Паэт Леанiд Дранько-Майсюк пра гарадзецкi характар, сустрэчы з Караткевiчам, вольнага паляўнiчага i беларускi далькажык
Гiсторыю з’яўлення свайго падвойнага прозвiшча вядомы беларускi паэт Леанiд Дранько-Майсюк (на здымку) неяк назваў прыгожай выпадковай творчасцю. Адбылося ўсё ў 1931 годзе, калi ў сям’i яго дзеда нарадзiўся першы сын (будучы бацька паэта). У царкву запiсваць немаўля пайшла бабуля, з яе вуснаў i прагучалi вызначальныя словы пра тое, што ў Дранько Мiкалая, на якога на вулiцы яшчэ кажуць Майсюк, нарадзiўся хлопчык. У царкоўнай кнiзе так i зафiксавалi — Дранько-Майсюк.
— Другiх сваiх дзяцей дзед хадзiў запiсваць ужо сам, таму прозвiшча ў iх проста Дранько. Дый i ў мяне, пакуль вучыўся ў школе, было такое ж. Але перад заканчэннем настаўнiца папярэдзiла, што для выдачы атэстатаў трэба вельмi дакладна ўказваць прозвiшча. Тут я i спахапiўся — я ж яшчэ i Майсюк! Не пераказаць, якi гул узняўся тады ў класе з-за гэтай навiны! А наогул, у родным маiм Давыд-Гарадку падвойныя прозвiшчы не рэдкасць, i ледзь не ў кожнага майго земляка ёсць не толькi iмя па пашпарце, але i «вулiчнае», i нават многiя з тамтэйшых вулiц таксама маюць па некалькi розных назваў, — расказвае паэт.
— Дык тое ж не сакрэт, спадар Леанiд, Давыд-Гарадок — месца адметнае, i жыхары яго — людзi асаблiвыя.
— Сапраўды. Iснуе нават такое паняцце, як гарадзецкi характар. У iм — iмкненне i дом пабудаваць, i дабрабыт займець, i дзяцей трывала на ногi паставiць. У даўнiя часы на пасаг, на пасцель пух маладая мама пачынала збiраць, як толькi дачцэ спаўнялася сем гадоў. А колькi ж яго трэба было, калi ў сям’i шэсць дачок, як некалi ў майго прадзеда? Наогул, гарадчукi — людзi вялiзнай працы. Спрадвеку яны былi вандроўнымi. У польскiя часы вясной у Варшаве, Кракаве, Лодзi гандлявалi насеннем кветак, пасля дадому не ехалi, а наймалi памяшканнi i ўсё лета варылi i прадавалi «лёды» — марожанае. Восенню вярталiся ў Давыд-Гарадок, але доўга рукi склаўшы не сядзелi: збiралi журавiны, сушылi сыры i вазiлi прадаваць ажно ў Крым. А зiмой садзiлiся шыць хромавыя боты: «вуцяжкi» для мужчын i больш элегантныя «зборкi» для жанчын. I так круглы год, з году ў год…
— Цi часта даводзiцца бываць на малой радзiме?
— Бываю часта, але адчуваннi ад гэтых паездак апошнiм часам сумныя. Летась памерлi мае бацькi, дый сам Давыд-Гарадок, на жаль, паволi памiрае, дэмаграфiчная карцiна, як, зрэшты, i ў многiх iншых невялiкiх населеных пунктах, невясёлая. Хацелася б, каб яна змянiлася, каб у маiм Давыд-Гарадку з’явiлася трывалае прадпрыемства, якое дало б работу ўсiм маладым i немаладым людзям, каб яны не пакiдалi родных мясцiн, а будавалi там дамы, стваралi сем’i i зараблялi грошы не толькi гандлюючы на базары. Ведаю, iснуе ўрадавая праграма па адраджэннi Палесся. Спадзяюся, што старонка цi, можа, нават i дзве ў гэтай праграме будуць прысвечаны i Давыд-Гарадку. Ведаю, напрыклад, што згодна з ёй на Прыпяцi з’явiцца паромная пераправа. Гэта вельмi важна, бо дзякуючы ёй дарога да Мiнска скароцiцца на 100, а калi туды i назад, дык на ўсе 200 кiламетраў. Спадзяюся на змены ў лепшы бок. Разбудоўвацца павiнен не толькi Мiнск, але i Давыд-Гарадок, i Тураў, i iншыя нашы так званыя малыя гарады, якiя некалi былi сапраўднымi гiстрычна-культурнымi цэнтрамi Беларусi.
