Былы ваенны лётчык, падпалкоўнік запасу Мікалай Мачанскі ўзначальвае Цэнтральны аэраклуб ДТСААФ імя двойчы Героя Савецкага Саюза Сяргея Грыцаўца. Пад яго кіраўніцтвам пад Мінскам створаны ўнікальны Музей авіятэхнікі.На пачатку мая ў мінскім Доме Міласэрнасці праходзіла прэзентацыя дакументальнай аповесці журналісткі Наталлі Салук “Мікалай Мачанскі: Узлёт дазваляю!”. На імпрэзу сабралася шмат цікавых людзей. Былі ўраджэнцы Беларусі вядомыя лётчыкі-касманаўты, двойчы Героі Савецкага Саюза Пётр Клімук і Уладзімір Кавалёнак, старшыня Мінскага гарвыканкама Мікалай Ладуцька, былы камандуючы 26-й Паветранай арміяй генерал-палкоўнік у адстаўцы Анатоль Малюкоў, настаяцель прыхода ў гонар Усіх Святых у Мінску протаіерэй Фёдар Поўны... З Масквы спецыяльна прыехалі Ларыса Архангельская (Грыцавец) і яе сын Сяргей — дачка і ўнук нашага земляка, лётчыка, двойчы Героя Савецкага Саюза Сяргея Грыцаўца. Былі ў зале дзясяткі іншых людзей, з якімі зводзілі з дзіцячых гадоў лёс і ваенная служба героя аповесці. Прычым хоць галоўны аповед у кнізе — пра Мачанскага, ды знайшлося там годнае месца і для многіх з іх.
Хто ж такі Мікалай Мачанскі? Мала сказаць, што ён нарадзіўся ў вёсцы Белянок Драгічынскага раёна, у шматдзетнай сялянскай сям’і. Ён — з пакалення хлапчукоў, якія марылі пра неба. Выхаваныя подзвігамі герояў вайны, жыццёвымі прыкладамі родных і блізкіх, яны рваліся да геройства і здзяйснялі яго. Калі Мікалай быў у восьмым класе, памерла маці, сіротамі засталіся ён, тры сястры і брат. Цяжкая страта, а яшчэ вясковая праца, якая не мае часам пачатку і канца, сфарміравалі, загартавалі характар юнака. Ужо тады яму вельмі хацелася лётаць. Былы дырэктар Белінскай школы Пётр Падлужскі згадвае: Мікалай вылучаўся ў калектыве дапытлівасцю, пастаянным жаданнем зрабіць нешта добрае, карыснае. З шостага класа нязменна кіраваў школьным атрадам “Зарніца”.
Шлях у неба быў доўгім. Спачатку ён з адзнакай закончыў Калінінградскае ваеннае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Служыў тэхнікам у авіяпалку, абслугоўваў самалёты — а сам рваўся ў неба. Як выключэнне лейтэнанту там дазволілі скакаць з парашутам. І працавітасць, мэтанакіраванасць заўважылі: абралі спачатку камсоргам батальёна, а потым і авіяпалка. Завочна вучыўся ў Курганскім вышэйшым ваенна-палітычным авіявучылішчы. З 1980-га Мікалай Пятровіч служыць у Беларусі — у знішчальным авіяпалку, потым у палітаддзеле 26-й Паветранай арміі: на аснове яе, дарэчы, і былі створаны Ваенна-Паветраныя сілы незалежнай Беларусі. У сталічным аэраклубе ДТСААФ Мачанскі і пачаў лятаць, з часам у Сызранскім вышэйшым ваенным авіявучылішчы лётчыкаў здаў экзамены экстэрнам — і шлях у неба быў адкрыты. Гэта, кажуць спецыялісты, унікальны выпадак у гісторыі савецкай явіяцыі: як правіла, камсоргі не ляталі. А тут — здзейсніў 300 скачкоў з парашутам, стаў лётчыкам 3-га класа. На адным з камсамольскіх форумаў у Маскве, уручаючы капітану Мачанскаму памятны падарунак, тройчы Герой Савецкага Саюза Маршал авіяцыі Аляксандр Пакрышкін не ўтрымаўся, абняў яго...
З часам калегі ўбачылі ў Мачанскім і перспектыўнага лётчыка, яго прызначылі намеснікам камандзіра па палітчастцы адной з авіяэскадрылляў, што мела базу пад Мінскам. У 1989 годзе, калі афіцэр закончыў Ваенна-палітычную акадэмію, яго накіравалі служыць ў Заходнюю групу войск, пад Лейпцыг. Там праз некаторы час ён стаў начальнікам штаба 337-га асобнага баявога верталётнага палка, доўгі час выконваў і абавязкі камандзіра часці. У Германіі ж пазнаёміўся, пасябраваў з тагачасным настаяцелем Свята-Алексіеўскага храма-помніка рускай славы ў Лейпцыгу айцом Фёдарам Поўным, ураджэнцам Магілёўшчыны. Ім абодвум, вобразна кажучы, ніяк не пражыць без неба… Моцны саюз святара і лётчыка дае і цяпер добры плён, а раней разам яны нямала зрабілі, пастаўляючы гуманітарныя грузы для тых, хто пацярпеў ад аварыі на Чарнобыльскай АЭС, для рэабілітацыі хворых дзяцей. Гэта па ініцыятыве Мікалая Мачанскага афіцэры палка сумесна з немцамі падарылі Бягомльскай школе-інтэрнату для дзяцей-сірот аўтобус “Ікарус”. Ён прыбыў туды з Германіі з адзеннем, прадуктамі харчавання, відэаапаратурай ды іншымі грузамі.
