На падыходзе — некалькі дадатковых фінансавых спосабаў куплі жылля.
Паводле слоў кіраўніка Мiнбудархiтэктуры, сістэма гэта запрацуе пры адназначнай лічбе інфляцыі. Толькі пры такім раскладзе гэта будзе выгадна для ўсіх. Яшчэ адно «але»: у бюджэце павінна быць дастаткова сродкаў на выплату прэміяльных тым, хто будзе рабіць уклады па сістэме будзберажэнняў. Мяркуецца, што працаваць па ёй зможа любы банк.
Пакуль жа сістэму будаўнічых зберажэнняў у краiне прапануе толькі Беларусбанк — ужо, дарэчы, адзінаццаты год. Сутнасць механізма наступная: назапашванне грошай адбываецца ў два этапы — ашчадна-плацежны і крэдытны. У працэнтным выражэнні суадносіны ўласных назапашаных сродкаў і крэдыту павінны складаць ад 25 да 75%.
На першым этапе любы жадаючы можа прыйсці ў банк і адкрыць уклад, паказаўшы ў дагаворы суму, якую гатовы інвесціраваць у будаўніцтва або куплю жылля. Такі ўклад адкрываецца на тэрмін ад 3 да 7 гадоў. Памер працэнтнай стаўкі, пакуль дэпазіт папаўняецца, роўны стаўцы рэфінансавання Нацбанка. Памер працэнтнай стаўкі па крэдыце будзе роўны стаўцы рэфінансавання, павялічанай на 1%. Банк дасць грошы ў доўг, улічыўшы даход паручыцеляў і членаў сям’і, на 20 гадоў, а не на 15, як у выпадку са звычайным крэдытам на нерухомасць.
Стаўка рэфінансавання — арыенцір і для ставак па іпатэцы. Заканадаўча яна ў краіне ёсць, але фактычна да цяперашняга часу не працуе. Прычыны для таго дзве, і на працягу блiжэйшага года, як чакаецца, іх ліквідуюць. Адна з іх заключаецца ў тым, што жыллё, набытае ў іпатэку, немагчыма забраць, калі даўжнік забыўся пра доўг, але ў яго ёсць непаўналетнія дзеці. З пункта гледжання закона, выставіць дзяцей на вуліцу нельга. Але банкіры настойваюць: гэты момант трэба вырашыць, каб яны былі ўпэўненыя ў вяртанні сродкаў.
— Вядома, не хочацца, каб людзі рызыкавалі, але яны павінны разумець, на што ідуць. Іпатэчным указам займаецца Мінэканомікі, яны дапрацоўваюць нюансы, — упэўнены ў станоўчым зыходзе справы міністр.
Другая праблема іпатэкі — стаўкі па крэдытах на жыллё. Да апошняга часу яны былі вельмі высокімі. Цяпер — у сярэднім каля 15% гадавых.
— Тое, што ў нас стаўка рэфінансавання цяпер 12%, — гэта ўжо добра. Менавіта зніжэнне стаўкі рэфінансавання дазваляе выходзіць на працэс іпатэчнага крэдытавання. Каля года спатрэбіцца, каб іпатэка пачала працаваць, — такі прагноз Анатоля Чорнага.
Якой будзе стаўка па іпатэцы, міністр не бярэцца агучыць, але ўдакладняе: калі інфляцыя менш за 10% і стаўка рэфінансавання менш за 10% — гэта ўжо расійскія і еўрапейскія падыходы да іпатэкi.
У перспектыве будаўніцтва перамесціцца ў гарады-спадарожнікі. Па ацэнцы Мiнбудархiтэктуры, у Мінску можна пабудаваць каля 7 млн квадратных метраў жылля. Гэта тычыцца тых умоў, якія ёсць цяпер, і тых зямель, дзе можна зрабіць ушчыльненне. Нездарма прынялі ўказ пра гарады-спадарожнікi. Туды павінны перамяшчацца цэнтры будаўніцтва жылля. Людзі туды пацягнуцца. Напрыклад, разгледзім Смалявічы. Развіта транспартная інфраструктура, 20—30 хвілін ад Мінска. У чым сутнасць горада-спадарожніка? Жыллё камфортнае, праца побач, зарплата ненамнога нiжэй за мiнскую. Прывабнасць гарадоў-спадарожнікаў павінна даць магчымасць адтоку будаўніцтва жылля ў гэтыя цэнтры.
Дарэчы, а што сёння адбываецца на мiнскім рынку жылля? За паўгода тут цэны на другасным рынку, напрыклад, знізіліся ў рэальных здзелках на 5%. У грашах гэта значыць, што тыпавая аднапакаёвая кватэра патаннела на 1,5—2 тысячы долараў у эквiваленце. А за апошнія два гады і таго больш — на 10 тысяч. Зараз сярэднi кошт квадратнага метра ў кватэры-новабудоўлі без аддзелкi — каля тысячы долараў. Сярэдняя цана ў «бэушнай» кватэры тыпавых спажывецкіх якасцей на 7—10% вышэй. Да канца года, па прагнозах экспертаў у сферы нерухомасці, якiх апытала карэспандэнт «Р», цэны на жыллё будуць працягваць зніжацца. Аргумент такi: дэпазіты сталі нявыгаднымі, і грамадзяне пачынаюць укладваць грошы ў нерухомасць.
Яшчэ адна асаблівасць рынку ў тым, што грамадзяне часцей сталі купляць кватэры з прыцягненнем крэдыту. Праўда, банкаўскай пазыкай дабіраюць толькі частку неабходнай сумы — 10—15 тысяч долараў у эквiваленце, максімум — да 20 тысяч. Усё ж такія працэнтныя стаўкі яшчэ не дазваляюць разлічваць на вялікую суму крэдыту, так што асноўны грашовы ўклад усё яшчэ застаецца за ўласнымі зберажэннямі. Праўда, калі стаўкі працягнуць зніжацца і апусцяцца ніжэй за 12% гадавых, а яшчэ лепш — ніжэй за 10%, тады попыт на рынку нерухомасці актывізуецца. У Расіі, прыводзяць прыклад эксперты, на такіх стаўках увесь рынак жыве ў іпатэку.
druk@sb.by
