Скарбы Уладзіміра Цвіркі

Першае, што здзівіла: вакол лецішча-музея Уладзіміра Цвіркі няма агароджы. Гаспадар, прызнаецца, рады кожнаму госцю — суседу ці незнаёмцу. Лічыць: як сам ставішся да людзей — так і яны да цябе. За пяць гадоў, як музей адкрыўся, не скралі ў яго, на шчасце, ніводнай рэчы, наадварот — прывозяць. “Кожны вяртаецца да мяне з падарункамі: знаходзяць людзі непатрэбныя чыгункі, куфры, прасы на гарышчах ды ў кладоўках бабуляў — і пра мяне ўспамінаюць, — усміхаецца Уладзімір Андрэевіч. — Часам гаспадары аддадзеных рэчаў прыязджаюць потым у госці, кажуць, што ў мяне яны выглядаюць па-іншаму”. Тое і зразумела: па спецыяльнасці Уладзімір — мастак-дызайнер і чарцёжнік-канструктар. А сакрэты рэстаўратарскія засвойваў самастойна. І цяпер старыя рэчы ў яго руках атрымліваюць другое жыццё. Вось, напрыклад, пад столлю аднаго з пакояў у гасцявым доме вісяць два драўляныя колы, прыстасаваныя пад свяцільні. 

Ён ведае гісторыю амаль кожнай рэчы, якую прывозіць са шматлікіх вандровак. З некаторымі звязаны і сапраўдныя легенды, якія расказвае гаспадар шэптам. Напрыклад, пра люстэрка XVIII стагоддзя, што належала вядзьмарцы Уле: яго знайшлі недзе пад Рубяжэвічамі. Называлі яе й варажбіткаю, жанчына дапамагала людзям, лячыла іх рознымі травамі. Тое люстэрка цяпер — у містычным куточку ў доме Уладзіміра. Між тым гаспадар кажа, што захоплены ён не столькі старымі рэчамі, колькі іх гісторыямі. Паказвае груба высечаны сякерай драўляны коўш: “А чаму ён не скончаны? Можа, з майстрам нешта сталася? У тым каўшы нібыта спыніўся час. У кожным прадмеце заўсёды ёсць нейкая таямніца”.

Многія з рэчаў, знойдзеных у зруйнаваных дамах ці на звалках, у ягонай майстэрні пераўтвараюцца ў сапраўдныя творы мастацтва. І там, лічыць гаспадар, рэчы прывыкаюць да яго, а ён да іх. Сёння ў рабоце ў Цвіркі — калыска ды нейкі корч, з якога ён плануе вырабіць... посах для Дзеда Мароза. Дарэчы, працуе майстар пераважна старымі інструментамі, многім з якіх — больш за паўстагоддзя... 

Паціху набліжаемся і да ветрачка — бадай што самага незвычайнага экспаната з калекцыі. “Заходзьце! — запрашае гаспадар. — Калі ж яшчэ ўдасца пабываць у сапраўдным млыне!” Адразу бачу чорна-белы фотаздымак на сцяне. Пэўна, былы гаспадар ветрака? Так. Гэта Канстанцін Іванавіч Жыткоў з вёскі Мікіцк, што пад Драгічынам, сабраў у 1930-х млын. Ім карысталася ўся вёска! Пасля вайны, у 55-м, гэты млын яшчэ рэстаўраваўся, а ў апошнія гады стаяў там без справы. Спарахнелі часткі канструкцыі, згубіліся крылы... А Уладзімір яго вярнуў да жыцця, максімальна захаваўшы дэталі. “Кукурузную муку на ім неяк малолі, — радуецца майстар. — Аладкі надта ж смачныя атрымаліся!”

