Хоць учарашняй выпускніцы харэаграфічнага каледжа, няхай і вельмі здольнай, недарэчна ў такім узросце спадзявацца на галоўныя ролі ў падобных спектаклях, быць у апошнім радзе масоўкі — ужо для многіх шчасце. Праўда, доўга затрымлівацца ў кардэбалеце дзяўчына таксама не збіралася. Але такога імклівага ўзлёту яна не ўяўляла нават у самых вясёлкавых снах. Галоўную ролю ў “Лебядзіным возеры” Вялікага тэатра ёй прапанавалі ў дзевятнаццаць гадоў.
“Яна, ты ж ведаеш пра “Лебядзінае возера”?” — у адзін цудоўны дзень нечакана спытала загадчыца балетнай трупы Таццяна Шаметавец.
“А што я павінна ведаць?” — стала губляцца ў здагадках Штангей. Усе яе думкі тады былі занятыя новай партыяй у “Спячай прыгажуні”. Ну, наогул пра балет Чайкоўскага яна ведала ўсё: прайшла праз кардэбалет, потым танцавала сольныя партыі лебедзяў.
“Праз месяц у цябе Адэта-Адылія”, — не верыла сваім вушам Яна. Двайны шок: мала таго што галоўная роля ў пастаноўцы, дык яе яшчэ трэба падрыхтаваць за месяц! Той час маладая балерына памятае дрэнна, рыхтавалася, як у тумане. Увечары знайшла відэа “Лебядзінага возера”, уключыла — і адразу слёзы на вачах: зразумела, што не гатовая да гэтай ролі не толькі маральна, але і фізічна.
Яна не стала адмаўляцца ад шанцу, пра які мараць практычна ўсе балерыны, але атрымліваюць толькі абраныя. Працаваць, старацца і яшчэ раз старацца — прыблізна такі дэвіз Яны. І яна працавала ў балетным класе з дня ў дзень. Прэм’ера таксама прайшла, як у тумане. Гаворыць, трэслася так, як ні на адным, нават самым адказным конкурсе.
А конкурсаў у жыцці маладой танцоўшчыцы было нямала. Першы сур’ёзны — у Варне. Шэсць класічных варыяцый і два сучасныя танцы — такая нагрузка клалася на кожнага ўдзельніка. Дабавім сюды трыццаціградусную гарачыню і адкрытую сцэну. Яна, ледзь не трацячы прытомнасць, выступіла дастойна, стала дыпламанткай.
Наогул, конкурсы яна любіць. Гаворыць, яны карысныя і для тых, хто высока задзірае галаву, часам апускаючы іх на зямлю, і для тых, хто сумняваецца ў сваіх здольнасцях, дэманструючы іх сапраўдны ўзровень. Добрай школай для Штангей стала танцавальнае “Еўрабачанне-2013”. Сваю Эсмеральду яна падрыхтавала на дзесяць балаў. А вось з сучаснай інтэрпрэтацыяй было складаней. Яна да таго часу ўжо стапрацэнтна пераканалася ў выбары на карысць класікі, таму некалькі гадоў наогул не займалася contemporary. Але гэта было ўмовай удзелу, і дзяўчына пагадзілася на эксперыменты. Боль у мышцах, сінякі на нагах — вось іх вынікі. Вынік няхай і не бліскучы, але дастойны: Яна Штангей застанецца ў гісторыі як першая прадстаўніца Беларусі на танцавальным “Еўрабачанні”.
Хоць яна і не беларуска. Нарадзілася ў Харкаве, там жа ў чатыры гады пайшла ў харэаграфічную школу. Маці павяла яе за кампанію з сяброўкай, якая марыла аб тым, каб яе дачка стала балерынай. Але калі дзяўчынцы споўнілася дзесяць, маці Штангей вырашыла, што знясільваючыя штодзённыя батман тандзю дзіцяці не патрэбны. Пасля пачатковай школы яна хацела, каб дачка занялася выключна агульнаадукацыйнай праграмай, але сваё важкае слова тады сказаў бацька: “Яна прадоўжыць займацца балетам!”
А праз пяць гадоў яны ўжо на сямейнай нарадзе вырашалі далейшы лёс дачкі. Дзевяць класаў скончаны, у балетнай школе таксама выпускны. Найбольш верагодным варыянтам было прадаўжэнне вучобы ў Кіеўскім харэаграфічным вучылішчы. Але Янін педагог Таццяна Чаркасава прапанавала паспрабаваць паступіць у мінскі коледж, маўляў, там школа больш моцная.
Сёння дзяўчына з усмешкай на вуснах успамінае спробы пакарыць беларускую сталіцу:
— Каб стаць навучэнкай каледжа, мне давялося тройчы паказвацца мінскім педагогам. Памятаю, напярэдадні першай паездкі ў Мінск, гуляючы па Харкаве, збіла сабе на назе палец. Ён так апух, што пуанты не магла надзець. У бальніцы нада мною паваражылі, але гэта не дапамагло. Гэта значыць мой першы прагляд аказаўся няўдалым, нам прапанавалі праз некалькі тыдняў прыехаць на агульны экзамен. Мы так і зрабілі, я парэпеціравала, была добра гатова, а ўвечары перад экзаменам чымсьці атруцілася. Другі прагляд наогул не адбыўся. На шчасце, для тых, хто прэтэндуе на платнае аддзяленне, праз некалькі дзён быў яшчэ адзін шанц. Яго я ўжо не ўпусціла.
Літаральна праз паўгода Беларусь і яе Вялікі тэатр сталі для Яны роднымі. Дзякуючы студэнцкаму білету, які даваў магчымасць бясплатна наведваць спектаклі, яна пастаянна бегала ў Вялікі. “Шчаўкунок”, “Сільфіда”, “Лебядзінае возера”… Яна марыла выйсці хоць бы ў кардэбалеце. Таму на трэцім курсе з задавальненнем пагадзілася на стажыроўку.
Сёння яна ўжо салістка Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Беларусі, выконвае партыю Адэты-Адыліі.
Плісецкая любіць паўтараць, што “Лебядзінае возера” — гэта лакмусавая паперка для любой балерыны, там нікуды не схаваешся, усё як на далоні: і тэхніка, і драматычны артыстызм. Пра вялікі поспех Яны Штангей гаварыць пакуль рана. Плісецкая трыццаць гадоў танцавала гэты балет, беларуская выканаўца — толькі пару разоў. Але няма сумнення, што гэта цікавае новае імя на беларускай сцэне.
А можа, і не толькі на беларускай…
Наталля Сцепанкова
