Нядаўна пабываў на Радзіме, сустракаўся з роднымі людзьмі. Вярнуўся ў Малдову, дзе даўно жыву, а сэрца ные па Беларусі... Ізноў быццам перад вачыма родны Капыль, лясы і палі з азімінаю, бацькоўская хата… Згадваю і магілы сваякоў — таксама знак маёй повязі з роднай зямлёю. І каб крыху развеяць тугу-настальгію, напісаў тэкст, які дасылаю. У ім шмат асабістага, ды можа нехта скажа: і я ж адчуваў нешта падобнае. Далёка не ўсе беларусы замежжа толькі спяваюць, жартуюць і танцуюць. Бывае, мы і тужым... Асабліва з гадамі, калі згадваем, што і каго страцілі на жыццёвых дарогах, непрыкметна для сябе.
Капыль – горад маленства і юнацтва земляка з Малдовы
Спадарожнік
Цягнік, у якім я ехаў з Мінска ў Кішынёў, замарудзіў бег і спыніўся. Пасажыраў заходзіла няшмат. Адзін мужчына падсеў на свабоднае месца ў маім купэ. Глядзеў у цемру праз шыбу, пакрытую пылам дажджу. Пакрысе разгаварыліся. Іван Васільевіч жыве ва Украіне, ехаў з пахавання бацькі, які памёр у вёсцы на Гомельшчыне, пакінуў хату. Яе сын ужо прадаў суседу: пад хлеўчык. Некалькі курэй з гаспадаркі пайшлі на памінальны стол. А сабака, расказваў спадарожнік, не хацеў сыходзіць: так і ляжаў усе дні ля ганка. Усё, што было ў хаце, Іван раздаў суседзям. Сабе ў сумку паклаў некалькі рэчаў, дарагіх з дзяцінства.
Стукалі колы, гайдаўся паўпусты вагон, які ляцеў у цемру. Памаўчалі. Потым і я пачаў расказваць спадарожніку сваю гісторыю паездкі.
Бацькоўскі дом
Рана ці позна кожны з нас вяртаецца да вытоку дарог: у бацькоўскі дом. Паехаў і я на сустрэчу з дзяцінствам. Памяць як магнітам цягне пад дах роднага дома, дзе была калыска мая, дзе рабіў першыя крокі. Дзе ўпершыню пабачыў узыход сонца, спазнаў першае каханне, радасць і смутак. Заўсёды, як былі жывыя бацькі і бабуля, ехаў да іх на Капыльшчыну як на свята. О, якія гэта прыгожыя, песенныя мясціны Міншчыны! Адтуль, дарэчы, родам паэт і музыка Адам Русак, аўтар слоў песні-развітання: “Бывайце здаровы, жывіце багата…” Я ведаў, што з роднымі можна ацаліць любыя душэўныя раны, і любыя нягоды дапамогуць развеяць мне сваімі клопатам і ласкаю блізкія людзі.
Генадзь Зяньковіч у Мінску
Іх ужо няма... Бацькоўскі дом стаіць, у ім жывуць чужыя людзі. Хочуць прадаць яго, даўшы і мне грошай — за частку дома, што мне належыць па спадчыне. З дзясятак гадоў мучуся, не магу вырашыць: ці заменяць тыя грошы куток у бацькоўскім доме?
