Чаго толькі не бачылі сцены Бабруйскай крэпасці на сваім не такім ужо і доўгім вяку! Яны чулі праклёны паўстанцаў, бачылі кроў ваеннапалонных і слёзы тых, хто прайшоў праз усе выпрабаванні і расказаў нашчадкам пра справы дзён мінулых. Вайна 1812 года, рух дзекабрыстаў, а потым грамадзянская, Вялікая Айчынная войны...Бабруйская крэпасць, будаўніцтва якой пачалося ў 1810 годзе і засноўвалася на апошніх дасягненнях тагачаснай навукі, была буйнейшай у Еўропе і з’яўлялася магутнай перашкодай на шляху варожай сілы. Тэадор Нарбут і Карл Оперман, якія планавалі будынак, не разлічвалі, што акрамя абароннай крэпасць будзе выконваць ролю… лагера смерці, склада, а потым месца “тусовак” мясцовай моладзі.
Сёння ад будынкаў і ўмацаванняў цытадэлі мала што ацалела. І ўсё ж яна застаецца каштоўным помнікам гісторыі і архітэктуры, які, дарэчы, у 2002 годзе быў унесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.
Што ж адбываецца з крэпасцю ў наш час? На тэрыторыі помніка архітэктуры знаходзіцца воінская частка. Супрацоўнікі Бабруйскага краязнаўчага музея і ўстановаў культуры горада вывучаюць гісторыю помніка, спланаваны маршрут экскурсіі па цытадэлі. Крэпасць рэгулярна наведваюць члены гарадскога патрыятычнага клуба “Бабраня” — яны прыво-дзяць помнік у належны выгляд.
Тэрыторыя Бабруйскай крэпасці стала месцам пабудовы Лядовага палаца, размяшчэнне якога першапачаткова выклікала шмат меркаванняў сярод гара-джан. Палац пабудаваны ў хайтэкаўскам стылі, і многія баяліся, што будынак знішчыць гістарычную структуру помніка. Але Палац прыгожа ўпісаўся ў існуючае архітэктурнае асяроддзе. Больш таго, праект добра фінансуецца, і гэта дапамагло ўдыхнуць новае жыццё ў крэпасць, яна развіваецца як турыстычны аб’ект. А яшчэ ў юбілейны год Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча на тэрыторыі цвярдыні з’явілася вуліца імя класіка беларускай літаратуры, які, безумоўна ж, бываў тут.У народзе сцвярджаюць: “Той чалавек не мае будучыні, які забыўся пра сваё мінулае”. Цяпер разбурэнне і забруджванне помніка спынілася. Людзі зразумелі: неабходна захаваць крэпасць над Бярэзінай, каб нашчадкі памяталі паваротныя моманты гісторыі сваёй радзімы, ганарыліся слаўнымі подзвігамі продкаў.
Вольга Цішкевіч
