Адзін з яркіх сюжэтаў у стужцы — аповяд пра весляроў з Мазыра, з якімі працуе трэнер зборнай Беларусі па веславанні на байдарках і каноэ Уладзімір Шантаровіч. Яго каманда лёгка перамагае супернікаў з Германіі ды Венгрыі, дзе веславанне — нацыянальны від спорту. Як ім гэта ўдаецца — загадка, якую і паспрабавала разгадаць Галіна Адамовіч
Ён зусім не падобны да “афіцыёзнага кіно”, якое можна сустрэць у кінадакументалістыцы, калі размова заходзіць пра дзяржзаказы. Так, зняты на “Беларусьфільме” па заказе Міністэрства культуры да выбараў Прэзідэнта краіны. Аднак нічога пафаснага ў ім няма. Беларусь і яе людзі паказаны такімі, якія яны ёсць. Якімі іх заспеў аб’ектыў кінакамеры — без прыўкрас і прапагандысцкага налёту. Я бачыла, як гледачы дзякавалі рэжысёру за пазітыўны настрой, за цяпло, якое ідзе з экрана.
І ў гэтым — уся Галіна Адамовіч. Для яе не існуе сумных жанраў. Яна паказала, як змянілася краіна за чвэрць стагоддзя ў “новыя” часы.
Эліта з народа
— Няпроста змясціць у 52 хвіліны вялікую колькасць падзей з розных сфер жыцця краіны. З чаго ж вы пачалі?
— Гэта было галоўнае пытанне, па якім прынцыпе будаваць кіно. Бо сярод мора пазітыву былі і такія падзеі, пра якія цяжка ўспамінаць: выбух у метро, цісканіна на Нямізе. Думалі доўга, потым намеснік міністра культуры Ірына Дрыга прапанавала з’ездзіць да галоўнага рэдактара газеты “Советская Белоруссия” Паўла Якубовіча. Ён прама падчас сустрэчы пачаў разважаць аб структуры будучай карціны. Так ідэя і выкрышталізавалася.
Гэта фільм, у якім адлюстравана ўсё, што бачылі дакументалісты на свае вочы. З кіламетраў плёнкі Станіслава Гайдука, Віктара Аслюка, Міхаіла Жданоўскага, Юрыя Гарулёва, Мікалая Князева і Сяргея Кацьера трэба было выбраць самыя важныя, самыя цікавыя і значныя падзеі.
Карціна суб’ектыўная, і гэта мой свядомы выбар. Думаю, кожны з калег, здымай ён такое кіно, рабіў бы ўсё па-свойму. Я імкнулася выбраць тыя кадры, у якіх адчуваўся сур’ёзны рух наперад.
— Як вы разумелі сваю задачу?
— У ідэале над такімі фільмамі павінна працаваць каманда журналістаў, якія даследавалі б людзей і сітуацыю. Я ж была і сцэнарыстам, і рэжысёрам, і вядучай. Трэба было вельмі хутка разабрацца, каго здымаем на атамнай станцыі, як выбудоўваем здымку ў кардыяхірургіі, які агракомплекс выбіраем на Гродзеншчыне або Брэстчыне. У рэшце рэшт у мяне з’явіўся азарт, я атрымлівала задавальненне ад зносінаў з гэтымі людзьмі, ад іх ішла добрая энергетыка. Яны сапраўды прадстаўляюць эліту беларускага грамадства.
Людзі з атамнай энергетыкай
— Якая здымка аказалася для вас самай важнай?
— Важней за ўсё мне было папрацаваць на Астравецкай атамнай станцыі, таму што адносіны да яе неадназначныя. Добра ведаю гэтую частку Беларусі — Астравеччыну ў Гродзенскай вобласці, дзе праходзіць мяжа з Літвой. Шмат фільмаў здымала там. Гэта вельмі прыгожая частка Беларусі, і думка аб тым, што тут будзе дзейнічаць атамная станцыя, мне была не даспадобы. У памяці кожнага беларуса — чарнобыльская трагедыя. Ці не лепш было б абысціся без атамных станцый? Але калі пачынаеш вывучаць пытанне, калі чытаеш, колькі АЭС паспяхова працуе ў свеце — у Амерыцы, у Францыі, — разумееш, што з прадузятасцямі трэба змагацца.
