Сярэдні ўзрост жанчыны пры ўступленні ў шлюб з 1990-га вырас на тры гадыДапамагчы разабрацца ў атрыманых выніках я папрасіла аспіранта кафедры сацыялогіі БДУ, навуковага супрацоўніка Цэнтра сістэмнага аналізу і стратэгічных даследаванняў НАН Беларусі Андрэя Бялова. Прызнацца, аналізуючы даныя Белстата, я заўсёды абапіралася толькі на лічбы, якія, на жаль, выглядаюць даволі песімістычна. Статыстыка шлюбаў і разводаў у краіне ў мінулым годзе выглядае так: 66,2 тысячы супраць 32 тысяч адпаведна. Груба кажучы, амаль палова сем'яў распадаецца. Здавалася б, для эканомікі нічога добрага такія лічбы не абяцаюць. Аднак Андрэй Бялоў заклікае не драматызаваць і тлумачыць: уплыў разводаў на нараджальнасць мінімальны. Справа ў тым, што беларускія жанчыны часцей за ўсё разводзяцца без вялікай верагоднасці на паўторны шлюб толькі пасля 40 гадоў. Нараджальнасць у гэтым узросце мiнiмальная i ўжо амаль не ўплывае на агульныя паказчыкi. Калькуляцыя сацыёлагаў дазваляе ім вывесці такую лічбу: узровень разводаў зніжае сярэдні ўзровень нараджэння ўсяго на 0,07 дзіцяцi на адну жанчыну. Лічба, пагадзіцеся, не вельмі ўражвае.
Значна крытычней для нараджальнасці іншыя фактары: сярэдні ўзрост жанчыны пры ўступленні ў шлюб і ўзрост нараджэння першага дзіцяці. Абедзве гэтыя лічбы выраслі з 1990-га на тры гады: да 25,6 і 26,3 года адпаведна. Многія запярэчаць: што, маўляў, у гэтым дрэннага? Аднак пасля 36 гадоў у беларусак паказчыкі нараджальнасці рэзка зніжаюцца. «З пункту гледжання нараджальнасці мы губляем самыя лепшыя гады, гэта факт. Калі першае дзіця з'явіцца ў жанчыны ў 20 гадоў, то ў сярэднім на такую маму прыйдзецца больш за 2 дзіцяці, у адрозненне ад той, якая народзіць першынца ў 26 гадоў», — канстатуе Андрэй Бялоў.
А цяпер крыху пра мараль. Даследчыкі сыходзяцца ў меркаванні: пазіцыя «стварыць сям’ю і развесціся» пераважней для дэмаграфіі, чым не жаніцца ці выходзіць замуж наогул. У першым выпадку ў краіне на жанчыну прыпадае 1,4 дзіцяці, у другім — 0,8. Жанчыны ў незарэгістраваных саюзах, як правіла, гатовыя нарадзіць максімум адно дзіця, а вось штамп у пашпарце значна павышае шанцы на паўторныя роды.
Адкрытым застаецца пытанне: а што ж стрымлівае пары ствараць сем'і і нараджаць дзяцей? Наракаць на цяжкі час, здавалася б, несправядліва. І тым не менш сацыяльна-эканамічныя фактары прама ўплываюць на паказчыкі нараджальнасці. Паводле ацэнкі даследчыкаў, 58 працэнтаў беларусак ва ўзросце 25—29 гадоў пражываюць у аднапакаёвай кватэры альбо з бацькамі. Максімум, на які згаджаецца большасць у такіх умовах, — нарадзіць адно дзіця. У 30—34 гады колькасць жанчын, якія пражываюць у такіх умовах, дасягае ўсё роўна даволі вялікай лічбы — 37 працэнтаў. Тым часам у сельскай мясцовасці 28 працэнтаў 25—29-гадовых жыхарак пражываюць у асобным трохпакаёвым жыллi (у буйных гарадах — толькі 13 працэнтаў), у 30—34 гады такіх жанчын ужо 55 працэнтаў. Такім чынам, па агульным паказчыку нараджальнасці ў сельскай мясцовасці на адну жанчыну прыпадае каля двух дзяцей. Так што, як бы ні смяяліся з класічнай фразы «нас усіх сапсавала жыллёвае пытанне», лічбы кажуць самі за сябе.
Літаральна напярэдадні падслухала ў аўтобусе размову двух студэнтаў. Перадаю слова ў слова, як дзяўчына жалілася хлопцу: «Ты ўяўляеш, у маім узросце ў мамы ўжо было двое дзяцей, жах які! Хоць у іх у 19 гадоў свая кватэра была. Я ні пра дзяцей, ні пра вяселле і блізка не думаю, не да гэтага наогул». Такія вось рэаліі. І яны, на жаль, пацвярджаюцца і навукай.
konoga@sb.by
