Развагі над скарбамі бацькоў

У Гістарычным музеі працуе выстава “Выратаваныя каштоўнасці”

Скарбы са сваёй калекцыі прывёз у Мінск філіял Брэсцкага абласнога краязнаўчага музея, праект падтрымала Міністэрства культуры: ёсць праграма “Культура не ведае правінцыі”. Мэта праекта — паказаць унікальныя калекцыі абласных і раённых музеяў краіны. А паколькі калекцыя з горада, які раней называлі “заходнімі варотамі Савецкага Саюза”, незвычайная, то і пытанні паўстаюць: што там за каштоўнасці, хто іх ратаваў і ад каго?
Не сакрэт: ва ўсе часы ёсць “дрэнныя хлопцы”, кантрабандысты, якія спрабуюць перавезці нешта праз дзяржмяжу з парушэннем законаў. Не выключэнне і Беларусь: ад нас ці праз нас таксама спрабавалі вывезці нешта “культурнае”, але вельмі “некультурна”. Мытнікі — прафесіяналы сваёй справы, яны знаходзяць і канфіскуюць кантрабанду. І культурныя каштоўнасці перадаюцца ў музеі. Адна з буйных такіх калекцый з “культурных канфіскатаў” сабралася ў Брэсце.
На выставе больш за 300 помнікаў гісторыі і культуры: твораў выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, якім пашанцавала не знікнуць назаўжды недзе ў замежжы, а заняць месца ў экспазіцыйнай зале. На адкрыцці выставы, аднак, не толькі гаварылі добрыя словы ў адрас супрацоўнікаў Дзяржаўнага мытнага камітэта, якія ратуюць каштоўнасці ад вывазу за мяжу. Дзякавалі і тым, хто ідзе на кантакт з імі, разумеючы: важна пільна зберагаць тое, што маем. А яшчэ кінулася ў вочы: экспануюцца на выставе творы краін Усходу і Захаду, рыжскі хрусталь, сярэдняазіяцкі посуд, кітайскія дэкаратыўныя накладкі, рускі іканапіс… Гэта усё, безумоўна, рэчы каштоўныя. Але, на жаль, большасць з экспанатаў да Беларусі маюць ускоснае дачыненне, а то і ніякага. Вось дылема: з аднаго боку — наша, з другога — створана на іншай тэрыторыі. Дык тады чыё?
Але, разважаючы над няпростым пытаннем, я згадаў: а колькі ж беларускіх каштоўнасцяў знаходзіцца цяпер за мяжой! Карціны, кнігі, цэлыя калекцыі манет, фарфору ды іншыя культурныя скарбы. Колькі ўсяго — ніхто дакладна не ведае. Падумалася: вось бы аб’яднаць намаганні ды наладзіць абмен каштоўнасцямі з іншамі дзяржавамі! Каб і ім было добра, і да нас вярталася беларуская гістарычна-культурная спадчына. Бо, калі казаць па шчырасці, культурная каштоўнасць будзе цалкам выратаваная не тады, калі яна трапляе ў музеі ці сховы нейкай іншай дзяржавы. Яна, падаецца мне, найлепш выканае сваю высокую місію тады, калі вернецца на радзіму таго, хто яе стварыў.

Іван Бяляцкі, супрацоўнік Інстытута культуры Беларусі