На лецішчы ўсё зроблена рукамі гаспадара: масток цераз сажалку, альтанка, хатка для кошкі Соні... Па яго праектах паўсталі дзве хаты — гаспадарская і для гасцей — “у стылі рэтра з элементамі кантры”, як жартуе Уладзімір Андрэевіч. Там, напрыклад, элементы вялізных магазінных лічыльнікаў савецкіх часоў (па-руску счеты) утварылі бялясіны на лесвіцы, на сценах — калекцыя вышыванак, сярод якіх і дарэвалюцыйныя, і даваенныя. Яшчэ мноства прасаў, чарнільніц, старых навагодніх цацак, паштовак... Здаецца, ён збірае ўсё на свеце. Аднак рэчы дзіўным чынам спарадкаваныя: кожная на сваім месцы. Там сабрана і шмат кінастужак. “Уявіце сабе, як хораша бывае паглядзець на мансардзе фільм “Парыж з вышыні птушынага палёту” 1963 года, — усміхаецца гаспадар. — Для дарослых гэта — як вяртанне ў дзяцінства, а для дзяцей — “диковинка”.

Падзяліцца ўбачаным — гэта яму таксама падабаецца. Таму на вялізным экране праз праектар часта паказвае Уладзімір Цвірка родным і сябрам фотаздымкі з цікавых мясцін Беларусі, зробленых пад час яго падарожжаў. Згадвае: яшчэ ў дзяцінстве ён ля роднай вёскі Азярское ў Карэліцкім раёне, а яна непадалёк ад былой рэзідэнцыі Радзівілаў у Міры, шукаў згубленую бібліятэку знакамітага роду. Далей — болей: з часам пачаў падрабязна вывучаць гарады і вёскі краіны. І сёння шукае цікавыя будынкі, сядзібы, збірае звязаныя з імі легенды. А затым складае маршруты-гіды па краіне. Усяго, кажа, іх набралася ўжо 150. 

Цяпер Уладзімір Цвірка вядомы і як аўтар турпраекта “150 залатых маршрутаў маёй Беларусі”: з такою менавіта кнігаю летась ён стаў пераможцам ХІ Нацыянальнага конкурсу СМІ “Залатая літара”. І яго фотавыстава на працягу тыдня экспанавалася ля Палаца спорту ў Мінску. Нядаўна ж на старонцы ў фэйсбуку ён распачаў праект “Руіны Беларусі”. Кажа, водгукаў шмат. Часам мясцовыя жыхары самі падказваюць, куды можна паехаць, што паглядзець.

Ён умоўна падзяліў усю краіну на “выспачкі”, якія можна дасканала агледзець за адзін-два дні. У Мінскай вобласці такіх набралася 29, у Гродзенскай — 36, Брэсцкай — 28, Віцебскай — 24, Магілёўскай — 14, Гомельскай — 8. На кожным з маршрутаў ёсць па 8-9 цікавых помнікаў, храмаў, прыродных аб’ектаў. “Шляхі складаў максімальна зручна, каб чалавек не траціў шмат часу на пошукі, — удакладняе Уладзімір. — З-за таго складанасцяў бывала нямала. Міншчыну, напрыклад, тройчы “перакройваў”. Ёсць, скажам, вёска Макасічы: анікуды не ўпісвалася. А камень такі прыгожы там, ды яшчэ з гісторыяй. Ліхая цётка, па легендзе, неяк паслала малую пляменніцу ў лес па галлё. Па дарозе дзяўчынку напаткала навальніца. Каб схавацца, тая падбегла да каменя якраз у тую хвіліну, калі ў яго ўдарыла маланка і адбіла кавалак. Пад ім дзяўчынка і выратавалася. Камень жа пасля стаў нагадваць крэсла, за тое і празвалі яго: “Крэсла для Параскі”. Так што не мог я Макасічы пакінуць па-за маршрутам...”

