Замор рыбы часцей узнікае ў лютым — сакавіку, калі запасы кіслароду ў вадзе памяншаюцца.Тэарэтычна, назапашанага вадой кіслароду рыбам павінна хапіць. Інтэнсіўнасць іх абмену, а значыць, і спажыванне кіслароду паніжаецца ў некалькі разоў. Аднак акрамя рыбы ў вадаёме зімуе маса іншых насельнікаў, у прыватнасці планктон, п’яўкі, кузуркі і земнаводныя. Да таго ж вадаём за цёплы перыяд назапашвае велізарную колькасць арганікі: адмерлай расліннасці, лісця, ігліцы... Яна і забірае на гніенне вялікую долю растворанага ў вадзе кіслароду. Пры гэтым вылучаецца вуглякіслы газ, які пры высокіх канцэнтрацыях таксічны для рыб. Калі доля растворанага ў вадзе кіслароду зніжаецца да 5—30 працэнтаў ад нармальнага насычэння, і ўзнікае замор.
Спецыялісты Мінпрыроды склалі пералік вадаёмаў, якія на працягу апошніх двух-трох гадоў былі найбольш схільныя да заморных з’яў. У гэты спіс трапілі 187 аб’ектаў. Цяпер кожныя пятнаццаць дзён лабараторыі аналітычнага кантролю бяруць з іх пробы вады. Спецыялісты даследуюць хімічны састаў проб і працэнтную колькасць у іх кіслароду.
— На 23 студзеня спецыялісты лабараторый абследавалі ўсе 187 водных аб’ектаў са спіса. Нізкая колькасць кіслароду зафіксавана на 18 з іх, — паведамляе аператыўныя дадзеныя начальнік упраўлення біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці Мінпрыроды Мікалай Свядзінскі. — Для параўнання: у 2018 годзе лабараторыі абследавалі 260 такіх вадаёмаў. Нізкую колькасць кіслароду выявілі на 52 з іх, крытычную — на 27.
Замор рыбы часцей узнікае ў лютым — сакавіку, калі запасы кіслароду ў вадзе памяншаюцца. Неглыбокія вадаёмы са слабай праточнасцю і малой празрыстасцю вады часцей за ўсё трапляюць у спіс праблемных. У асноўным гэта абводненыя кар’еры торфараспрацоўкі. Прычым гібель рыбы можа назірацца не па ўсім вадаёме, а толькі на асобных яго ўчастках.
Для рачной рыбы небяспеку ўяўляе крыгаход. Буйныя крыгі перакрываюць рэчышча ракі ці выхады старыц у некалькіх месцах. У выніку ўтвараюцца ледзяныя заторы. На такіх участках колькасць кіслароду можа ўпасці да крытычнага ўзроўню, калі талая вада змыла з палёў у раку ўгнаенні і перагной. Пачынаецца раскладанне арганікі, якое выклікае рэзкае падзенне ўзроўню кіслароду ў вадзе. Паколькі шляхі для міграцыі рыбы перакрытыя, яна можа цалкам загінуць на загароджаным участку.
Часам прычынай замору становіцца гаспадарчая дзейнасць чалавека. Забруджванне вадаёмаў у выніку скіду неачышчаных сцёкавых вод таксама прыводзіць да павелічэння хімічных рэакцый і паглынання кіслароду.
Хваробу, як вядома, лягчэй папярэдзіць, чым яе потым лячыць. Таму для прафілактыкі замору рыбы ў вадаёмах скошваюць расліннасць, расчышчаюць прытокі і арганізуюць дадатковы водаабмен. А яшчэ ствараюць суцэльныя лесакуставыя палосы ўздоўж берагоў рэк. Каб арганічныя і тонкадысперсныя рэчывы, якія становяцца прычынай мутнасці, не патрапілі ў ваду.
Не трэба мець спецыяльную адукацыю і лабараторнае абсталяванне, каб заўважыць прыкметы недахопу кіслароду. Мікалай Свядзінскі назваў некаторыя з іх:
— Першы індыкатар — гэта водныя казуркі і дробная рыба ў лунках. Самым рухомым насельнікам трэба больш кіслароду, таму яны першымі адчуваюць ягоны недахоп і падымаюцца да паверхні, дзе яго ўтрыманне вышэй. Насцярожыць павінна таксама выяўленне ў лунцы некалькіх мёртвых асобін рыбы, асабліва розных відаў.
Замор можа загубіць больш за палову ўсёй рыбы ў вадаёме. І ў відавым складзе страты могуць быць нераўнамернымі, бо віды па-рознаму рэагуюць на перапады кіслароду. Вастрэй за іншых ягоны недахоп перажываюць фарэль і сігавыя віды. Самыя ж малаадчувальныя — карп, лінь і карась. Вельмі цікавыя ў гэтым плане вугор, які валодае здольнасцю скурнага дыхання, і ўюн, які пры неспрыяльных умовах можа засвойваць кісларод з паветра.
Мінпрыроды просіць інфармаваць пра выпадкі масавага падыходу рыбы да лункі на вадаёмах і іншых прыкметах заморных з’яў. Атрымаўшы сігнал, спецыялісты вырашаць, як ліквідаваць праблему. Існуе некалькі спосабаў. Дапамагчы можа элементарнае прарубванне лунак. Таму ўпадабаныя рыбакамі вадаёмы найменш схільныя да замору.
— Колькасць лунак залежыць ад плошчы вадаёма і ў сярэднім складае 3—5 штук на гектар. Іх варта рабіць у цэнтры вадаёма і па перыметры, дзе глыбіня непрамярзаючага пласта каля паўметра. Каб лункі не замярзалі, у іх можна ўставіць снапы з чароту ці рагозу, — рэкамендуе Мікалай Свядзінскі.
Комплекснае абследаванне вадаёмаў для выяўлення фактараў, якія могуць прывесці да замору, плануецца праводзіць штогод з 15 снежня па 1 красавіка і з 15 чэрвеня па 20 жніўня.
gorbatenko@sb.by
Дапамагчы рыбе ў праблемных вадаёмах можа элементарнае прарубванне лунак.
moskva.miltor.ru