Стоячы ля магіл блізкіх людзей, пакрытых мокрым лісцем, згадаў дзяцінства. Сырадой, якім паіла мяне мама… Сакавітыя ягады маліны, якія збірала ўнучку бабуля ўранні, калі яшчэ спаў… А як дружна мы з бацькам пілавалі дровы на зіму... Успомніў апошні ліст да маці, напісаны ў 1996-м. У ім я прасіў прабачэння, што не мог прыехаць да яе пад час адпачынку. Успомніў, як, надломлены “перестройкой”, раздражнёна адказваў ёй на тэлефонныя званкі, ужо з-за мяжы: з Малдовы. Іх не стала: маці, бацькі, бабулі. І — як падсеклі мае жыццёвыя карані, і сонца свеціць не так ярка, і месца некалі роднае стала далёкім, імглістым... У Капылі ды ваколіцах і цяпер жывуць таварышы, сябры дзяцінства. З кожнай сустрэчай мы перажытае калісьці перажываем зноў. Не з вастрынёй навізны, а з мудрасцю вопыту. І кожны раз мне хочацца зразумець: чаму ж так шчыміць сэрца, калі бачыш родны дом, дрэвы, якія бачыў у дзяцінстве, ганак, па якім я калісьці запаўзаў у дом, на якім страчала мяне мама. Цяпло роднага ачага сагравае чалавека ўсюды. І чым далей мы ад яго, чым даўжэй не наведвалі — тым мацней прыцягненне.
Дымок над дахам
З капыльскім сваяком, Іванам Булатам, паехалі па навакольных вёсачках, якія памятаем з дзяцінства. Там засталіся адны старыя. Моладзі ж адкуль узяцца, калі ўсе імкнуліся дзяцей выправіць у горад, “на лягчэйшы хлеб”? Дажываюць свой век і нечыя бацькоўскія хаты. І ўявілася мне: у адну з раніц, можа і лістападаўскую, ніхто не прамяце сцяжынку на двары, запарушаную лісцем або снегам. І ў світальны час над дахам не паднімецца дымок. Хто жыве ў вёсках, ведаюць, што гэта азначае. Так здарылася і з бацькам майго сябра Івана. Потым паляціць вестка сыну ці дачцэ: прыязджайце, прыйшла пара... Сумная вестка прыйшла і мне позняй восенню. Помніцца, свінцовыя хмары віселі над бацькоўскім домам, які стаіць, хоць і пастарэў з гадамі. А некага вестка ўзрушыць вясной, калі ажывае прырода, цвітуць сады. Якая розніца... Вось і праб’е тады холад асірацелае сэрца. І адклікнецца яно болем, і вінаватае сумленне, як смяротна паранены звер, будзе кіпцюрамі раздзіраць тваю душу. Ды будзе позна… Бацькі даравалі б нам усе нашы правіны, а мы самі сабе — не…
Бацькоўскі дом на капыльскай вуліцы
Кветкі запозненыя
Я паклаў на магілы штучныя кветкі: калі яшчэ прыеду сюды зноў... А сам усё думаў: чаму мы, выпраўляючыся ў далёкія далі, будуючы жыццё, не заўсёды аддаем належнае бацькам? Пакуль яны жывыя. Нярэдка прасвятленне прыходзіць разам з сумнай весткай, калі вырасце на могілках свежы грудок зямлі. А з бацькамі разам і лепшая частка нашага жыцця сыходзіць. Таму варта саграваць дарагіх людзей любоўю, пакуль яны могуць яе прыняць. А кветкі запозненыя на роднай магіле, зразумеў я, часта сведчаць не толькі пра вялікую любоў да людзей, якія пайшлі, але і пра вялікую віну перад іх памяццю.
Зайздрошчу тым, хто можа наведваць магілы родных на Радзіме. У будні і ў святы, у зімовую сцюжу і ў летнюю спёку. А нехта ж можа наведваць сваіх жывых родных: без межаў, візаў, вялікіх расходаў. Зямля майго маленства, юнацтва ад мяне далёка. У Малдове зберагаю фатаграфіі блізкіх, лісты ад іх: як бясцэнныя рэліквіі. І ў гэты дзень гляджу на іх… Цепліцца надзея: можа, удасца сабраць грошай ды выкупіць у родным Капылі ўвесь бацькоўскі дом у чужых людзей? Каб было куды вяртацца, і проста ведаць: ён ёсць.
Генадзь Зяньковіч, г. Кішынёў