З усіх падарожжаў Цвірка прывозіць гісторыі. І ў першым турбуклеце з чатырма кірункамі ды картамі па Мінскай вобласці, што нядаўна выйшаў у выдавецтве “Туринфо”, ёсць легенда ад аўтара. Да друку рыхтуюцца іншыя. Усяго запланавана каля 40 буклетаў — каб умясціць усе 150 маршрутаў. Уладзімір не спыняецца: выдаецца часіна — збіраецца ў дарогу. Гаворыць, для завяршэння праекта яму патрэбна гады два-тры... Распрацоўвае і тэматычныя вандроўкі: напрыклад, “Піраміды Беларусі” ды “Камяні Беларусі”. Камянёвымі крыжамі ўвогуле захапіўся: хацеў нават сабе ў Хадакова які прывезці. Аднак перадумаў: бо крыж, кажа, ёсць абярэг пэўнай мясцовасці. Цяпер, аднак, ён сам высякае камянёвы крыж — для лецішча.

Уладзімір Цвірка — чалавек адметны. У яго “глыбокі” мэтанакіраваны позірк, упэўне­ныя энергічныя рухі. Пра творчы склад яго натуры гавораць доўгія валасы, сабраныя ў хвост, ён з густам апранаецца. Сам пра сябе субяседнік гаворыць: “Калі ўжо чым займаюся, дык сур’ёзна”. Тое датычыцца, у першую чаргу, яго асноўнай працы. А вырабляе ён мастацкія інтэр’ерныя вітражы ў стылі “Ціфані”. Тэхналогію засвоіў у свой час у Польшчы, а ў 1999 годзе адкрыў творчую майстэрню ў Мінску. З цягам часу выпрацаваў асабісты стыль: працы яго лаканічныя, мяккія. Сярод заказчыкаў шмат замежнікаў. А свае вітражы Уладзімір Цвірка дабрачынна ўсталяваў у Свята-Троіцкім храме ў Міры, а таксама ў царкве Казанскай Божай Маці ў вёсцы Беражное, што ў Карэліцкім раёне.

Ён лічыць сябе чалавекам шчаслівым. У яго ёсць любімы занятак (ды не адзін!), праца, сям’я. Жонка Ганна кіруе будаўнічай кампаніяй, мужа падтрымлівае ва ўсіх яго пачынаннях. З задавальненнем бывае на лецішчы ў цёплую пару: вырошчвае гуркі ды бульбу, разводзіць кветкі. Дзеці — дочкі Кацярына і Таццяна, сын Яўген — таксама частыя госці ў бацькоў на лецішчы. “У тым поспех бацькоў, — упэўнены Уладзімір, — калі дзеці самі ствараюць свае жыцці. Я ім заўсёды казаў: калі хтосьці з вас стане мільянерам, а хтосьці — прыбіральшчыкам, то я буду дапамагаць мільянеру. Таму што ён правільна скарыстаў тыя магчымасці, што далі бацькі. Дзеці дагэтуль памятаюць тыя словы”. З гонарам бацька расказвае, што яго Каця знайшла сябе ў музыцы: спявае, піша песні, робіць аранжыроўкі, Таццяна працуе ў сферы гандлю, а Яўген стаў добрым будаўніком. Радуюць Уладзіміра і ўнукі — дзве дзяўчынкі і хлопчык, для якіх ён не проста дзядуля, а сапраўдны сябар. Так што Уладзіміру Цвірку ёсць з кім дзяліцца захапленнямі, ёсць каму перадаваць у спадчыну назбіраныя ды ўласнаручна створаныя скарбы. 

Сёлета напрыканцы красаві­ка ля Палаца спорту ў Мінску ладзілася аднадзённая выстава Уладзіміра Цвіркі: дэманстравалася 30 яго фотаздымкаў з розных месцаў Беларусі. Прадстаўнікі гарадскіх уладаў прапанавалі аўтару і месца для больш працяглай экспазіцыі: уздоўж праспекта Незалежнасці, ля парка Чалюскінцаў. А ў Гомелі выстава яго фотатвораў працуе і цяпер — да канца мая.