На Копыльщине колонию краснокнижных крапчатых сусликов засыпали навозом
10.12.2019 08:27:25
Татьяна ШИМУК
Не бачыце суслiка? А ён ёсць! Гэтая прывабная стэпавая жывёлка магла б стаць вiзiтнай карткай некалькiх раёнаў Мiнскай вобласцi i прыцягнуць да сябе ўвагу шматлiкiх турыстаў. Але атрымалася так, што, не паспеўшы як мае быць рассялiцца па краiне, рабы суслiк атрымлiвае ад чалавека новыя ўдары. Падрабязнасцi высвятляла карэспандэнт «Р».
Некалi гэты грызун быў у нас звычайным вiдам i спакойна жыў у Брэсцкай, Мiнскай i Гродзенскай абласцях. Па некаторых звестках, гэты звярок сялiўся i на ўсходзе Гомельшчыны. Сёння рабы суслiк трапiў ў Чырвоную кнiгу Беларусi, яго iснаваннем у прыродзе ўсур’ёз заклапочаны эколагі.
Пётр Сачак, каардынатар iнiцыятыў праекта ПРААН «Экаманiторынг», заўважыў цiкавы факт:
— Яшчэ ў 2018 годзе навукоўцы не ведалi нiводнага месцапражывання гэтай забаўнай жывёлы на тэрыторыi краiны, але сёння дакладна вядома, што рабыя суслiкi аблюбавалi Нясвiжскi, Стаўбцоўскi, Капыльскi i Баранавiцкi раёны Мiншчыны. Менавiта тут знойдзены рэшткi iх папуляцыi — дзякуючы новай экалагiчнай iнiцыятыве пад назвай «Хамяк, суслiк i вавёрка-палятуха: выратаваць супергрызуноў!».
Вядома, што даўжыня цела жвавага стэпавага жыхара каля 20—25 сантыметраў, хваста — да 6 сантыметраў. Вага яго дасягае 300 грамаў. Селяцца суслiкi звычайна калонiямi на сухiх участках з невысокай лугавой раслiннасцю. Звяркi жывуць на старых вытаптаных пашах, дзе кормяцца травой. На збожжавае поле яны заходзяць толькi паласавацца абсыпаным збожжам, але iстотнай шкоды паляводам не наносяць.
Пад пагрозай
У сiмпатычнага суслiка, на жаль, лёс небаракi, бо яго актыўна вынiшчалi ў 1950—60-я гады як «абжору i шкоднiка», якi сваiмi норкамi перашкаджаў спаборнiцтвам калгасаў за ўраджай. Забiваць суслiкаў заклiкалi са старонак савецкiх газет нават школьнiкаў.
Але з жывёлай, якая вымiрае, людзi абыходзяцца жорстка i сёння — нядаўна ў Капыльскiм раёне спецыялiсты адной аграгаспадаркi проста завалiлi паселiшча суслiкаў навозам. Арганiку там возяць з мясцовай фермы, каб затым угнойваць ёй размешчаныя побач палi гаспадаркi. Атрымалася так, што яе выгрузiлi на краi калонii. Эколагi заклапочаны: пасля зiмовай спячкi жывёлы могуць не выйсцi з норак цi выйсцi крыху раней — з-за перагнойнай вiльгацi — i загiнуць на паверхнi ад пераахалоджання.
— Яшчэ ў вераснi мы пiсьмова папярэдзiлi землекарыстальнiка i раённую iнспекцыю прыродных рэсурсаў i аховы навакольнага асяроддзя аб пасяленнi тут суслiкаў i аб тым, што гаспадарка павiнна прымаць меры для захавання месцапражывання вiду. Вясной, калi суслiкi выйдуць з нор, можна будзе скласцi акт аб загiнулых звярках i падлiчыць нанесеную прыродзе шкоду. Землекарыстальнiку давядзецца панесцi адказнасць за кожнага звярка, якi загiнуў па яго вiне, а гэта пагражае немалым штрафам. Згодна з указам Прэзiдэнта мiнiмальны памер штрафа за незаконнае знiшчэнне адной асобiны занесенай у Чырвоную кнiгу жывёлы складае 9 базавых велiчынь, — расказаў эксперт «Аховы птушак Бацькаўшчыны» Сяргей Шакала.
Выратаваць жыццё вiду
Аляксандр Вiнчэўскi, дырэктар аб’яднання АПБ, падкрэслiвае, што рабы суслiк занесены i ў Мiжнародную Чырвоную кнiгу, мае мiжнародны статус аб’екта аховы i ўключаны ў Дадатак II «Вiды фаўны, якiя падлягаюць строгай ахове» Бернскай канвенцыi аб ахове дзiкай фаўны i флоры i прыроднага асяроддзя пражывання ў Еўропе. Магчыма, гэты статус дапаможа маленькiм грызунам распаўсюдзiцца па краiне.