— Не цягне пераехаць далей ад сталiцы, блiжэй да бацькоўскай хаты?
— Думкi ёсць розныя. Але я — невылечны творца. А творца шукае тую атмасферу, дзе яму пiшацца. Для мяне яна найбольш спрыяльная ў Мiнску. Тут я застаюся адзiн на адзiн са сваiмi вобразамi, рукапiсамi, з лiтаратурай. А знаходзячыся ў Давыд-Гарадку, трэба грады капаць, сеяць i палоць, бульбу садзiць, цi, як у нас кажуць, кiдаць... Усё гэта я ўмею i, бываючы на радзiме, як усе мае суседзi, землякi, рабiў i раблю. Бо iнакш мне было б проста сорамна. Уявiце: усе працуюць, а я — у працы лiтаратурнай? Таму Давыд-Гарадок — не для пiсьма.
— Ужо некалькi гадоў, як вы — мастак вольны.
— Калi дакладна, то з 8 жнiўня 2002-га. А да гэтага часу 21 год працаваў ў выдавецтве «Мастацкая лiтаратура». Прыйшоў туды зусiм юным пасля маскоўскага Лiтiнстытута i ацанiць на той час яшчэ не мог, як мне пашанцавала, што трапiў у цудоўны калектыў, якiм кiраваў тады мудры, разумны, iнтэлiгентнейшы Мiхась Фёдаравiч Дубянецкi. Пасля былi iншыя начальнiкi, з якiмi працавалася зноў жа i добра, i цярпiма. Пятнаццаць гадоў сваю працу ў выдавецтве я ўспрымаў як свята творчасцi. Пасля адчуў яго згасанне, выдавецтва бы трапiла ў нейкае летаргiчнае iснаванне. Яго я i перарваў па ўласным жаданнi. I зараз шчасце маё яшчэ большае: я — вольны паляўнiчы.
— Большасць сённяшнiх пiсьменнiкаў падобнай раскошы сабе не дазваляюць, сумяшчаюць творчы працэс са службай у якой-небудзь установе цi арганiзацыi. А чым на жыццё зарабляеце вы?
— Сваёй паэзiяй, прозай, паездкамi i выступленнямi, песнямi, якiя, дзякуй Богу, гучаць. Бывае, за ганарар i вершаваныя вiншаваннi пiшу. Канешне, iх не ўключыш у чарговую кнiгу паэзii, але я не адмаўляюся ад гэтай работы, выконваю яе з радасцю i, спадзяюся, таленавiта. Калi людзi просяць, значыць, ёсць патрэба. Бо нельга толькi сядзець на Парнасе! Калi мы, беларускiя лiтаратары, хочам, каб беларускае слова гучала паўсюль, у тым лiку i ў рэстаране на чыiмсьцi свяце, трэба быць блiжэй да людзей. Неяк загадчыца аптэкi папрасiла мяне скласцi па-беларуску вiншаванне для сяброў на 25-годдзе iх вяселля. У якасцi ганарару выставiла лiтр спiрту, а калi свята прайшло, яшчэ бутэльку дадала, бо яе вiншаванне вельмi спадабалася i гасцям, i самiм юбiлярам. Добрыя вершы людзi разумеюць i паэтаў сваiх любяць.
— Асаблiва жанчыны? Пра вас жа кажуць — сэрцаед i лавелас...
