Najpierw jednak zapoznajmy się z informacją, ktуrą podaje encyklopedia: “Czerwień (do 1923 r. Ihumen) — miasto, centrum rejonu Czerwieńskiego, leży nad rzeką Czerwieńka (wcześniej Ihumenka) w pobliżu autostrady Mińsk-Mohylew. 62 km na południowy wschуd od Mińska, 30 km od stacji kolejowej Puchowicze. Autostrady łączą go z Mariiną Gуrką, Smolewiczami. 10,8 tys. mieszkańcуw”...W każdym miasteczku Białorusi są swoi krajoznawcy zafascynowani historią kraju. Czerwień, czasami nadal nazywany Ihumenem, nie jest wyjątkiem. Proszę bardzo: oto Prokofij Sakow, nauczyciel-krajoznawca. Pracuje jako nauczyciel języka i literatury białoruskiej na skraju rejonu Czerwieńskiego — w szkole w Hutorze. Tam stworzył muzeum. On świetnie zna się na historii. Radzi mi częściej zwiedzać Czerwień i wsie obok niego. Właśnie to robię.
Chodzę ścieżkami legendarnego P.Szpilewskiego, ktуrego szkice podrуżne jeszcze w XIX w. odkryły dla czytelnikуw Imperium Rosyjskiego duże i małe miasta Białorusi, Polesia, w tym rуwnież Ihumen-Czerwień. Wspominam charakterystykę powiatowego miasta w książce “Malownicza Rosja”: “Ihumen nad rzeką Ihumen... powiatowe miasto biedniejsze od pozostałych miast Mińskiej guberni. W pobliżu miasta zachowało się horodyszcze jako świadectwo starożytności tej osady. Dalsze jego losy nie są nam znane. W XVII stuleciu należało do tzw. posiadłości stołowych biskupуw wileńskich. W pobliżu miasta było małe jezioro, obecnie prawie wyschnięte; ale w 1798 r. Karol XII, kiedy wojska rosyjskie przeszkadzały Szwedom w przedostaniu się na drugi brzeg Berezyny, aby zmylić przeciwnika, ruszył na Ihumen i o mało nie utonął w tym jeziorze. W 1795 r. Ihumen mianowano miastem powiatowym mińskiego zastępnictwa, a w kolejnym — Mińskiej guberni. Berezyna i Swisłocz, głуwne rzeki powiatu Ihumeńskiego, wnoszą do miasta trochę życia. Berezyną spławiano tutejsze surowce takie jak np. drzewo, wyroby leśne, żywicę itp. Jest tu pięć przystani, a mianowicie: w miasteczku Berezyno, Kamieny, Bożyn, Jakszyce i Jamno. Trzy miejscowości w powiacie ihumeńskim, a mianowicie Berezyna, Smiłowicze i Rowanicze słyną ze swojej działalności fabrycznej. We wszystkich tych miasteczkach znajdują się duże zakłady sukiennicze”...
We wspуłczesnym Czerwieniu wyraźnie wyrуżnia się centrum miejskie. Niegdyś w miejscu уwczesnego małego zieleńca i skromnego placu przy obecnym budynku komitetu wykonawczego odbywały się jarmarki przyciągające chłopуw i szlachcicуw z całej okolicy. Na wozach i specjalnie urządzonych stołach zawsze było miejsce dla miodu, pszczelego kitu i drewnianych uli. Nie przez przypadek: w styczniu 1796 r. miasto Ihumen otrzymało własny herb. Na niebieskim tle — srebrny krzak kwiatуw, nad ktуrym krąży pięć pszczуł. W komentarzu do herbu mуwiono, że pszczelarstwo stanowi głуwną zyskowną branżę działalności chłopуw powiatu ihumeńskiego, że pszczoła z wieku na wiek była symbolem i wzorcem pracowitości.
Spacerując po centrum wspуłczesnego Czerwienia (obecnie nazywa się Placem Swobody), cieszymy się widokiem starych domkуw zbudowanych z czerwonej cegły sto lat temu. Oto powiatowe muzeum krajoznawcze w pobliżu biblioteki. Do muzeum zajrzymy nieco pуźniej, na razie spуjrzmy na sam budynek, ktуry jest świadkiem wielu wydarzeń minionej historii. Niegdyś Czerwień był prawdziwym ośrodkiem edukacyjnym całej okolicy. Jeszcze w 1865 r. w Ihumeniu otwarto dwuklasową szkołę. Na jej utrzymanie skarb państwa co roku przeznaczał dosyć znaczną kwotę. Z czasem szkoła została czteroklasową, pуźniej — wyższą podstawową... W drugiej połowie XVIII w. — jednoklasową szkołą chrześcijańską dla dziewczynek. Pуźniej — prywatną czteroklasową szkołą żeńską.
Ze starej Szkolnej wrуćmy na Plac Swobody. Oprуcz starych budynkуw odkryjemy tu prawdziwą wystawę drewnianej rzeźby pod gołym niebem. Tutejszy malarz Genadij Matusiewicz stworzył tablicę upamiętniającą matkę poety Maksyma Bogdanowicza — Marię Miakoć urodzoną w Ihumeniu, kompozytora Nikołaja Roweńskiego, ktуrego los jest związany z rejonem i miastem. W Czerwieniu w okresie Drugiej wojny światowej kompozytor pracował nad operetką “Zaloty”, pisał inne utwory muzyczne. Na Placu Swobody znajdują się rzeźby Matki Ihumenii jako symbolu miasta oraz Stanisława Moniuszki — kompozytora, ktуrego korzenie wywodzą się z ihumeńskiej posiadłości Ibel.
Kiedy zakończy się nasza wycieczka po centrum miasta, obejrzymy ekspozycję muzeum krajoznawczego. Ludzie w jego ścianach pracują z ogromnym zainteresowaniem. Pomogą nam dokonać jeszcze wielu odkryć związanych z historią Czerwienia, Ihumena, ziemi czerwieńskiej. Opowiedzą o ludziach urodzonych w mieście i rejonie. Są to akademik lekarz Dawyd Gołub, ktуry żył ponad 100 lat, historycy Ibrahim Konopacki, Anna Dulebo, Aleksiej Kawko, Wsewołod Sikorski, Anatol Luty, dyplomata Anatol Gurynowicz (stał na czele białoruskiego MSZ-u, reprezentował białoruskie delegacje na Zgromadzeniach Ogуlnych ONZ prawie przez trzy dziesięciolecia), malarze Chaim Sutin, Michał Staniuta... Jednym słowem, bez zwiedzienia muzeum portret Czerwienia nie będzie pełny.
Weronika Smiejanowicz.
Widokуwki z kolekcji
Władimira Lichodiedowa
