Kiedy wreszcie wyszłam z wypełnionej po brzegi sali Międzynarodowego Centrum Edukacyjnego, gdzie wieczorem 4 listopada odbyło się otwarcie Mińskiego Forum, ktуre zrzeszyło reprezentantуw ponad 20 państw europejskich, byłam zaskoczona, jak wszystko się zmieniło dookoła. W Mińsku spadł pierwszy śnieg, miasto w jednej chwili stało się uroczyście jasne i spokojne. Jak gdyby unosiło się w przestrzeni i czasie. Taki efekt pierwszego śniegu nadający miastu nowy wymiar jest właściwy tylko dla miast środkowoeuropejskich — Mińska, Wilna, Kijowa, Pragi, Berlina. W Moskwie jest zupełnie inna “rosyjska zima”, a w Paryżu nie ma jej wcale.Odnotowuję po prostu fakt zbieżności przyrodniczego, zresztą nie tylko przyrodniczego, ale i kulturalnego, architektonicznego krajobrazu. Wystarczy spojrzeć na kalwinistyczną świątynię z XVI wieku w Zasławiu. Pamiętam, jak bardzo był zdziwiony ambasador Wielkiej Brytanii, kiedy się dowiedział, że niedaleko Mińska jest kościуł kalwinistyczny symbolizujący epokę Reformacji zbudowany w tym samym czasie, gdy w Europie naukę Reformacji głosili Martin Luther i Jan Kalwin. Na Białorusi prawie jednocześnie pojawiały się i rozwijały postępowe idee europejskie. Co więcej w XVI wieku wygłaszał kazania białoruski oświatowiec Szymon Budny — jego rolę w białoruskim ruchu protestanckim można porуwnać do roli Jana Kalwina w Europie. Kalwin ufundował Akademię Genewską, a Szymon Budny w tym czasie wydał w Zasławiu swoją słynną Biblię.
Te fakty świadczą o tym, że Białoruś nie narodziła się wczoraj. Pamiętajmy, że język białoruski był językiem urzędowym w takim potężnym państwie jak Wielkie Księstwo Litewskie zrzeszające Europejczykуw od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego. Białoruska historia to historia udziału naszych przodkуw w najważniejszych wydarzeniach ogуlnoeuropejskich i Reformacja jest tylko jednym z wielu przykładуw.
Rozmowa prowadzona przez uczestnikуw XII Mińskiego Forum była permanentną dyskusją i wymianą wspуlnych wartości. Mуwił o tym jeden z gości forum, wiceminister spraw zagranicznych Litwy Evaldas Ignatavičius. Żartem powiedział, że posprzeczał się z panem Woronieckim (wiceminister spraw zagranicznych Białorusi — przyp. red.), kto w Wielkim Księstwie Litewskim był pierwszy, Białorusini czy Litwini, obaj doszli do wniosku, że taki spуr jest bez sensu. Litewski wiceminister powiedział na zakończenie: “Chcielibyśmy dziś osiągnąć te granice, ktуre mieliśmy kilkaset lat temu. Zburzyć mury. Zrobić region Morza Bałtyckiego wspуlnym obszarem turystycznym, gospodarczym, kulturalnym. Wtedy razem będziemy reprezentować naszą historię Niemcom (państwu organizującemu Mińskie Forum) i całej Europie”.
Musimy czasami wspominać przeszłość, by lepiej zrozumieć wspуłczesność. Na aktualność nowej polityki UE wobec Białorusi zwrуcił uwagę w mowie powitalnej Szef Urzędu Prezydenta Włodzimierz Makiej.
Podsumowując pozytywne momenty w stosunkach Białorusi i Niemiec — dynamiczny rozwуj stosunkуw handlowo-przemysłowych, wznowienie działalności dwustronnej rady ds. wspуłpracy gospodarczej, aktywizacja kontaktуw między ministerstwami — Włodzimierz Makiej podkreślił, że do intensyfikacji wspуłpracy ważnym krokiem powinien zostać “upadek muru berlińskiego w skali ogуlnoeuropejskiej”.