Дарэчы, нядаўна эксперты выявiлi ў Нясвiжскiм раёне вялiзную калонiю — каля тысячы асобiн, адну з найбуйнейшых у Еўропе. Сяргей Шакала ўпэўнены, што знаходка — сапраўдны нацыянальны здабытак, якi мае сэнс з пункта гледжання развiцця экатурыстычнага патэнцыялу краiны:
— Людзi выжывалi звяркоў са спрадвечных месцаў калонiй, а сёння мы павiнны захаваць iх на гэтым прыродным астраўку. Калi не прыняць комплекс мер зараз, мы можам страцiць суслiкаў назаўсёды. Для iх аховы недастаткова толькi аформiць пашпарты i адпаведныя абавязацельствы, трэба рэгулярна наведваць тэрыторыi i глядзець, што там робiцца. Патрэбна прапаганда на месцах, дзе ёсць суслiкi, пастаянныя выезды i манiторынг — тады гэта будзе рэальная дапамога.
У навукова-практычным цэнтры НАН Беларусi па бiярэсурсах таксама лiчаць: тое, што суслiкi захавалiся ў нас дагэтуль, — вельмi добрая вестка. Але без захавання традыцыйнага спосабу карыстання ўгоддзямi iх калонiя можа знiкнуць канчаткова. Асаблiва небяспечна, калi ўгоддзi становяцца даступнымi позняй восенню або ранняй вясной: звяркi знаходзяцца ў спячцы i не могуць нiкуды перамясцiцца, адзначаюць у НАН. Але можа здарыцца i так, што з-за адсутнасцi касьбы i выпасу буйной або дробнай рагатай жывёлы лугi, дзе жывуць суслiкi, зарастуць. Тады суслiкi знiкнуць. Гэтыя стэпавыя грызуны не любяць павышаную вiльготнасць i густы травастой.
Аляксандр Вiнчэўскi рэзюмуе:
— Калi ўпершыню ўбачыў жывога суслiка гэтым летам, быў захоплены тым, наколькi ён артыстычны — як знакамiты сурыкат Цiмон з вядомага мультфiльма пра Караля Льва. Адразу падумаў, што беларускiя суслiкi маглi б стаць турыстычным брэндам. Госцi Беларусi з задавальненнем пазнаёмiлiся б з гэтым прывабным, але малавядомым грызуном, купiлi б сувенiры з яго выявай. Праца з турыстамi магла б стаць дадатковым заробкам для мясцовых жыхароў. Хто ведае, магчыма, суслiкi, якiя яшчэ нядаўна ўсiм нам так замiналi, хутка пасадзейнiчаюць стварэнню новых працоўных месцаў для насельнiцтва.
shimuk@sb.by
Яшчэ ў 2018 годзе навукоўцы не ведалi нiводнага месцапражывання гэтай забаўнай жывёлы на тэрыторыi краiны, але сёння дакладна вядома, што рабыя суслiкi аблюбавалi Нясвiжскi, Стаўбцоўскi, Капыльскi i Баранавiцкi раёны Мiншчыны.
Лепш не турбаваць
Некалi гэты грызун быў у нас звычайным вiдам i спакойна жыў у Брэсцкай, Мiнскай i Гродзенскай абласцях. Па некаторых звестках, гэты звярок сялiўся i на ўсходзе Гомельшчыны. Сёння рабы суслiк трапiў ў Чырвоную кнiгу Беларусi, яго iснаваннем у прыродзе ўсур’ёз заклапочаны эколагі.
Пётр Сачак, каардынатар iнiцыятыў праекта ПРААН «Экаманiторынг», заўважыў цiкавы факт:
— Яшчэ ў 2018 годзе навукоўцы не ведалi нiводнага месцапражывання гэтай забаўнай жывёлы на тэрыторыi краiны, але сёння дакладна вядома, што рабыя суслiкi аблюбавалi Нясвiжскi, Стаўбцоўскi, Капыльскi i Баранавiцкi раёны Мiншчыны. Менавiта тут знойдзены рэшткi iх папуляцыi — дзякуючы новай экалагiчнай iнiцыятыве пад назвай «Хамяк, суслiк i вавёрка-палятуха: выратаваць супергрызуноў!».
Вядома, што даўжыня цела жвавага стэпавага жыхара каля 20—25 сантыметраў, хваста — да 6 сантыметраў. Вага яго дасягае 300 грамаў. Селяцца суслiкi звычайна калонiямi на сухiх участках з невысокай лугавой раслiннасцю. Звяркi жывуць на старых вытаптаных пашах, дзе кормяцца травой. На збожжавае поле яны заходзяць толькi паласавацца абсыпаным збожжам, але iстотнай шкоды паляводам не наносяць.
Голас суслiка гучны i меладычны, нагадвае свiст. Гэтыя жывёлкi найбольш актыўныя ранiцай i надвячоркам. Узiмку ўпадаюць у спячку, якая доўжыцца з паўгода: з верасня-кастрычнiка па сакавiк-красавiк. Суслiк большую частку жыцця праводзiць у нары дыяметрам 5—7 сантыметраў. У пачатку чэрвеня ў кожнай самкi нараджаюцца ад 2 да 8 дзетак, радзей — да 10. Век жывёлкi караткаваты, каля чатырох гадоў.
