Цi знойдзеце вы ў нашай краiне музей, куды пускаюць толькi рэзiдэнтаў Беларусi? Толькi па пашпарце i з выдачай пропуска? Падказка: гэта музей на тэрыторыi 46-га арсенала ракет i боепрыпасаў у вёсцы Бронная Гара Бярозаўскага раёна. Ён створаны ў канцы 2014 года па iнiцыятыве на той час камандзiра вайсковай часткi палкоўнiка Сяргея Лазоўскага i размясцiўся ў былой афiцэрскай сталовай. У залах больш за 200 экспанатаў, якiя раскажуць пра гiсторыю вёскi, страшную старонку краю — Халакост — i, безумоўна, пра порах i зброю. Музей з нямногiх, дзе дазваляецца ўсё чапаць рукамi!
У музеi вас сустрэнуць два рыцары, зробленыя з гiльз.
— А як жа iнакш? Гэта ж вайсковая частка, у нас усё ў баявой гатоўнасцi, — смяецца наша субяседнiца. — Рэдка якi дарослы не возьме цяжкую тэлефонную трубку ў руку. Цiкава ж! У нас усё можна чапаць, з розных бакоў разглядваць — мы дазваляем.
Людмiла Сiманько лiчыць, што ў музеi варта пабываць кожнаму школьнiку, як мiнiмум, з Бярозаўскага раёна.
У XVIII стагоддзi па ўказе Кацярыны II на Броннай Гары размяшчаўся арсенал армii Расiйскай iмперыi — склад ядзер i пораху. Потым да 1939 года тут знаходзiўся склад боепрыпасаў польскай армii. З канца 1939 года да пачатку Вялiкай Айчыннай вайны — артсклады Заходняй асобай ваеннай акругi i танкавы полк.
На стэндах ў першай зале музея можна ўбачыць мноства элементаў узбраення.
Не дзiва, што на стэндах у першай зале музея можна ўбачыць мноства элементаў узбраення. Усе экспанаты знойдзены ў вёсцы i ваколiцах. Сярод найцiкавейшых — ядры розных дзюймаў, свiнцовыя кулi, кулi ад вiнтоўкi, налобная пласцiна салдат часоў Першай сусветнай, ручная граната з керамiкi вытворчасцi блакаднага Ленiнграда, боепрыпасы з польскага склада, нямецкiя боепрыпасы, рэканструiраваны кулямёт «Максiм» на тачанцы, крыло самалёта, якi, збiты, патануў у Выганашчанскiх балотах, гiльзы, футляры для процiвагаза, штык-нож, бiнокль...
А ў гэтай зале раскажуць пра порах i пакажуць боепрыпасы рознага часу.
Яшчэ адзiн артэфакт з першай залы — здымак выгрузкi кантэйнера з ядзернай зброяй. Здымаць, зразумела, было нельга, але нехта рызыкнуў.
Другая музейная зала — пра гiсторыю стварэння пораху. Тут столькi экспанатаў! Ад драўлянай дошчачкi з напiсаным кiтайскiмi iероглiфамi рэцэптам пораху да сучасных боепрыпасаў, якiя знаходзяцца ў арсенале. Тут можна ўбачыць знакамiтыя рэактыўныя ўстаноўкi «Кацюша» i «Град», супрацьдэсантную рачную мiну, мiнамёт, гранатамёт i шмат чаго па дробязi.
Усе экспанаты ў розны час знойдзены ў вёсцы i наваколлi.
А я цiкаўлюся, адкуль у загадчыцы клуба ваенныя веды. Смяецца, кажа, што нейкi час працавала ў цэху ўтылiзацii i рамонту боепрыпасаў, таму канструкцыю снарадаў ведае, як кажуць, знутры.
На тачанцы — рэканструяваны «Максiм».
Самая трагiчная зала музея прысвечана тэме Халакосту. У 1942 годзе ў лесе за вёскай былi растраляны каля 50 тысяч чалавек. Гэта яўрэi з Брэста, Бярозы, Кобрына, Гарадца, Драгiчына. А таксама мясцовыя жыхары i ваеннапалонныя, якiх прымушалi капаць ямы для забiтых, а ў 1944 годзе — выкопваць i спальваць трупы, каб замесцi сляды гiтлераўскiх зверстваў. Трагедыя добра даследавана дзякуючы настаўнiцы з Броннай Гары Лiзавеце Мшар. Мяркуецца, што ў недалёкiм будучым на месцы трагедыi будзе пабудаваны мемарыяльны комплекс. Зараз там ёсць тры помнiкi.
kozlovich@sb.by