Mуwiąc o dialogu Mińska i Brukseli, Włodzimierz Makiej zaznaczył, że w tej chwili “odbywa się to, co powinno było się odbyć dużo wcześniej — stopniowo pozostałości konfrontacyjnego podejścia do Białorusi zastępuje pragmatyzm i zdrowy rozsądek”. Dzięki temu ostatnio osiągnięto znacznie więcej niż przez cały okres “nieperspektywicznej izolacji”.
Włodzimierz Makiej powiedział, że Białoruś liczy na dalsze konstruktywne działania Unii Europejskiej. “Nie można jednocześnie wyciągać dłoń do dialogu politycznego, a drugą utrudniać rozwуj kontaktуw handlowo-gospodarczych i międzyludzkich” — podkreślił. Mińsk gotуw jest do udziału w Partnerstwie Wschodnim zarуwno w formacie wielostronnym, jak i dwustronnym. Przy tym uczestnictwo w Partnerstwie Wschodnim oznacza dla Mińska, powiedział Włodzimierz Makiej, nie radykalną zmianę kierunku w polityce zagranicznej, lecz bardziej zrуwnoważone budowanie wspуłpracy ze wszystkimi partnerami. Szef Urzędu Prezydenta zwrуcił uwagę na to, że “budowanie Europy zdolnej do adekwatnej odpowiedzi na wyzwania XXI wieku bez Białorusi będzie nielogiczne”.
Ostatnio w europejskich planach pojawiło się wiele globalnych projektуw, bez Białorusi ich realizacja jest niemożliwa — zarуwno w walce z nielegalną migracją, jak i budowaniu nowych arterii transportowych i energetycznych zasilających całą Europę. Energetyka jest jedną z czterech platform Partnerstwa Wschodniego oraz ogniwem w dłuższym łańcuchu geostrategicznym. Unia Europejska poważnie zajęła się dywersyfikacją dostaw i tras energetycznych. Europejscy dyplomaci najwyższego szczebla częściej wyjeżdżają do państw Azji Środkowej, nie kryjąc zainteresowania miejscowymi zasobami energetycznymi. Do odrodzenia nowego, energetycznego Wielkiego Szlaku Jedwabnego należy przygotować podłoże tranzytowe. Zresztą Wielki Szlak Jedwabny w tradycyjnym rozumieniu, jak i korytarz transportowy, przybiera nowe globalne znaczenie. Głуwnym punktem docelowym jest Pekin, ktуry w przyszłości widzi się liderem ekonomicznym. Unia Europejska wzmacnia więzi z Chinami, przy tym najkrуtsza droga z Berlina do Pekina przebiega przez Mińsk.
Nasz kraj swoją drogą zainteresowany jest maksymalnym wykorzystaniem europejskiego kierunku wspуłpracy. Korzyści są oczywiste — już dziś eksport do państw UE wynosi 44 procent, do Rosji natomiast zaledwie 32. Wyraźna tendencja.
Białoruś proponuje powołać międzynarodowe Forum Biznesowe przy drugiej platformie tematycznej inicjatywy Partnerstwo Wschodnie (platforma poświęcona jest wielostronnej wspуłpracy państw partnerskich w integracji gospodarczej). Z takim oświadczeniem wystąpił Szef Zarządu Wspуłpracy Ogуlnoeuropejskiej białoruskiego MSZ-etu Włodzimierz Sierpikow.
Według słуw Włodzimierza Sierpikowa, na Białorusi stworzono skuteczny system wspуłdziałania urzędуw państwowych z Unią Europejską w ramach Partnerstwa Wschodniego: przy każdej platformie powołano grupę międzyresortową. Kuratorem grup są Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Edukacji i Ministerstwo Energetyki. Ogуlną koordynację wszystkich grup międzyresortowych sprawuje pierwszy wicepremier Włodzimierz Siemaszko.
Dyplomata dodał, że oczywiste korzyści wynikające z udziału w Partnerstwie Wschodnim to większy dostęp do europejskiego rynku i kształtowanie strefy wolnego handlu, docelowe finansowanie projektуw o znaczeniu międzynarodowym, liberalizacja reżimu wizowego, aktywizacja walki z nielegalną migracją, modernizacja infrastruktury granicznej, koordynacja tranzytu energetycznego i kształtowanie wspуlnego rynku energetycznego, rozszerzenie wspуłpracy z instytucjami finansowymi Europy.
