Калі ўраджай сабраны, можна было падумаць і пра іншыя важныя справы, напрыклад пра вяселле. Тым больш што назапашаныя дары прыроды давалі магчымасць накрыць багаты стол, што закладвала аснову і для далейшага дабрабыту маладой сям’і. Здабыць сямейнае шчасце і нават падоўжыць жыццё можна было таксама дзякуючы мноству абрадаў, якімі суправаджалася сямейнае свята.
Жаніліся нашы продкі прыкладна ў 17—20 гадоў. Калі нявеста пасля вяселля пераходзіла жыць у дом мужа, вяселле лічылася звычайным. А вось калі жаніх ішоў жыць у дом да бацькоў нявесты, яго наракалі прымаком, а само вяселле — прымацкім. Такая ўрачыстасць суправаджалася рознымі прымаўкамі і гумарыстычнымі песнямі ў адрас жаніха.
Вясельны працэс праходзіў у некалькі этапаў. Першы называлі «выгледзіны», «даведзены», «сватанне», «запоіны», калі сваты маглі без папярэджання заехаць да нявесты, каб паглядзець, як яна спраўляецца з хатнімі справамі. Сватацца адпраўляліся ў аўторак, чацвер, суботу ці напярэдадні якога-небудзь свята. Пазней пачыналі рыхтавацца да заручын, калі ў прысутнасці шматлікай радні з двух бакоў прымалася канчатковая згода на шлюб.
Важны атрыбут вяселля — каравай. Вырабіць яго запрашалі спецыяльных жанчын, якіх называлі каравайніцамі. Гэта павінны былі быць добрыя гаспадыні са шчаслівай жаночай доляй. Яны апраналіся ў белыя кашулі. На галаве павінны былі быць белыя наміткі.
Не менш значная роля надавалася ручнікам. Іх было некалькі. Адзін з іх — ручнік-«арка». Пад ім праходзілі, адпраўляючыся з дому на вянчанне. Бацькі маладых трымалі яго высока ўзнятымі рукамі. Па краях ручніка загадзя заварочваліся боханы хлеба. Другі ручнік — «падножнік». На ім маладыя стаялі ў час вянчання ў храме. На вясельным ручніку вышывалі ўзоры ў форме ромбаў з крыжыкамі і кропкамі ў цэнтры, што сімвалізавала засеянае поле, здароўе, пладавітасць. Яшчэ адзін сакральны сімвал на ручніках — птушачкі, якія дзюбкамі звернуты адна да адной.
Вяртаючыся з царквы, жаніх павінен быў перанесці нявесту праз парог бацькоўскай хаты, на які загадзя клалі разамкнёны замок, а зверху — ручнік. Такім чынам адбывалася своеасаблівае адмыканне дому для новай гаспадыні.
Усё вяселле маладыя павінны былі быць разам. Існавала традыцыя: адразу пасля вянчання хросны бацька звязваў рукі жаніха і нявесты спецыяльным ручніком. Маладыя павінны былі адной лыжкай з’есці сакральную страву — яешню, што сімвалізавала пладавітасць.
АД ПРАДЗЕДАЎ
Па традыцыі вясельны каравай быў вялікім — аж да 20 кілаграмаў, меў круглую форму дыяметрам да 1,5 метра. Гатаваўся з пшанічнай мукі, а таксама са змешанай — грэцкай і аржаной, упрыгожваўся фігуркамі людзей, жывёл, кветак, птушак, якія мелі сімвалічнае і магічнае значэнне. Каравай аздабляўся абмалёўкай сонца, месяца і зорак — у старадаўнія часы яны сімвалізавалі сям’ю.
kuzmich@sb.by
Фото БЕЛТА
