Шкада, я не мастак…

Не магу ўзяць у рукі фарбы і намаляваць партрэт самай выдатнай і самай любімай маёй Беларусі.

Варта на імгненне заплюшчыць вочы, як паўстае партрэт: вечна юная дзяўчына з сумнымі блакітнымі, як азёры, вачамi, чорным, як кайма крыл у бусла, разлётам броваў. Ледзь кірпаты з россыпам (нібы лісiкі на грыбной паляне) канапушак нос, лёгкі румянец на шчоках і ласкавая матчына ўсмешка на пунсовых, як наліўны яблык, вуснах. Яе валасы нібы вызалачаныя летнім сонцам пшанічныя палі. Вянок з разнатраўя з абавязковым украпваннем блакітных валошак. Тонкая, нібы ствол маладой бярозкі, постаць, апранутая ў традыцыйнае, з выбеленага лёну з чырвонай вышыўкай па падоле і каўняры адзенне. Вытанчаныя, нібы крылы журавоў, рукі складзены ў вечнай малітве за дзяцей, свой народ… І вясёлы смех народжанай ля каранёў векавога дуба крынічкі.


Шкада, я не парфумер…

Я не магу перадаць усё багацце водару роднай зямлі. Як то пах запаведнай дубровы пасля летняга цёплага дажджу. Ці асаблівы водар беларускай вёскі: пах гліны і трохі дыму, сырадою і свежага хлеба. І духмянасць квітнеючых садоў увесну, саспелых ягад і садавіны ўлетку, і лёгкай гаркаты апалага лісця па восені. Гэта пахі сунічнай паляны на лясным узлеску, красаванне вераса і любімы сэрцу грыбніка пах толькі што зрэзанага баравка. Гэта водар свежага снегу і нагрэтых гарачым летнім сонцам хлебных палёў. Гэта духмянасць квітнеючай ліпы, і лугавой травы, і пах мёду над пчальнікамі. Мне здаецца, нават вясёлка, якая прыбрала яснае неба рознакаляровым паяском, мае свой непаўторны водар. А вы заўважалі, як пахнуць нашыя рэкі і азёры, лясны раўчук?

Часам, калі вяртаешся з паездкі з-за мяжы, здаецца: варта толькі пераехаць дзяржаўную мяжу – нават паветра, пахі становяцца іншымі, роднымі.

Шкада, я не доктар…

Я не магу вылечыць усіх ран, якія з’явіліся на целе маёй Радзімы за ўсё яе шматвекавое жыццё. Памятаю маё пытанне да дзядулі, які дайшоў да Берліна: «Дзеда, а на вайне было страшна?». І яго сумныя, напоўненыя болем вочы. Ён ніколі не адказваў на гэта пытанне словамі, але ў поўнай меры перадаваў увесь жах таго страшнага часу адным толькі позіркам. У той вайне мы страцілі кожнага трэцяга жыхара нашай краіны, а словазлучэнне беларускі партызан  стала крылатым. На лёс нашай краіны выпала нямала выпрабаванняў, якія народ пераадолеў з высока паднятай галавой, не страціўшы годнасці і дабрыні І гэта таксама неад’емная частка маёй Радзімы, маёй Беларусі. Шмат, вельмі шмат крыві было праліта на зямлі беларускай, але мы не ўзлаваліся, і сёння наша краіна і гасціннасць – паняцці-сінонімы. І над нашай галавой – мірнае неба. Дай Божа, каб так было і надалей!

Шкада, я не музыка…

Я не магу перадаць гучанне цудоўнай музыкі – песні маёй Беларусі. Гэта і строкат конікаў у высокай лугавой траве, крык журавоў у небе, і клёкат бусла, пошчакі салая ў лесе, рыпенне лесу на ветры і снегу пад лапкамі лісы, якая крадзецца да зайца, роў магутнага зубра ў Белавежскай пушчы. Таксама немагчыма не ўспомніць пра шолах выспелых каласоў і векавых дубоў Палесся, грукат начной навальніцы. Гэта гудзенне пчол над квітнеючымі палямі і садамі, піск камароў, вясёлы перастук вясновага капяжу, звон раўчука, які пракладвае сабе шлях з-пад таўшчыні зямлі каля велізарнага валуна. Калі прыслухацца, то здаецца, чуваць рэха даўно мінулых бітваў.

Шкада, я не кухар…

Я не магу перадаць усё багацце густаў роднай зямлі. Вы калі-небудзь спрабавалі ваду з крынічкі? Памятаеце яе ледзяную да ламоты ў зубах свежасць і саладкаваты прысмак? А смак ліпавага мёду, малінавага чаю каля вогнішча? Гэта і слодыч лясной маліны, суніц, чарніц. Лёгкая гаркаватасць брусніц і кіслінка журавін. Гэта знакамітыя беларускія дзеруны і бабка, квашаная капуста і розныя поліўкі. А смажаная рыба і запечаная з яблыкамі гусь. І смак з далёкага дзяцінства, калі ў вёсцы нельга было купіць жавальную гумку. Вы ж таксама ў дзяцінстве жавалі вішнёвую смалу?

