Вясновы пейзаж. Яго чароўная прастора абдымае, ахінае вас, зацягвае быццам бы ўнутр сябе. Не, недарэмна абуджэнне прыроды ёсць вялікая таямніца! Нават чалавек, зусім не надзелены дарам тварыць, можа гэта адчуць. А калі надзелены… Ён дапаможа іншым адчуць найтанчэйшы водар, злавіць няўлоўныя пахі, пачуць райскія гукі вясны. Калі вы чуеце іх, гледзячы на карцінку, - перад вамі дасканалы пейзаж.
У кожнага вёсны свае...
ХХ стагоддзе прынесла беларускаму пейзажнаму жывапісу дзесяткі імёнаў — проста заўважных і сапраўды выбітных. Яшчэ і сёння час ад часу здараюцца адкрыцці новых твораў, забытых мастакоў. Да прыкладу, толькі ў канцы 2009 года была знойдзена цэлая серыя выразных, запамінальных пейзажаў Сяргея Каткова, якога па праву можна лічыць адным з адраджэнцаў беларускага савецкага пленэрнага жывапісу. Сярод адкрытых палотнаў — цудоўныя вёсны...
Свае вёсны ёсць у Івана Рэя, Івана Дмухайлы, Васіля Сумарава, Уладзіміра Кудрэвіча, Мікалая Тарасікава, Анатоля Бараноўскага і многіх іншых. Усе яны вельмі розныя: яркія і някідкія, светлыя і сакавітыя, маладыя і проста юныя. Але некаторыя імёны сучаснікаў проста немагчыма абысці ўвагай. Аднойчы ўбачыўшы гучныя, звонкія пейзажы Мікалая Бушчыка, дзе рэалізм мяжуе з экспрэсіянізмам, а часам і з кубізмам, глядач адрозніць манеру гэтага аўтара ад іншых і праз год, і праз пяць гадоў, і праз дваццаць. Якраз пра такі выпадак Мікалай Уладзіміравіч нядаўна расказаў нам, вярнуўшыся з суседняй Польшчы, дзе ў раскошным горадзе “тшымяста” — Гданьску — адкрылася яго чарговая выстава. Пажылыя аматаркі мастацтва “ўспомнілі мастака”, сустрэўшы яго творы — новыя творы! — больш чым праз дваццаць год...
Чалавек перламутравага неба
Гэтым разам, сябры, мы паспрабуем угледзецца, услухацца ў дасканалыя “вёсны” аднаго з найбольш знаных майстроў беларускага жывапісу першай паловы ХХ стагоддзя — “вёсны” Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі (1872—1957). Ён быў надзелены талентам лірыка не інакш ад самой прыроды. І творчая манера мастака адпавядала яе асаблівасцям.
Карціны Бялыніцкага-Бірулі — гэта роздум у жывапісе, прызнанне ў любові да прыроды, яе няяснай прыгажосці. У творчасці майстра дамінуе так званы “чысты пейзаж” — выяўленне прыроды без увядзення дадатковых аб’ектаў. Добра адчуваючы нюансы ландшафту, мастак імкнуўся не толькі падкрэсліць асаблівасці мясцовасці, адлюстраваць яе канкрэтныя рысы, але і перадаць настрой прыроды, які залежыць ад пары года, сутак, асвятлення, а таксама тыя эмоцыі, якія ўзнікаюць у гэтыя моманты ў чалавека.
Любімы матыў краявідаў Бялыніцкага-Бірулі — веснавое абуджэнне прыроды. Гэты сюжэт ён прадставіў у шматлікіх варыяцыях, прасачыўшы ўсе этапы абнаўлення прыроды ўвесну. З ранніх прац мастака найбольш вядомыя такія палотны, як “Вясна ідзе” (1899), “Вечныя снягі” (1901), “Вясновы дзень” (1902), з твораў савецкага часу — “Веснавыя воды” (1927), “Лёд пайшоў” (1930), “Дні майскіх ружаў” (1950), “Вясна ідзе” (1957). Усе гэтыя пейзажы — вытанчана-паэтычныя, пяшчотныя, сапраўды “чыстыя”. Недарэмна сучаснікі Бялыніцкага-Бірулі называлі яго чалавекам перламутравага неба. Вельмі паэтычна, ці не так?
Высокая душа гэтага Мастака ўжо даўно лунае ў Сусвеце, але і сёння гэта не становіцца перашкодай для тых, хто хоча дакрануцца да святла і прыгажосці. Яго вёсны ўсё роўна прыходзяць да нас, асвечаныя водбліскам яркага таленту таго, хто пражыў іх поўна, смела, звонка.
