Поставим памятник Бульбе!

"Я люблю бабку, а внуки — макароны" Борис Батура — за строго взвешенный подход к экспорту картофеля Редакция «Рэспублiкi» ежедневно получает отклики читателей на объявленную газетой общественную акцию по созданию и установке в Беларуси памятника бульбе. Свои суждения по данному поводу высказывают простые крестьяне и горожане, руководители сельскохозяйственных и промышленных предприятий, дачники и ученые, ветераны и молодые белорусы. Нас, естественно, интересует и отношение к акции региональных органов государственной власти. В этой связи корреспондент «Р» встретился с председателем Могилевского облисполкома Борисом Батурой. Сегодня мы публикуем интервью руководителя области, которая имеет богатые традиции в возделывании картофеля. — Борис Васильевич, во-первых, а каково ваше мнение об акции? — Вообще, идея увековечить наш второй по значимости национальный продукт хороша. В каком плане? Все доброе, в принципе, нужно увековечить, чтобы оставить людям память, тем более что такого сооружения, как памятный знак картофелю, нет нигде в мире. Задумка такая должна восприниматься нормально. Правда, сегодня, когда наше население имеет в достатке массу самых разнообразных продуктов питания, вокруг идеализации бульбы возникают определенные споры. Врачи-диетологи, например, утверждают, что для здоровья она не всегда полезна, хотя простые люди говорят, что на бульбе и на сале можно дожить до ста лет. Но, несмотря на спорность вопроса, редакционная идея достойна уважения, обсуждения. Ведь есть же памятники огурцу, помидору – я сам видел. Что касается семейного стола, я лично люблю картофельные драники, бабку, жареную, вареную и в мундире бульбу, но общесемейного признания она не получила. Внуки, например, макароны любят. Но вообще, к традиционным блюдам белорусской кухни надо относиться соответствующим образом. — Правительство рассмотрит проект Государственной программы развития картофелеводства до 2010 года. Сможет ли Могилевщина внести в ее реализацию достойный вклад? — Я убежден, к любой программе надо относиться взвешенно, особенно, когда дело касается экспорта, в том числе и картофеля. Требования зарубежных потребителей к качеству картофеля сейчас несравненно выше, чем в те времена, когда мы огромными партиями отправляли его в Россию. Серьезно можно рассчитывать при этом только на специализированные, с большим практическим опытом и высокой эффективностью возделывания бульбы хозяйства, как «Рассвет» имени Орловского Кировского, «Гигант» Бобруйского, «Днепр» и «Вейно» Могилевского районов. Во время недавнего визита на Могилевщину представительной делегации Москвы мы определили с целью поставок нашего картофеля в столицу Российской Федерации именно эти хозяйства, которые в состоянии удовлетворить запросы москвичей. Остальные же сельхозпредприятия области будут заниматься обеспечением картофелем местного населения. А вообще, дальнейшее совершенствование картофелеводства в нашей области будет вестись в соответствии с утвержденной Президентом Беларуси Государственной программой возрождения и развития села на 2005—2010 годы. Научный и производственный потенциал для этого мы имеем. — Борис Васильевич, если бы место памятному знаку белорусской бульбе довелось выбирать лично вам, где бы вы его определили? Ведь в 70—80-х годах прошлого столетия именно Могилевская область прославила Беларусь рекордными урожаями и прекрасным вкусом «второго хлеба», когда в Советском Союзе люди восхищались результатами работы картофелеводов Героев Социалистического Труда Юлия Егоровича и Евгения Егоровича Жлобов из Краснопольского, Якова Ивановича Галухина из Горецкого, Николая Дмитриевича Дерунова из Чаусского районов. — Возможные места установки такого знака кроются в вашем вопросе: почему бы и в самом деле этому памятнику не стоять в Краснополье, Горках, Чаусах, а может, и в Могилеве? Вообще же, это решать общественности и специалистам. Но памятник должен быть установлен не ради памятника. Он должен нести соответствующую идейную нагрузку – воспитательную, идеологическую, должен иметь народную значимость. И если говорить о варианте с тем же Краснопольем, которое очень серьезно пострадало в результате катастрофы на Чернобыльской АЭС, то там и сейчас нужно поднимать общий моральный дух населения, возможно, посоветовавшись с учеными, возродить там прежние традиции картофелеводства. В принципе, варианты увековечения бульбы можно обсуждать. Главное, есть такая идея, и она получает общественное развитие. *** "Ну і добра, што яна такая есць" Трэба бачыць не толькі прадукт, але і нацыянальны сімвал Калі гавораць, што наша бульбачка аднекуль завезена, шчыра прызнаюся, рэўнасць узнікае. Мне здаецца, уся наша гісторыя з ёю звязана, мае бабуля і дзядуля, іх дзядулі і бабулі яе вырошчвалі. Ды куды ў Беларусі не завярні – з ёю сустрэнешся. Служыў на Далёкім Усходзе – і там тое самае: “Бульбашы прыехалі!”