Калі мы прыехалі здымаць станцыю, там былі ўжо завершаны многія важныя этапы, якія ніхто не здымаў! Гэта праблема сённяшняга часу: у савецкі час абавязкова пра такую грандыёзную будоўлю здымалі б дакументальнае кіно. А цяпер — не! Тэлевізійнікі прыязджаюць, хутка задаюць 1-2 пытанні, выдаюць у эфір свае паўтары хвіліны інфармацыі, і ўсё! Але ж “што не знята, таго няма”.
У Астраўцы не проста будуецца першая Беларуская АЭС, а ствараецца цэлая галіна: атамная энергетыка Беларусі. І скажу вам, калі бачыш, як пяць тысяч мужыкоў працуюць дзень і ноч, калі адчуваеш іх фантастычную энергію, то гэта абавязкова трэба здымаць. Для таго каб праз 15-20 гадоў можна было паглядзець, як гэта было.
— Значыць, здымкі прымусілі вас да многіх рэчаў змяніць свае адносіны? Да той жа атамнай энергетыкі…
— Калі галоўны інжынер Астравецкай атамнай станцыі Анатоль Міхайлавіч Бондар, дарэчы, родам з Петрыкава, невялікага гарадка на Палессі, гаворыць, што рэактары бяспечныя, і прыводзіць у прыклад Францыю, дзе працуе 58 рэактараў, то ў мяне няма падстаў яму не верыць. Чаму яны не могуць працаваць тут? Спецыялісты горшыя? Той жа Анатоль Бондар працаваў у НДІ пад Мінскам на малым рэактары. Потым быў Чарнобыль. Калі з’явіліся новыя рэактары водна-вадзянога прынцыпу, паехаў (за тры гады да Чарнобыльскай аварыі) на Балакаўскую АЭС на Волзе. Атрымаўшы расійскае грамадзянства, стаў ад “Расатама” будаваць атамныя станцыі ў Іране, Індыі, Кітаі. І яго ўжо як расійскага спецыяліста запрасілі ўзначаліць будаўніцтва ў Беларусі. Спецыяліст, якіх яшчэ пашукаць трэба…
Вось яны — патрыёты
— Што адбываецца з беларускім дакументальным кіно?
— Здымаем 13-хвілінныя замалёўкі, у якіх не паспяваеш разгарнуць гісторыю. Чалавеку цікава сачыць за лёсам іншага чалавека, ён хоча ўбачыць гэта ў часе, а нам прапаноўваюць здымаць кароткаметражкі, на жаль, нікому не патрэбныя. Нават 52 хвілін мала для дакументальнага фільма, калі расказваеш маштабную гісторыю.
Адзін з яркіх сюжэтаў у стужцы — аповед пра весляроў з Мазыра, з якімі працуе трэнер зборнай Беларусі па веславанні на байдарках і каноэ Уладзімір Шантаровіч. Яго каманда лёгка перамагае сапернікаў з Германіі ды Венгрыі, дзе веславанне — нацыянальны від спорту. Як ім гэта ўдаецца — загадка, якую і паспрабавала разгадаць Галіна Адамовіч.
— У вашага фільма патрыятычнае гучанне. Як ставіцеся да паняцця “патрыятызм” у дакументальным кіно?
— У інтэлігенцыі прынята быць у апазіцыі ўлады. Гэта добры тон. Але крытыкаваць заўсёды лягчэй, чым нешта рабіць.
Тое ж самае можна сказаць і адносна космасу. Мы ж пасмейваліся, калі навярнуўся першы беларускі спадарожнік — якая там Беларусь касмічная дзяржава!.. Але калі я пазнаёмілася з акадэмікам Сяргеем Жданком і паслухала яго аповед аб тым, як гэта было, калі даведалася, як працавалі, напрыклад, інжынеры беларускага прадпрыемства “Пеленг”, якія стваралі оптыка-электронны тэлескоп для нашага спадарожніка, стала не да іроніі.
І сёння, калі дырэктар прадпрыемства “Геаінфармацыйныя сістэмы” Нацыянальнай акадэміі навук Сяргей Залаты, а менавіта ён адказвае за ўжо лятаючы другі спадарожнік і за запуск трэцяга, гаворыць: “Мы яшчэ сябе пакажам”, — у мяне няма падстаў яму не верыць.
Дасье
Галіна Адамовіч — аўтар больш як дваццаці дакументальных стужак, большасць з якіх удастоена прызоў айчынных і замежных кінафестываляў. Фільм “Божа мой” (2005) атрымаў прыз за лепшы кароткаметражны дакументальны фільм у Карлавых Варах. “Завядзёнка” (2007) названы лепшым нацыянальным фільмам у Беларусі.
Ніна Катаева
