Мама пасадзіла першую яблыньку пасля таго, як амаль усе дзеці павырасталі і раз’ехаліся. Толькі тая чамусьці не прыжылася, доўга хварэла і загінула. Другой спробай была груша. За ёй матуля цішком хадзіла пешшу за некалькі кіламетраў у суседнюю вёску. Можа, таму што саджанец быў такі выпакутаваны ёю, а можа лёгкая рука бацькі, што яе садзіў, адыгралі ролю — толькі гэтая маленькая галінка, якая ледзьве тырчала з зямлі, прыжылася і стала цягнуцца ўверх. Кожную вясну бацькі пазіралі на яе з надзеяй: ці не з’явіліся першыя кветкі і завязі?
Аднойчы тата радасна патэлефанаваў: «Усё, дачка, хутка будзем есці свае грушы!» Аказваецца, на маладым дрэве аж 12 пладоў! Расло яно паміж хатай і хлявамі, таму міма яго за дзень даводзілася хадзіць неаднаразова. Мы, дзеці, выраслі і рэагавалі на бацькоўскую ўлюбёнку спакойна, чаго не скажаш пра маленькіх унукаў. Таму пільны дзядуля лічыў грушы па дзесяць разоў. Не, не шкадаваў, канечне. Проста чакаў, пакуль «дойдуць да кандыцыi», як ён паўтараў, каб адчуць іх сапраўдны смак. Вядома, часта пры сваім падліку цярпеў фіяска, бо ў бабулі быў больш жаласлівы характар: не магла адмовіць унукам. Мы смяяліся, калі тата шчыра злаваўся.
Але было гэтае дрэва нейкім асаблівым аракулам для нашай сям’і, жывым сведкам падзей. Вясною 2006 года, калі ў бацькоў нарадзілася праўнучка, яно цвіло надзвычай доўга, а з-за вялікай колькасці пчол немагчыма было каля яго прайсці. А калі раптам бяда, а здаралася і такое, дрэва раней часу скідвала лісце, а грушы цямнелі і сохлі. У сваё апошняе лета 2011-га (як пазней высветлілася) тата сказаў: «Ну вось, дачушка, паглядзі, якая ў нас прыгажуня вырасла. Для вас застанецца, для ўнукаў, праўнукаў. Будзеце яшчэ каго-небудзь частаваць, груша абавязкова дасць багаты ўраджай. Ды і памяць пасля нас з маці».
Яшчэ пры жыцці бацькоў узялася за сямейны радавод. Доўгі час збірала матэрыял, складвала ў папку. А каб перанесці генеалагічнае дрэва на паперу, на двух ватманскіх лістах, змацаваных паміж сабой з аднаго боку, мая дачка намалявала нашу грушу. Карані — дзяды і прадзеды, камель — бацькі, іх браты і сёстры, а мы — лісце. Атрымалася амаль 300 чалавек — раскідзістае і моцнае дрэва.
БОЛЬШ за 20 гадоў прайшло з таго моманту, як прынесла мама маленькі саджанец. Вымахала груша 8—9 метраў уверх, адорвае амаль кожны год сакавітымі пладамі. Толькі бяром іх вельмі рэдка. Даўно няма бацькоў, а ў кожнага з нас свае турботы і радасці, свае сем’і... Ужо не было такога захаплення яе красаваннем, ды яго проста мала хто бачыў. Прыязджала і я рэдка ў вёску, што ў Смалявіцкім, маім родным, раёне. Не таму, што не хацелася, — проста было цяжка. Напэўна, гэта перажываюць усе, у каго аднойчы пусцее бацькоўская хата. А на днях малодшы брат ашаламіў: «Буду дом прадаваць. Вы прыязджайце, груш набярыце. Іх столькі, што галінкі ламаюцца!»
У жыцці ўсё заканамерна і прадумана. Пакуль рупяцца гаспадары — жыве і хата. Пастарэлі і памерлі — сямейнае гняздо адзін дзень за год можна лічыць. Чамусьці вельмі хутка шугаюць угору дзікаросы, за імі дагляд не патрэбны. Прыходзяць у заняпад, урастаюць у зямлю гаспадарчыя пабудовы. А ты раптам становішся волатам, хоць сам ад гаршка тры вяршкі. А можа, гэта толькі ў мяне такое адчуванне?
Я доўга стаяла ў хаце, хадзіла па двары, пракручвала ў галаве ўспаміны аб пражытым тут дзяцінстве. То ўсміхалася, то ледзь стрымлівала слёзы. Потым са старэйшым братам узялі драбіны, вёдры і пайшлі да нашай грушы. Яна адзіная стаіць на двары, у яе яшчэ ёсць сілы і жыццё, хаця камель ужо пакрываецца мохам. Толькі не відаць маршчын. Пакуль стаіць на сваіх каранях — моцная. Напэўна, як і чалавек.
Старэе… А можа, дасць бог, яшчэ і парадуе новага гаспадара салодкімі дарамі. Ад сёлетняга ўраджаю змаглі сабраць малую частку: надта высокае дрэва, дый столькі з’есці немагчыма — усё абсыпана. Узялі па два вядры, а я калег вырашыла пачаставаць. Упэўнена, што тата з маці былі б задаволеныя, каб хтосьці іншы паласаваўся іх смакатой. А тое, што ўраджай сёлета вялікі, дык зноў нездарма: на радавым дрэве бацькоў хутка з’явяцца дзве новыя, маладыя галіначкі. Жыццё працягваецца…
chasovitina@sb.by