. Трохі і саромеліся, калі чулі такое, а цяпер думаеш: ганарыцца трэба было. Колькі сябе памятаю, столькі і бульбачку. Вараную, смажаную, дранікамі, бабкай – у розным выглядзе. І заўсёды на стале. Калі няма: “А дзе бульбачка?”. Іншым разам сам браўся, наколькі мяне хапала, кулінарыць (асабліва любіў ў грубцы смажыць, а якая смаката печаная бульбачка!). Аднак не толькі спажываў любімы прадукт, а і прывучаўся яго вырошчваць, даглядаць. У нас было шэсцьдзесят сотак зямлі, трэцяя частка – пад бульбай. Садзілі пад каня і акучвалі з яго дапамогай, ну а палоць – уручную. Вось так, радок бярэш і пагнаў, кожнаму кусціку паклонішся, травінку выбераш. Трохі надакучала, але ж нікуды не дзенешся. Тым больш старэйшыя просяць: “Ну яшчэ радок прагані!” І ў брыгадзе вадзіў коней, а затым і за плугам хадзіў. Я яшчэ захапіў той час, калі ўсе работы на пасадцы і доглядзе бульбы выконваліся ўручную. Памятаю, спяцом у нас быў Панас Цэд, кавалер ордэна Леніна. Ён яшчэ і да вядомага бульбавода Гіталава на Украіну ездзіў. “Лішні вопыт, — казаў, — не перашкодзіць!” Гэта Цэд вывеў калгас на рубеж у 250 цэнтнераў клубняў з гектара, як бы добрую заводку ў яе вырошчванні даў. Канешне, не абыходзілася і без дапамогі іншых механізатараў, у тым ліку і майго бацькі (бульбачка і яму ўзнагароду прынесла – медаль “За працоўную доблесць”). Добра памятаю, як ён асвойваў квадратна-гнездавы спосаб... Ну яшчэ ўгнаенні, належны догляд, ды і каларадскі жук не надта надакучаў. Проста было жаданне быць з бульбачкай. Ужо вучыўся ў технікуме, а бульба ўсё не адпускала – як навучальны год, так і пасылалі яе капаць. Асабліва памятная першая “бульбяная камандзіроўка”. У адну з гаспадарак пад Малой Бераставіцай. Нас, студэнтаў, чалавек пад сорак. Па двое-трое размяшчаліся ў тутэйшых гаспадароў, дзе, дарэчы, і сталаваліся. А раніцай – на бульбяныя палеткі. Да гэтага часу нам барозны разгоняць: дзесяць радоў ты павінен прагнаць да абеду і пасля столькі ж. Хапала: кладзешся спаць, а бульба – перад табой. Назаўтра – зноў за работу. Шчыравалі як мае быць! Нездарма ж ад праўлення калгаса аж па сорак рублёў адхапілі. У арміі служыў: прасяная каша ды прасяная каша, толькі калі-нікалі “разбавяць” макаронай. А як не хапала бульбачкі! Праўда, час ад часу давалі сухую. Нейкая кіслая, елі, як кажуць, праз сілу і ўспаміналі сваю беларускую: “Ну, дамоў прыедзем — ад’ядзімся!” Колькі перакапаў яе ў сваіх родных Бортніках... У нас жа яе не з дапамогай каня, а як здавён — пад рыдлёўку. Не ведаю, з чым гэта звязана. Колькі я сваім дзядулю і бабулі казаў: капалку прыгонім — ды і ўсе справы. Ні ў якую! Ужо і ў сталым узросце, а ўсё з кошыкам і рыдлёўкай: “Ты нам дапамажы ў пограб унесці!” Мой родны “Гігант” – пастаянна ў раённых лідэрах. 300—350 цэнтнераў клубняў з гектара для яго не мяжа. Пад чатырыста і болей выходзіў. Развіта бульбаводства. Нават у самыя горшыя часіны высаджвалі бульбу на плошчы 200—250 гектараў. Своечасова ўбіралі, а прадукцыю – у бульбасховішча, што збудавана на цэнтральнай сядзібе па навейшых тэхналогіях. Да самай вясны клубні захоўваліся. А потым і на продаж, аж у Санкт-Пецярбург вазілі, добрую выручку мелі. “Бульбаводчая галіна, — перакананы ў гаспадарцы, — адна з самых прыбытковых: мы – ёй, а яна – нам”. Тут хацелася б успомніць і пра фермерскую гаспадарку Занкевічаў з вёскі Осава аднайменнага сельсавета. У мясцовым саўгасе (дарэчы, нядаўна яго далучылі да іншай гаспадаркі) звялі бульбу, а фермеры ёй хаду давалі, па дзесяць і болей гектараў вырошчвалі. Прычым толькі на адной арганіцы, без усялякай хіміі. Пра осаўскую бульбачку ведаюць далёка, таму і не існуе праблемы са збытам. Сёння, вядома, мы павінны думаць не толькі пра колькасць, але і пра якасць. Хто раней за гэта возьмецца, той і будзе ў выйгрышы. Ды і ў цэлым па раёне пасля некаторага ахалоджвання паварочваюцца да бульбы, болей плошчаў пад яе адводзяць, павышаюць ураджайнасць. “З бульбачкай, — як казаў адзін з кіраўнікоў гаспадаркі, — мы на ўсе сто сябе адчуваем!” Што ў раёне? У сябе на дачы, колькі тых сотак, а пад бульбу месца пакінеш. Хаця, здавалася б, навошта: паехаў на рынак, купіў, бо не так і дорага, але ж... Так, нездарма мы ўзяліся нашай бульбе помнік ставіць. З кім не размаўляў, усе ідэю падтрымліваюць. “Наша бульба, — кажуць, — заслугоўвае да сябе павышанай увагі. Трэба бачыць яе не толькі як прадукт, а і як нацыянальны сімвал. Праз яе абуджаць свядомасць, паварочваць да нацыянальнага, саміх сябе”. Бульбачка шмат чаго нам падказвае. Ну і добра, што яна такая ёсць, мы яе нікому не аддадзім!