— Гэта ўсё журналiсты выдумалi. Ужо неяк няёмка пра тое i гаварыць, мне ўсё ж такi далёка за сорак, дый поруч са мной усё жыццё адзiная жонка Вольга. Дарэчы, з ёй мы можам спакойна размаўляць i наконт майго «сэрцаедства». Жартам цi не, але яна мне неаднойчы казала: «Лёня, ты павiнен яшчэ раз ажанiцца, а я буду да цябе ў госцi хадзiць». Наогул, гэта маё шчасце, што мы сустрэлiся з Вольгай у Маскве. Я ж жанiцца не хацеў, жыў у iнтэрнаце Лiтiнстытута: свабода, сябры, паэзiя... Тое студэнцкае жыццё было такiм зваблiвым, так чароўна закалыхвала, што не хацелася, каб яно спынiлася. А тут Вольга й сказала мне: «Дранько-Майсюк, табе патрэбна такая жонка, як я!» — узяла мяне за руку i адвяла ў загс. Дзякуй Богу, у нас не было тады нi iдыёцкага белага лiмузiна, нi соцень гасцей — толькi сям’я Вольгi i адзiн мой сябар, а пасля вясельнай вячэры мы адразу паехалi ў Ленiнград... Вось ужо 30 год прайшло, i я думаю, якое гэта шчасце, што так усё адбылося. Бо iнакш я быў бы зусiм iншым, не напiсаў бы нi свае «Вершы для А», нi «Стомленасць Парыжам». I нават песню «Полька беларуская» не напiсаў бы. Дзякуючы Вользе я такi, якi я сёння ёсць.
— Неяк у адным з iнтэрв’ю вы сказалi, што жанчыны выратуюць паэзiю.
— Аднойчы у сваiм дзённiку Уладзiмiр Караткевiч напiсаў, што тэатр нiколi не загiне, бо ёсць жанчыны. Iх пераважная большасць сярод гледачоў. Спасылаючыся на свой сцiплы вопыт, магу сказаць, што дзякуючы жанчынам не загiне i паэзiя, бо жанчыны больш адкрытыя для пачуццяў, яны — кветкi эмоцый. Большасць маiх кнiг, якiя прадавалiся, былi куплены жанчынамi, я нават сам цiкавiўся, заходзячы ў кнiгарнi. Большасць маiх аўтографаў раздадзены жанчынам. I калi здараюцца водгукi на мае вершы цi кнiгi, то, як правiла, ад жанчын.
— Вы ўзгадалi Караткевiча. Чула, што вы былi з iм асабiста знаёмыя?
— Я быў прапiсаны ў кватэры Караткевiча. Уладзiмiр Сямёнавiч сябраваў з маёй цешчай Валянцiнай Мiканораўнай Шчадрыной, якая пераклала многiя яго творы на рускую мову i шмат спрыяла, каб яны выйшлi ў Маскве. Ад яе я, бывала, прывозiў Караткевiчу нейкiя падарункi. Аднойчы, памятаю, гэта была вялiзная мадэль карабля, якую Уладзiмiр Сямёнавiч, бы дзiця малое, захоплена разглядаў цi не паўдня. Калi пасля Лiтiнстытута я пачаў працаваць у Мiнску i мне спатрэбiлася прапiска, Уладзiмiр Сямёнавiч i яго жонка Валянцiна Бранiславаўна прапанавалi прапiсацца да iх. Гэты працэс расцягнуўся месяцы на два. У кватэры Караткевiчаў былi ўжо прапiсаны некалькi студэнтаў, i па тагачасных савецкiх правiлах, каб мне да iх далучыцца, патрэбна была пiсьмовая згода кожнага. Пакуль усё гэта сабралася, я не адзiн раз заходзiў да Уладзiмiра Сямёнавiча, мы пiлi каву, вялi гаворкi. Дакладней, я больш заварожана слухаў, як вучань можа слухаць генiяльнага настаўнiка. А ён мог свабодна гаварыць на любыя тэмы — фiласофiя, тэатр, гiсторыя, творчаць Шэкспiра... Такiх сустрэч сам-насам было, можа, дзесяць. А наконт пашпарта з прапiскай у кватэры 23 па вулiцы Карла Маркса, 36 я дасюль шкадую: трэба было ўсё ж «згубiць» яго перад заменай на новы.
— Нядаўна вы чыталi свае вершы ў нашым Вялiкiм тэатры оперы i балета. Што прывяло вас на акадэмiчную сцэну?
— Прэм’ера музычнага праекта, у якiм гучала паэзiя i творы знакамiтых беларускiх кампазiтараў, у тым лiку i песнi. Гэта другое маё выступленне ў оперным, першае адбылося ў 1991 годзе. Цяперашняе запрашэнне я прыняў з удзячнасцю, бо чытаць вершы на адной сцэне з выдатнымi опернымi спевакамi, калi гучаць жывая музыка i чароўныя галасы, — гэта адчуванне нейкага незвычайнага рамантычнага ўздыму. Мы аглушаны сёння псеўдаэстрадным мастацтвам. Аўтараў i выканаўцаў, якiя надаюць беларускай эстрадзе паэтычную прастору, засталося зусiм нямнога, хiба што Iгар Лучанок, Ядвiга Паплаўская i Аляксандр Цiхановiч, Змiцер Вайцюшкевiч, Анатоль Ярмоленка з «Сябрамi». У асноўным жа за песенную культуру сёння выдаецца бясконцая, з голым жыватом, папса. Голыя дзявочыя жываты i на сцэне, i ў тэлевiзары ў суцэльнай чарадзе подыумных дэфiле, гульнях i шоу. Тэлебачанне я заўсёды ўспрымаў як з’яву iнтэлектуальную, калiсьцi на экране мне цiкава было пабачыць i паслухаць разумнага чалавека, бо iнтэлект выхоўвае. Але сёння iнтэлект, як i сапраўднае сур’ёзнае мастацтва, выцiснуты з экрана. «Выхоўваюць» толькi ўсемагчымыя шоу, яны, на жаль, сталi лiчыцца культурай.
— А з чаго вы вырашылi стаць аўтарам новых беларускiх слоў?
— Ад зайздрасцi. Я пазайздросцiў чэхам. Паводле законаў сваёй мовы на кожнае новае англiйскае слова яны адказваюць сваiм, чэшскiм. Я зайздрошчу нашым паэтам Пятру Глебку i Уладзiмiру Дубоўку, якiя ў 1920-я гады стваралi новыя словы, узбагачаючы тым самым беларускую мову. Напрыклад, мы карыстаемся словам «навучэнец» i не ведаем, што яго прыдумаў Глебка замест слова «вучашчыйся». Дык вось з такой зайздрасцi i ўзнiкла маё iмкненне замест мабiльнiка, трубы цi сотавага ўвесцi, напрыклад, свой неалагiзм далькажык. Вельмi хочацца, каб мой далькажык прыжыўся. Дарэчы, многiя гэтым словам ужо карыстаюцца.
— Чым яшчэ занята ваша муза?
— Усё часцей i часцей яна клiча мяне ў Вiльню. Гэта унiкальнае месца, лiтоўскi Iерусалiм, горад культурнага дыялога. З такiх вандровак i пiшацца мая вiленская проза. У ёй — элементы эсэ, паэзii, дзённiкаў. Гадоў 20 таму я марыў пра Парыж, пасля — пра Афiны. Гэта былi чыста рамантычныя памкненнi. Мне здавалася, калi не ўбачу Парыж, не буду паэтам. Я трапiў у Парыж i ў Афiны. Сумна ў гэтым прызнавацца, але толькi пасля зразумеў: твой Парыж не ў Парыжы. Ён — у палескiм балоце i давыд-гарадоцкiх градах. А калi гаварыць пра дух, да якога ты належыш, то гэта зноў жа нiякiя не Парыж з Афiнамi, а Вiльня. Куды некалi твая баба ездзiла прадаваць тое ж насенне, адкуль на выручаныя грошы прывозiла ў Давыд-Гарадок «тавар», з якога твой дзед шыў хромавыя боты, зарабляючы за суткi 40 злотых...
Фота: Юрый МАЗАЛЕЎСКI