Потым быў вывад палка з Германіі ў Сібір, і хоць у 38 гадоў падпалкоўніку Мачанскаму прапанавалі камандаваць палком, ён звольніўся ў запас. Хацелася ў Беларусь, быць карысным на роднай зямлі. Калі ж па задуме айца Фёдара пачалося будаўніцтва Дома Міласэрнасці ў Мінску, спатрэбіліся дзелавая энергія, арганізатарскія здольнасці яго сябра-афіцэра. Тры гады лётчык і святар разам рухалі шматлікія справы, звязаныя з будаўніцтвам. А калі Мікалай праз 17 гадоў вяртаўся ў родны аэраклуб, протаіерэй Фёдар сказаў: “Гэта чалавек рэдкай мэтанакіраванасці, прыстойнасці і гонару. Ад Бога ў яго талент і любоў да людзей”.
Мікалаю Мачанскаму давялося нямала папрацаваць, каб да былой славы аэраклуба дадалася новая. Цяпер там кіпіць работа, навучаюцца і курсанты авіяфакультэта Ваеннай акадэміі Беларусі: за 15 гадоў — больш за 200 ваенных лётчыкаў “набылі крылы”. Пад кіраўніцтвам афіцэраў запасу развіваюцца розныя віды спорту: самалётны, верталётны, парашутны, авіямадэльны... У выхадныя ў Баравой, пад Мінскам, шмат моладзі, тысячы юнакоў і дзяўчат здзейснілі там першы скачок з парашутам, сталі разраднікамі, майстрамі спорту. І ў тым, што члены зборнай каманды аэраклуба ў 2010 годзе сталі абсалютнымі чэмпіёнамі свету, а ў 2011-м чэмпіёнамі Еўропы, вялікая заслуга Мікалая Мачанскага.
Яшчэ адна яго і аднадумцаў значная справа — стварэнне ўнікальнага Музея авіяцыйнай тэхнікі. Паездзілі шмат па Беларусі, па былых авіягарнізонах і палігонах, дзе часам знаходзілі і спісаныя баявыя машыны. Перамовы з мясцовымі ўладамі, перавозка на Баравую, аднаўленне “экспанатаў”... Цяпер у музейным парку 29 самалётаў і верталётаў розных мадыфікацый. Многія госці, дарэчы, прыязджаюць у музей не толькі каб пабачыць авіятэхніку, але і добрым словам згадаць тых, хто калісьці на ёй штурмаваў неба. Лётчык-касманаўт Уладзімір Кавалёнак, які лічыць Мікалая Мачанскага сваім духоўным сваяком, неяк адзначыў: “Без такога энтузіязму і памкнення, як у Мікалая Мачанскага, не было б і музея. Не кожная постсавецкая краіна мае такі. А гэта ж усё — для нашчадкаў, для выхавання будучага пакалення”.Упершыню менавіта Мікалай Мачанскі прапанаваў перазахаваць прах лётчыка-героя Сяргея Грыцаўца ў крыпце Храма-помніка ў гонар Усіх Святых і ў памяць бязвінна забітых у Айчыне нашай. Дачка героя, Ларыса Сяргееўна, абдумвае прапанову. Яна ўдзячна кіраўніцтву аэраклуба, які носіць імя яе бацькі, народу Беларусі за памяць і павагу да лётчыка-героя.
Як і належыць мужчыну, Мікалай Мачанскі пабудаваў дом, пасадзіў сад, выгадаваў трох сыноў. Старэйшы, Аляксей, — маёр, камандзір верталёта Мі-8 у авіяцыі Міністэрства па надзвычайных сітуацыях. Валерый — прадпрымальнік, а яшчэ інструктар-парашутыст: здзейсніў больш за дзве тысячы скачкоў з парашутам, кандыдат у майстры спорту. Малодшаму ж, Мікалаю, 8 гадоў.
Два гады таму напярэдадні Дня незалежнасці Прэзідэнт Беларусі ўручыў Мікалаю Мачанскаму ордэн Пашаны — за шматгадовую добрасумленную плённую працу, прафесійнае майстэрства і асабісты ўклад у развіццё авіяцыйных відаў спорту ў Беларусі.
Нягледзячы на свой паважаны ўзрост, начальнік аэраклуба яшчэ і яшчэ раз падымаецца ў неба, навучае будучых ваенных лётчыкаў і спартсменаў-лётчыкаў краіны. Бо і яму, і гэтым апантаным жаданнем палётаў юнакам, як птушкам, для паўнацэннага жыцця абавязкова патрэбна неба.
Леанід Прышчэпа, палкоўнік запасу
На здымках:
Мікалай Мачанскі ў Музеі авіятэхнікі
Сярод паважаных гасцей Мікалая Мачанскага – двойчы героі Савецкага Саюза Пётр Клімук і Уладзімір Кавалёнак