Przedstawiciel MSZ-etu przypomniał, że Białoruś pierwsza z państw partnerskich przystąpiła do opracowania konkretnych projektуw w ramach Partnerstwa Wschodniego. Białoruska strona proponuje perspektywiczne projekty w zakresie budowy tranzytowych elektroenergetycznych linii przesyłowych, rozwoju korytarzy transportowych, ulepszenia ekologii terenуw granicznych i in.
Włodzimierz Sierpikow zaznaczył także, że z punktu widzenia oficjalnego Mińska dwustronny wymiar Partnerstwa Wschodniego na razie nie ukształtował się jako pełnowartościowa platforma wspуłpracy Białorusi z UE. Podkreślił, że w przyszłości ma sens, by dwustronny wymiar stał się nie tylko “klubem dyskusyjnym”, lecz realnie sprzyjał rozwojowi gospodarczemu i społecznemu partnerуw, umocnieniu dobrobytu i suwerenności Białorusi.
Międzynarodowe Mińskie Forum często nazywane jest białorusko-niemieckim, ponieważ zainicjowała go właśnie strona niemiecka i uczestniczyli w nim przeważnie politycy, posłowie, eksperci i działacze społeczni z Niemiec. Nic dziwnego — Paryż na przykład pod względem geopolitycznym zawsze bardziej interesowali sąsiedzi ze Śrуdziemnomorza, a Berlin słynie z polityki wschodniej, przy tym nie jest to wyłącznie dziecię Willego Brandta. W naszych czasach kanclerz Niemiec osobiście przyjechała do Pragi na inaugurację programu Partnerstwo Wschodnie.
“Obecność kanclerza Niemiec Angeli Merkel na szczycie Partnerstwa Wschodniego w Pradze — podkreślił w swoim wystąpieniu ambasador Hans-Dieter Lucas, Specjalny Wysłannik Rządu Niemieckiego ds. Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Środkowej — wyraźnie określiła szczegуlną rolę Niemiec, Berlin zrobi wszystko, by ten program działał”.
O perspektywach europejskich Białorusi mуwił także ambasador Niemiec w Mińsku Gebhardt Weiss, ktуry wygłosił mowę powitalną w imieniu nowego ministra spraw zagranicznych Guido Westerwelle. W wystąpieniu szefa berlińskiej dyplomacji podkreślono, że uchwalony na szczycie UE w Pradze program Partnerstwo Wschodnie otwiera nowe możliwości dla stworzenia podstawy stosunkуw między Mińskiem a Brukselą “poprzez stopniową integrację polityczną i gospodarczą”. Guido Westerwelle zapewnił, że w ramach Partnerstwa Wschodniego, jak i w dwustronnych stosunkach, Niemcy chcą wesprzeć “proces modernizacji i liberalizacji europejskiej Białorusi”.
Potrzeba konsekwentnego przejścia od słуw do działań istnieje od dłuższego czasu. Tym bardziej, że, jak podkreślił wiceminister spraw zagranicznych Litwy Evaldas Ignatavičius, Białoruś jak żadne inne państwo jest przygotowane do Partnerstwa Wschodniego. To samo powiedział ambasador Krуlestwa Szwecji Stefan Ericsson, występując w imieniu przewodniczącego Unii Europejskiej. Ma się na myśli przede wszystkim gotowość geopolityczną: brak konfliktуw wewnętrznych, osiągnięcia w dziedzinie społecznej i gospodarczej, zachowanie miejsc pracy. Te wskaźniki są szczegуlnie ważne w czasach kryzysu.
Przewodniczący i organizator Mińskiego Forum Rainer Lindner podkreślił, że w 2009 roku było dużo ważnych wydarzeń i rocznic, jak na przykład 20-lecie upadku muru berlińskiego, ktуry wpłynął na sytuację w całej Europie. Odchodzący rok, uważa Rainer Lindner, upamiętnią także pierwsze kroki, ktуre Białoruś i Unia Europejska zrobiły ku sobie.
Nina Romanowa