Шкада, я не паэт…

Я не магу, як знакамітыя Янка Купала і Якуб Колас, у вершах апісаць прыгажосць роднай зямлі. З яе пунсовымі ўзыходамі, якія размалёўваюць ранішняе соннае неба ў ружова-чырвоныя тоны, і сумныя залацістыя захады, калі сонца, развітваючыся з намі, нібы памірае, каб заўтра пад песню жаўрука адрадзіцца ізноў. Не магу апець веліч зялёных лясоў з гульнёй у лістоце бяроз сонечных праменьчыкаў і павольныя воды Нёмана, Сожы, Случы, Прыпяці і іншых рэк, рачулак і раўчукоў нашай сiнявокай Беларусі. Не змагу апісаць iнь Браслаўскіх азёраў і веліч старажытных замкаў і цэркваў. Не знайду слоў, каб апісаць шырыню душы народа Беларусі. Бо нездарма ў суседніх краінах нашу нацыю завуць сябрамі.

Шкада, я не архітэктар…

Я не магу прафесійна распавядаць пра веліч Мірскага замка ці палаца Радзівілаў у Нясвіжы, або сумнай Брэсцкай крэпасці, ці будынка Нацыянальнай бібліятэкі. А як захоплівае подых ад старэнькіх беларускіх хатак дзесьці на водшыбе!

Шкада, я не гісторык…

Я б распавядала пра людзей і падзеі, якія тварылі гісторыю майго роднага краю. Пра жыццё першадрукара Францыска Скарыны і святой Ефрасінні Полацкай, якая столькі зрабіла для распаўсюджвання праваслаўя на Беларусі. Не змагла б абысці малую бацькаўшчыну – родны Слуцк. Знакамітыя дачкі магутнага рода Алелькавічаў Сафія і Анастасія Слуцкія, вядомая на ўвесь свет мануфактура слуцкіх паясоў і Слуцкае Евангелле, радзівілаўскі тэатр… Пералічваць можна бясконца. Гэта і магнацкі род Радзівілаў, і аповед пра дванаццаць залатых апосталаў у поўны рост, нібыта схаваных у таемных хадах пад палацам.

І паданне пра чорную даму – Барбару Радзівіл… Распавядала б пра тое, як малы Ізяслаў абараніў ад князя Уладзіміра сваю маці Рагнеду, як быў заснаваны горад Заслаўль. Не абмінула б і бітву на Нямізе, і лінію Сталіна. Абавязкова нагадала б паданні пра лешакоў, балотнікаў і цмокаў. Узгадала б старажытных багоў, якім пакланяліся нашыя продкі.

Я палюбіла сваю радзіму з першага подыху і буду любіць да апошняга.

Яна выдатная, мая Беларусь!

---

З чаго пачынаецца Радзіма? Для мяне – з запаведных лясоў Белавежскай пушчы, палётаў бусла ў чыстым блакітным небе, у абрамленні пухнатых аблокаў. З бязмежных палёў, сініх азёр і рэк. Гэта сляды лася ці лісы ў заснежаным лесе, цёплая бабуліна печ у вёсцы, ад якой заўсёды пахла хлебам і чамусьці сырадоем. Гэта вулачкі і завулкі роднага горада Слуцка і вёскі Танежыцы Слуцкага раёна, дзе жылі мае бабулі і дзядулі. Традыцыйная «Купалінка» каля купальскага вогнішча, вянкі на вадзе з трапяткімі агеньчыкамі свечак, якія з заміраннем сэрца пускаюць дзяўчыны, і пошук папараць-кветкі. Гэта велізарныя скірды свежай саломы на толькі што зжатым полі. І доўгія зімовыя вечары каля горача напаленай печы. І ціхія аповеды бабулі пра вайну, яе дзяцінства ў лагеры партызан, пра вяртанне ў спаленую да вугельчыка хату. А потым жыццё пад адкрытым небам у двары, дзе раслі велізарныя лопухі, пакуль будавалася новая хата, і дапамога суседзяў і ўсёй вёскі. Многія вярталіся тады на папялішчы… Гэта ікона, клапатліва накрытая вышываным ручніком у чырвоным куце, і вязаныя падузорнікі на ложках у хаце бабулі. Гэта ласкавая ўсмешка маці і надзейныя рукі бацькі, які падкідае ў неба маленькую дзяўчынку, а яна пішчыць ад захаплення… І такі родны, такі любы сэрцу ўзор слуцкіх паясоў.

Калі атаясамліваць Беларусь з чалавекам, то знешнасць – гэта яе прырода. Але чалавек – гэта не толькі прыгожая абгортка, але і душа. Што ж з’яўляецца душой Беларусі? Адказ відавочны – гэта яе дзеці, яе кроў і сіла, яе народ. Гэта вы і я, і хлопчык, які нешта малюе на асфальце крэйдай, і дзяўчына, якая з заміраннем сэрца прыхарошваецца на першае спатканне, і немаўля, якое ўпершыню ўдыхнула паветра. І ўсе мы, беларусы, уяўляем сабою адзіны жывы арганізм. Адзіную нацыю, адзіную Беларусь. Якую мы павінны зберагчы для нашчадкаў ва ўсёй яе чысціні і прыгажосці.

У канцы свайго эсэ не магу не ўспомніць радок з Дзяржаўнага гімна нашай краіны:

– Вечна жыві і квітней, Беларусь!