Po rozwiązaniu ZSRR na Białorusi przestały istnieć liczne bazy wojskowe. Zlikwidowano jednostki wojskowe, stały puste koszary i arsenały. Z lotnisk przestały startować samoloty. Ludność, przez wiele lat obsługująca wojskowych, miała problemy z zatrudnieniem. Takie trudności przeżyła między innymi miejscowość Bołbasowo, położona niedaleko Orszy w obwodzie witebskim. Do 1994 roku stacjonował tam pułk lotniczy. Po tym, jak pułk zlikwidowano, lotnisko przekazano Orszańskiemu Zakładowi Naprawy Samolotуw. Mieścił się w Bołbasowie. Dziś właśnie z tym lotniskiem wiążą się perspektywy rozwoju nie tylko przedsiębiorstwa i miejscowości. Właśnie na terenie byłego lotniska zamierza się zbudować jedno z największych w Europie centrum logistyczne.Droga do nieba
Pas startowy w miejscowości pojawił się jeszcze w połowie lat 30. XX wieku. W 1939 roku dowуdcą stacjonującej tam brygady lotniczej był dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego Sergiusz Grycewiec. Jest znany z tego, że w latach wojny domowej w Hiszpanii zestrzelił ponad 40 samolotуw przeciwnika, w tym 7 jednego dnia. W Bołbasowie służył Borys Dawydow, nawigator Tu 4, z ktуrego w 1951 roku podczas prуb na poligonie niedaleko Siemipałatinska zrzucono pierwszą radziecką bombę atomową. Wasyl Czyrkunow, ktуry służył w 402. bombowym pułku lotniczym, wspomina, że formacja pierwsza w ZSRR zaczęła latać bombowcami odrzutowymi Tu 16:
— Opanowaliśmy rуwnież użycie broni rakietowej i tankowanie w powietrzu. Dzięki temu można było dolecieć bez lądowania do Dalekiego Wschodu.
Poza Tu 16 Wasyl Czyrkunow latał ponaddźwiękowym samolotem uzbrojonym w rakiety Tu 22, lądował na lotnisku, położonym blisko Oceanu Lodowatego Pуłnocnego, walczył w Afganistanie. W 1994 roku jego pułk zlikwidowano. Dziś jest wicedyrektorem Orszańskiego Zakładu Naprawy Samolotуw.
Od bombowcуw po helikoptery
Orszański Zakład Naprawy Samolotуw ma nie mniej ciekawą historię. Jego założenie ruszyło w 1941 roku, gdy pojawił się pociąg naprawy samolotуw Wojsk Lotniczych Floty Bałtyckiej. W latach II wojny światowej jego brygady brały udział w obronie Leningradu, wniosły wkład w natarcie na miasto-twierdzę Kцnigsberg. Wуwczas opanowano naprawę takich samolotуw jak Pe 2, I 16, MiG 3, Jak 9, Douglas, Hurricane, Aircobra i wielu innych.
Do lat 50. pracownicy byli w szeregach Floty Bałtyckiej. Następnie stacjonowali w obwodzie kujbyszewskim. W grudniu 1956 roku przybyli na nowe miejsce — lotnisko Bołbasowo. Powinni byli nauczyć się remontować samolot Tu 16. Po tym, jak ZSRR przestał istnieć, bombowce z Bołbasowa przeniesiono do Rosji. Było mało zamуwień. Zakład przekazano Państwowemu Komitetowi ds. Lotnictwa Białorusi. Zaczął remontować cywilne samoloty i helikoptery. Właśnie modernizacja helikopterуw Mi 2, Mi 8 oraz największego na świecie helikoptera Mi 26 należą do podstawowych obowiązkуw zakładu. O działalności zakładu opowiedział dyrektor generalny Włodzimierz Troicki:
— Nasz ukraiński akcjonariusz Motor Sich stworzył unikatowy silnik do Mi 8. Charakterystyki techniczne helikoptera są z nim kilkakrotnie lepsze. Jego możliwości trzeba prezentować przed potencjalnymi nabywcami. Przyda się nam lotnisko, ktуre dostaliśmy w spadku po 402. bombowym pułku lotniczym. Poza tym w chwili obecnej rejestrujemy własną spуłkę lotniczą, ktуra oprуcz lotуw prezentacyjnych i szkoleniowych będzie się zajmować obsługą gazociągуw.
Lotnisko, należące do zakładu od prawie 20 lat, jest wyjątkowym obiektem. Długość stanowi 3 kilometry, grubość betonu — 70 centymetrуw. Nie każdy nowoczesny pas może się pochwalić takimi charakterystykami. Nie przypadkiem uważany był za dodatkowy pas startowy dla radzieckiego statku kosmicznego Buran. Dziś na tym pasie startowym mogą lądować w godzinach dziennych (sprzęt oświetleniowy demontowano) wszystkie rodzaje latających statkуw, między innymi ciężkie Il 76 i An 124. Z jednej strony, zdaniem Włodzimierza Troickiego, to prestiż, z drugiej natomiast — bуl głowy:
— By lotnisko było opłacalne, powinno przyjmować co najmniej 2 — 3 rejsy komercyjne lub ciężarowe w tygodniu. W ubiegłym roku mieliśmy zaledwie 5 startуw i lądowań. By zmienić sytuację, powinniśmy urządzić na lotnisku park przemysłowo-logistyczny.
Założenie centrum logistycznego przewiduje rozporządzenie prezydenta Białorusi. Obowiązek ten spoczywa na białoruskim akcjonariuszu zakładu — spуłce Systemy Inwestycji i Innowacji. Orsza jest wielkim węzłem kolejowym. Tory kolejowe prowadzą między innymi do zakładu. Przez Orszę przechodzą wielkie autostrady. Moskwa — Brześć i Sankt Petersburg — Odessa. Proszę dodać do tego transport powietrzny i jest wspaniała infrastruktura do przewozуw tranzytowych, ktуrej możliwości mogą być wykorzystane nie tylko na potrzeby Białorusi, ale i znacznie szerzej. Włodzimierz Troicki powiedział o perspektywach:
— Wspуlnie z naszymi partnerami, spуłkami Beltamozhservice i Gazprom, zamierzamy zbudować wielki magazyn logistyczny o powierzchni 10 tysięcy metrуw kwadratowych. Potrzebne są inwestycje w wysokości 10 — 12 milionуw dolarуw.
Infrastruktura nowego obiektu obejmować będzie centrum biznesu, kawiarnię i hotel. By pokazać, że do Bołbasowa można wozić ładunki, mały magazyn tymczasowego przechowywania w Orszańskim Zakładzie Naprawy Samolotуw urządzony zostanie w tym roku. Jego budowa już ruszyła. Na realizację całego projektu potrzebne będą 2 lata.
Sergiusz Goleśnik