У сiмпатычнага суслiка, на жаль, лёс небаракi, бо яго актыўна вынiшчалi ў 1950—60-я гады як «абжору i шкоднiка», якi сваiмi норкамi перашкаджаў спаборнiцтвам калгасаў за ўраджай. Забiваць суслiкаў заклiкалi са старонак савецкiх газет нават школьнiкаў.
Але з жывёлай, якая вымiрае, людзi абыходзяцца жорстка i сёння — нядаўна ў Капыльскiм раёне спецыялiсты адной аграгаспадаркi проста завалiлi паселiшча суслiкаў навозам. Арганiку там возяць з мясцовай фермы, каб затым угнойваць ёй размешчаныя побач палi гаспадаркi. Атрымалася так, што яе выгрузiлi на краi калонii. Эколагi заклапочаны: пасля зiмовай спячкi жывёлы могуць не выйсцi з норак цi выйсцi крыху раней — з-за перагнойнай вiльгацi — i загiнуць на паверхнi ад пераахалоджання.
— Яшчэ ў вераснi мы пiсьмова папярэдзiлi землекарыстальнiка i раённую iнспекцыю прыродных рэсурсаў i аховы навакольнага асяроддзя аб пасяленнi тут суслiкаў i аб тым, што гаспадарка павiнна прымаць меры для захавання месцапражывання вiду. Вясной, калi суслiкi выйдуць з нор, можна будзе скласцi акт аб загiнулых звярках i падлiчыць нанесеную прыродзе шкоду. Землекарыстальнiку давядзецца панесцi адказнасць за кожнага звярка, якi загiнуў па яго вiне, а гэта пагражае немалым штрафам. Згодна з указам Прэзiдэнта мiнiмальны памер штрафа за незаконнае знiшчэнне адной асобiны занесенай у Чырвоную кнiгу жывёлы складае 9 базавых велiчынь, — расказаў эксперт «Аховы птушак Бацькаўшчыны» Сяргей Шакала.
Выратаваць жыццё вiду
Аляксандр Вiнчэўскi, дырэктар аб’яднання АПБ, падкрэслiвае, што рабы суслiк занесены i ў Мiжнародную Чырвоную кнiгу, мае мiжнародны статус аб’екта аховы i ўключаны ў Дадатак II «Вiды фаўны, якiя падлягаюць строгай ахове» Бернскай канвенцыi аб ахове дзiкай фаўны i флоры i прыроднага асяроддзя пражывання ў Еўропе. Магчыма, гэты статус дапаможа маленькiм грызунам распаўсюдзiцца па краiне.
Дарэчы, нядаўна эксперты выявiлi ў Нясвiжскiм раёне вялiзную калонiю — каля тысячы асобiн, адну з найбуйнейшых у Еўропе. Сяргей Шакала ўпэўнены, што знаходка — сапраўдны нацыянальны здабытак, якi мае сэнс з пункта гледжання развiцця экатурыстычнага патэнцыялу краiны:
— Людзi выжывалi звяркоў са спрадвечных месцаў калонiй, а сёння мы павiнны захаваць iх на гэтым прыродным астраўку. Калi не прыняць комплекс мер зараз, мы можам страцiць суслiкаў назаўсёды. Для iх аховы недастаткова толькi аформiць пашпарты i адпаведныя абавязацельствы, трэба рэгулярна наведваць тэрыторыi i глядзець, што там робiцца. Патрэбна прапаганда на месцах, дзе ёсць суслiкi, пастаянныя выезды i манiторынг — тады гэта будзе рэальная дапамога.
У навукова-практычным цэнтры НАН Беларусi па бiярэсурсах таксама лiчаць: тое, што суслiкi захавалiся ў нас дагэтуль, — вельмi добрая вестка. Але без захавання традыцыйнага спосабу карыстання ўгоддзямi iх калонiя можа знiкнуць канчаткова. Асаблiва небяспечна, калi ўгоддзi становяцца даступнымi позняй восенню або ранняй вясной: звяркi знаходзяцца ў спячцы i не могуць нiкуды перамясцiцца, адзначаюць у НАН. Але можа здарыцца i так, што з-за адсутнасцi касьбы i выпасу буйной або дробнай рагатай жывёлы лугi, дзе жывуць суслiкi, зарастуць. Тады суслiкi знiкнуць. Гэтыя стэпавыя грызуны не любяць павышаную вiльготнасць i густы травастой.
Аляксандр Вiнчэўскi рэзюмуе:
— Калi ўпершыню ўбачыў жывога суслiка гэтым летам, быў захоплены тым, наколькi ён артыстычны — як знакамiты сурыкат Цiмон з вядомага мультфiльма пра Караля Льва. Адразу падумаў, што беларускiя суслiкi маглi б стаць турыстычным брэндам. Госцi Беларусi з задавальненнем пазнаёмiлiся б з гэтым прывабным, але малавядомым грызуном, купiлi б сувенiры з яго выявай. Праца з турыстамi магла б стаць дадатковым заробкам для мясцовых жыхароў. Хто ведае, магчыма, суслiкi, якiя яшчэ нядаўна ўсiм нам так замiналi, хутка пасадзейнiчаюць стварэнню новых працоўных месцаў для насельнiцтва.
shimuk@sb.by