozumień może uruchomić mechanizmy głębokiej integracji z elementami wspуlnej przestrzeni gospodarczej.
W ramach Unii Celnej Białoruś zamierza porozumieć się w sprawie ceny rosyjskiego gazu i korzystnych warunkуw dostaw ropy naftowej. Mińsk nalega na uwzględnieniu w porozumieniu o utworzeniu Unii Celnej zasady rуwnego traktowania wszystkich podmiotуw gospodarczych — bez dyskryminacji.
Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie łatwo będzie tego dokonać. To skomplikowany proces obrony interesуw narodowych, poszukiwania kompromisu i trudnych decyzji. Być może w 2010 roku potrzebny będzie ogromny wysiłek w zakresie harmonizacji interesуw dwуch państw, podjęcia odpowiedzialnych i obopуlnie korzystnych decyzji.
Do przewidzenia jest dążenie Białorusi w 2010 roku wyrуwnać bilans w handlu zagranicznym. Przyczyny strat w 2009 roku są zrozumiałe — kryzys ekonomiczny. Dla Białorusi handel zagraniczny to element kluczowy, głуwny kierunek polityki zagranicznej.
Ekspertowe wsparcie udziału Białorusi w programie Unii Europejskiej Partnerstwo Wschodnie będzie jednym z głуwnych składnikуw działalności Centrum Badań Międzynarodowych Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego. Będzie to cykl obejmujący cztery seminaria, ktуrych celem zostanie sformułowanie konkretnych perspektywicznych pomysłуw.
Kolejny projekt dotyczy kwestii wizerunku kraju za granicą. Nosi nazwę “Strategia obecności kulturalnej na świecie dla Białorusi i technologie innowacyjne jej realizacji”. Celem projektu jest opracowanie w tym zakresie strategii jako systemu wspуłdziałania rуżnych mechanizmуw w polityce zagranicznej i kulturze z uwzględnieniem wspуłczesnych procesуw politycznych, gospodarczych, socjokulturalnych i informatycznych. Strategia powinna mieć maksymalnie praktyczny charakter.
Kultura staje się nieodłączną częścią wizerunku kraju, istotnym składnikiem polityki zagranicznej państwa, zaś nowoczesne technologie informatyczne i komunikacyjne wielokrotnie zwiększają jej możliwości. Doświadczenie czołowych państw świata potwierdza niezbędność szerokiego wykorzystania możliwości dyplomacji kulturalnej w osiągnięciu interesуw narodowych.
Białoruska kultura ma niepowtarzalny, nie do końca odkryty potencjał zarуwno dla rozwoju wewnętrznego, jak i w sferze stosunkуw międzynarodowych. Jak na razie nie wykorzystaliśmy w pełnej mierze tego cennego zasobu.
W 2010 roku zamierzamy kontynuować pracę nad archiwum fotografii “Historia białoruskiej dyplomacji”.
Poza tym będą kontynuowane badania problemуw wspуłpracy transgranicznej. Doświadczenie takiej wspуłpracy na Białorusi nie jest tak duże, jak w państwach europejskich, lecz na swуj sposуb ciekawe. Na Białorusi funkcjonuje pięć euroregionуw — Bug, Niemen, Kraj jezior, Puszcza Białowieska, Dniepr, każdy z nich ma własną historię, specyfikę i doświadczenie. Euroregiony umacniają praktykę delegowania pełnomocnictw lokalnym władzom, sprzyjają rozwojowi gospodarczemu; są to struktury innowacyjne w zakresie zarządzania rozwojem regionalnym. Jednocześnie euroregion kształtuje bazę do stworzenia i rozwoju struktur innowacyjnych wewnątrz siebie, wpływając w taki sposуb na rozwуj. Poza tym euroregion występuje w roli placуwki przyciągnięcia inwestycji oraz ośrodkуw rozwoju. Działa system dwustronnych gwarancji inwestycyjnych, na ich terenach często powstają wolne strefy ekonomiczne.
Jak widać każdy temat jest na swуj sposуb ciekawy. Przy tym w charakterze głуwnej zasady naszej działalności obraliśmy zasadę praktycznych korzyści. Dzięki temu możliwa jest satysfakcja z pracy zarуwno ze strony uczonych, jak i dyplomatуw.
Włodzimierz Ułachowicz,
dyrektor Ośrodka Badań Międzynarodowych
Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego
