Выступіць экспертам па фотаздымках мы папрасілі старшага навуковага супрацоўніка Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту Ларысу Мятлеўскую, якая, між іншым, стварыла асабістую калекцыю рэканструяваных беларускіх жаночых строяў. І пачаць вырашылі па сезоне з зімовага адзення (фотаздымак 1). Асабліва мне спадабалася на ім арыгінальная сумачка на руцэ ў дзяўчыны. Але Ларыса Лявонцьеўна адразу паправіла мяне. На дзяўчатах світкі -- святочнае верхняе адзенне, нешта накшталт сучаснага дэмісезоннага паліто, якое маглі насіць і ўзімку. А на руцэ зусім не сумка, а збан, адмыслова абвязаны тканым поясам і ручніком з доўгімі канцамі. Магчыма, ён замацаваны ніткамі. “Гэтыя світкі маюць адметны крой, ззаду яны выглядаюць яшчэ больш прывабна. Тканіна там сабрана вузкімі паскамі, якія сшываюцца паміж сабой і такім чынам утвараюць пукатыя складкі, што нагадваюць плісіроўку, -- тлумачыць Ларыса Мятлеўская. -- Мне даводзілася бачыць на старажытных малюнках такога ж крою мужчынскае адзенне, якое датуецца часамі Вялікага княства Літоўскага. Толькі світкі мужчын-ваяроў былі карацейшыя. І такі ж крой мы бачым на фрэскавым жывапісе ранняга італьянскага Адраджэння. Такім чынам, еўрапейская рэнесансная мода прасочваецца ў беларускім народным адзенні”. Аднак да старажытных форм крою дадалося новае бачанне прыгожага, новы ідэал, распрацаваны самімі жанчынамі. Навінкі панскай моды хутчэй пераймалі ў мястэчках, вясковыя жанчыны былі больш кансерватыўныя, яны бралі для стварэння касцюма толькі лепшыя здабыткі моды. Прадстаўлены на фота строй -- ваўкавысска-камянецкі. Звярніце ўвагу, як густоўна абшыты край світкі (гэта аксаміт або тонкае сунко), далей ідзе машынная вышыўка. Які прывабны сілуэт створаны рукамі майстрых, а світкі гэтыя -- даматканыя, і яны вельмі добра трымаюць цяпло. Але наш эксперт адразу робіць выснову, што дзяўчат апранулі спецыяльна для фотаздымка. Чаму? Адзенне на дзяўчынах святочнае, а збан у руках -- паўсядзённы.
На самым старым фотаздымку бачым дзяўчынак у досыць шыкоўным убранні. Подпіс сведчыць, што гэта сялянкі с. Чэрск Гродзенскай губерні пачатку XX стагоддзя. Ніколі б не паверыла, што так апраналіся простыя сялянкі! А што скажа спецыяліст?
-- Гэта дамачоўскі строй, па назве вёскі Дамачова -- гэта тэрыторыя Заходняга Палесся, якое мяжуе з Польшчай. Здымак зроблены хутчэй за ўсё ў 1910-я гады, а дзяўчынкі, напэўна, вучацца ў гімназіі. Хутчэй за ўсё 16--17-гадовыя дзяўчаты -- на той час ужо нявесты -- у вялікае свята ідуць у храм. На шырокіх атласных тужках, што бачым на іх шыях, -- крыжыкі, але яны схаваныя. З-за польскай мяжы да беларусак прыйшлі адмысловыя безрукаўкі --кабаты (від гарсэта). Тагачасным жанчынам гэты прадмет дапамагаў падкрэсліць стан альбо зрабіць яго больш стройным. Шапачкі на дзяўчатах -- вельмі багатыя (з аксаміту або тонкай воўны), яны двухколерныя -- ультрамарынавага і ярка-малінавага адцення.
Дзяўчынкі на плоце (фотаздымак 3) жывуць у значна менш аддаленым ад нас па часе перыядзе. Гэта бачна перш за ўсё… па даўжыні андаракаў! Ногі беларуска традыцыйна хавала, і лыткі ніхто не павінен быў бачыць. Акрамя таго, замест геаметрычнага арнамента на фартуху мы бачым яркія вышытыя кветкі, характэрныя для 50--70 гадоў мінулага стагоддзя. Таму, па меркаванні спецыяліста, гэта позні турава-мазырскі строй. І на самай справе, на фота мы бачым дзяўчат з в. Букча Жыткавіцкага раёна Гомельскай вобласці.
Абутак -- гэта наогул штучны тавар, вельмі дарагі і зроблены дакладна па назе. Я патрымала ў руках падобныя боцікі з калекцыі музея: тонка вырабленая скура, маленькія цвічкі пад пяткай -- філігранная работа. Звярніце ўвагу на пукатую пятку. «Беларускім мужчынам заўсёды падабаліся «выпукласці» жанчын, таму майстар і падкрэсліў прыгажосць формы ножкі», -- патлумачыла наш эксперт.
Чым меншыя па ўзросту былі дзяўчынкі, тым прасцей было іх адзенне. Напярэдадні вяселля, атрымліваецца, бацькі імкнуліся апрануць дзяўчыну як найпрыгажэй. Бабуля Ларысы Лявонцьеўны расказвала ёй, як яны ў такім вось узросце ішлі на свята ў царкву. Дарагія скураныя боцікі трымалі ў руках і апраналі толькі на парозе храма. Уявіце сабе, як дзяўчына (напрыклад, з фота 2) малілася ў царкве і прасіла, вядома ж, добрага мужа. «Спачатку просіць з паклонамі «Каб найлепшы, каб найлепшы», -- расказвае Ларыса Мятлеўская. -- А ўжо пакідаючы царкву, паніжае «патрабаванні» і хуценька мармыча «Сякі-такі, абы быў… Сякі-такі, абы быў…»
На жаль, жаночыя строі, якія захаваліся цалкам, зараз у Беларусі знаходзяць вельмі рэдка. Але затое ў нашай краіне яшчэ ёсць мясціны, дзе жанчыны не адмовіліся ад традыцыйнай вопраткі. Пра гэта мы яшчэ абавязкова раскажам у нашай рубрыцы.
Ці выкарыстоўваюцца элементы традыцыйнага народнага касцюма ў калекцыях сучасных беларускіх мадэльераў, мы папрасілі расказаць галоўнага мастацкага кіраўніка Цэнтра моды Эльвіру ЖВІКАВУ.
“Высокая мода заўсёды была прызначана перш за ўсё для вялікасвецкай публікі, і часцей за ўсё народны касцюм і сучаснае адзенне ніяк не пераклікаюцца. Вы бачыце на вуліцах жанчын у панёвах ці вышытых арнаментам сарочках? Не. Але гэта не азначае, што дызайнеры не звяртаюць увагі на нацыянальны касцюм. Напрыклад, у лістападзе была прадстаўлена цікавая калекцыя дызайнера Марыі Ніцэвіч. Адзін з сегментаў калекцыі мадэльер зрабіла па матывах беларускага народнага адзення. Але прачытанне было не “лабавым” -- гэта не вышыўка з пеўнямі або арнаментам. Калекцыя зроблена з ільну, вышытага жэмчугам і ўпрыгожанага карункамі. Форма галаўнога ўбору нагадвае якраз той, што мы бачым на фотаздымку дзяўчат з Гродзеншчыны. Наколькі я ведаю, адну з сукенак калекцыі купіла для сваёй дачкі ў якасці сувеніра жонка італьянскага пасла. Падобнае адзенне часта выкарыстоўваецца як сувенір або для таго, каб прадставіць багацце і самабытнасць беларускай культуры за мяжой. Так, калекцыю Ніцэвіч дэманстравалі падчас Дзён Беларусі ў Венесуэле. Часцей за ўсё дызайнеры выкарыстоўваюць не дакладную рэканструкцыю гістарычнага касцюма, а стылізаваныя мадэлі. Элементы нацыянальнага касцюма дарэчы пры стварэнні алімпійскай формы. Так, дызайнер Анастасія Броўка выкарыстала беларускі арнамент у прынтах на майках і футболках алімпійскага адзення. Што датычыцца абутку пачатку мінулага стагоддзя на фотаздымках, то падобныя мадэлі можна знайсці і сёння. Шнуроўка, бацільёны --- модная тэма мінулых сезонаў.
Зараз этніка -- не ключавая тэма. Наступны сезон характарызуецца неверагоднымі кантрастамі: з аднаго боку, вельмі спакойная, вытрыманая палітра ад малочна-белых, шэрых колераў да вугальна-чорных і натуральных адценняў, з другога боку, касмічныя колеры, нібыта пазычаныя з каробкі алоўкаў -- яскравы жоўты, насычаны ультрамарынавы, яркі чырвоны, мноства ружовых тонаў, нават флюарэсцэнтных… Тэма футурызму, космасу па-ранейшаму актуальная, не страцяць свае пазіцыі і металізаваныя паверхні з эфектамі пластычных, пластыфікаваных і гальванічных пакрыццяў, эфекты цёмнага нікелю… Моднымі будуць натуральныя валокны -- бавоўна, лён, цік, бамбукавыя валокны, але яны могуць спалучацца з пластыкам, пакрывацца металізаванымі саставамі для стварэння эфекту фольгі. Самыя модныя тэмы для жаночага гардэробу ў наступным сезоне -- сукенка і вясенне-летні плашч-паліто “свінгер” у насычаных колерах… Дызайнеры прапануюць альтэрнатыву: аскетычныя формы, прамыя і прасторныя, модныя ў 60-х і 80-х гадах, і падкрэсленая жаноцкасць 40-х гадоў мінулага стагоддзя. Культавай формай сезона будзе прамавугольнік або авал: прамыя маленькія паліто, такія ж сукенкі альбо тунікі і джэмперы з трыкатажу, якія можна апранаць з легінсамі, шортамі, бермудамі… Вяртаецца ў моду шматслойнасць і “оверсайз” -- рэчы, большыя на некалькі размераў, чым патрэбна. Гэта датычыцца трыкатажу і верхняга адзення.
